Trwa ładowanie...

Współuzależnienie - rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

 Paula Jakubasik
15.05.2023 14:39
Współuzależnienie najczęściej dotyka partnerów osoby uzależnionej, rodziców lub rodzeństwo.
Współuzależnienie najczęściej dotyka partnerów osoby uzależnionej, rodziców lub rodzeństwo. (Adobe Stock)

Współuzależnienie to styl funkcjonowania charakterystyczny dla bliskich osoby uzależnionej od alkoholu, narkotyków lub innych substancji. Jest to podporządkowanie swojego życia cudzemu nałogowi, przebiegające z usprawiedliwianiem zachowań partnera i niezgodą na rozpad rodziny. Jakie są objawy współuzależnienia?

spis treści

1. Co to jest współuzależnienie?

Współuzależnienie to specyficzny styl funkcjonowania rodziny, w której występuje problem alkoholowy, narkomania, hazard lub inny rodzaj uzależnienia. Jest to podporządkowanie swojego życia drugiej osobie, porzucenie własnych marzeń i potrzeby samorealizacji.

Typowe jest podprządkowanie się zasadom i zwyczajom osoby uzależnionej, spełnianie jej potrzeb, nadmierna troska, usprawiedliwianie zachowań spowodowanych nałogiem oraz chęć ochrony rodziny za wszelką cenę.

Zobacz film: "Kiedy należy zgłosić się do psychiatry?"

Pojęcie współuzależnienia rozpowszechnił psychiatra Timmen Cermak, który stwierdził, że jest to zaburzenie o podłożu psychicznym. Istnieją także teorie, które uznają ten model funkcjonowania za reakcję na stres, chorobę czy zaburzenie osobowościowe.

2. Rodzaje współuzależnienia

Współuzależnienie bywa określane mianem choroby żon alkoholików, ale jest to duże uproszczenie. Zaburzenie może dotykać osób obu płci, nie tylko tych pozostających w relacjach miłosnych z osobą uzależnioną.

Dodatkowo termin ten obejmuje wszystkie rodzaje nałogów, między innymi od alkoholu, narkotyków, leków, hazardu, seksu, internetu, zakupów, innej osoby czy pracy.

2.1. Współuzależnienie od alkoholu

Współuzależnienie od alkoholu jest rozpoznawane najczęściej, prawdopodobnie ze względu na powszechną dostępność napojów wyskokowych. Osoby współzależnione biorą na siebie winę za nałóg, szukają usprawiedliwień, które tłumaczą zachowania pod wpływem alkoholu i starają się ukryć nałóg przed otoczeniem.

Taki styl funkcjonowania prowadzi do rozwoju stanów lękowych, zaburzeń depresyjnych i rozchwiania emocjonalnego. Osoby bliskie szukają przyczyn nadużywania alkoholu, chcą uchronić rodzinę przed rozpadem, ukrywają problem przed otoczeniem, próbują kontrolować alkoholika i zmusić go do porzucenia nałogu.

2.2. Współuzależnienie od narkotyków

Współuzależnienie w narkomanii zwykle obejmuje rodziców lub życiowego partnera bądź partnerki. Charakteryzuje się skoncentrowaniem myśli wokół osoby uzależnionej, by chronić ją przed niebezpieczeństwem i ewentualnymi problemami.

Typowe jest usprawiedliwianie i ukrywanie nałogu przed resztą rodziny, sąsiadami i znajomymi, a nawet obarczanie samego siebie winą za to, że osoba bliska zażywa narkotyki. W przebiegu współuzależnienia pojawia się również próba kontroli i walki z uzależnieniem, nawet pomimo wyraźnego sprzeciwu osoby z problemem.

3. Przyczyny współuzależnienia

Współuzależnienie najczęściej dotyka osoby w związkach partnerskich lub małżeństwach, a także rodziców bądź rodzeństwo osoby uzależnionej. Ryzyko powstania zaburzenia zwiększa dorastanie w rodzinie dysfunkcyjnej, niska samoocena, brak pewności siebie, wysoka wrażliwość i tendencje do bycia uległym.

Nie bez znaczenia jest słaba psychika, aktywne lub przebyte zaburzenia depresyjne czy lękowe, brak umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stresowych, nadmierna opiekuńczość oraz lęk przed samotnością.

4. Objawy współuzależnienia

Jak rozpoznać współuzależnienie? Charakterystyczne objawy to:

  • usprawiedliwianie partnera,
  • ukrywanie zachowań spowodowanych nałogiem,
  • izolacja od innych w obawie przed odkryciem problemu,
  • przekonanie o możliwości udzielenia pomocy partnerowi,
  • nadopiekuńczość,
  • przejmowanie odpowiedzialności za zachowania partnera,
  • wewnętrzny brak możliwości opuszczenia osoby uzależnionej,
  • poczucie niskiej wartości,
  • poczucie osamotnienia,
  • poczucie bezradności,
  • huśtawki nastrojów,
  • stany depresyjne i lękowe,
  • poczucie winy,
  • zaniedbywanie własnych potrzeb,
  • złudne nadzieje.

Współuzależnienie to trwanie w destrukcyjnej relacji przez długi czas bez szukania pomocy z zewnątrz. Osoby współuzależnione za wszelką cenę starają się ukryć, że w ich rodzinie występuje problem z nałogiem i izolują się od innych w obawie przed odkryciem prawdy.

Szukają w sobie winy za powstanie uzależnienia, usprawiedliwiają czyny partnera i kontrolują swoje zachowanie, by nie wywoływać skrajnych emocji u domownika z nałogiem, uniknąć głośnej awantury czy przejawów agresji.

Osoba współuzależniona podporządkowuje życie partnerowi z problemem, próbuje naprawić jego błędy, spłaca długi, ukrywa jego nałóg przed otoczeniem i próbuje chronić przed konsekwencjami czynów.

Wraz z upływem czasu przejmuje coraz większą ilość obowiązków osoby uzależnionej - domowych, rodzicielskich, a nawet zawodowych. Wyręcza go we wszystkich możliwych kwestiach i nieustannie usprawiedliwia.

Osoba współuzależniona ma silne poczucie misji, by ocalić członka rodziny przed skutkami nałogu i pomóc mu stanąć na nogi. Kontroluje go, wylewa alkohol, próbuje zatrzymać w domu, wydziela jedynie niewielkie sumy pieniędzy.

Okresy życia w trzeźwości przynoszą dumę, zadowolenie i wiarę w umiejętności nakłaniania kogoś do walki z uzależnieniem. Ponowny powrót do nałogu wiąże się z wystąpieniem silnych, negatywnych emocji, zaburzeń depresyjnych, spadku samooceny i poczucia własnej wartości.

5. Jak wyjść ze współuzależnienia?

Współuzależnienie ma katastrofalny wpływ na funkcjonowanie rodziny i emocjonalny rozwój dzieci. Wyjście z zaburzenia nie jest łatwe i zwykle zajmuje naprawdę dużo czasu.

Podstawą jest uświadomienie sobie problemów występujących w najbliższym otoczeniu i zaprzestanie usprawiedliwiania zachowań osoby uzależnionej.

W większości przypadków niezbędne jest skorzystanie z fachowej pomocy, ponieważ zwykle chęć ocalenia osoby bliskiej od nałogu jest zbyt silna, a własne marzenia na tyle odległe, że wydają się zupełnie nieistotne.

Warto udać się do poradni terapii uzależnień i współuzależnienia, niektóre z nich mają podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia. Lista placówek oferujących pomoc dostępna jest na przykład na stronie internetowej Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Terapię można łączyć dodatkowo ze spotkaniami grupy wsparcia, sięganiem po książki tematyczne i nawiązaniem kontaktu z osobami, które były współuzależnione w przeszłości.

6. Czy można żyć z osobą uzależnioną i nie być współuzależnionym?

Życie z osobą uzależnioną nie jest tożsame ze współuzależnieniem. Sposób reakcji na czyny partnera może być całkowicie odmienny, podobnie jak cena, którą jesteśmy w stanie zapłacić za ocalenie rodziny.

Przyjmuje się, że osoba współuzależniona straszy odejściem od partnera, ale nigdy tego nie robi. Zmienia swoje życie, by w najlepszy sposób ukryć nałóg bliskiego, wypełnić jego obowiązki i naprawić błędy.

Osoba daleka od uzależnienia stawia wyraźne granice, a w przypadku ich przekroczenia odchodzi bez wahania. Nie poświęca swoich marzeń ani planów, jest pewna, że poradzi sobie w każdej sytuacji.

Człowiek współuzależniony czuje się bezradny i słaby, boi się samotności, życia w pojedynkę. Jest w stanie poświęcić swoje dotychczasowe życie i plany na przyszłość, by być przy osobie uzależnionej.

Rekomendowane przez naszych ekspertów

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze