Zasadowica metaboliczna – przyczyny, objawy i leczenie
Zasadowica metaboliczna to jeden z rodzajów zakłócenia równowagi kwasowo-zasadowej, w którym dochodzi do wzrostu pH. Powstaje, gdy zaburzenia dotyczą spadku stężenia jonów wodorowych i wzrostu stężenia jonów wodorowęglanowych we krwi. Najważniejszym badaniem diagnostycznym jest gazometria krwi tętniczej. Na czym polega leczenie?
1. Co to jest zasadowica metaboliczna?
Zasadowica metaboliczna, inaczej zasadowica nieoddechowa to stan, w którym podwyższenie pH osocza następuje wskutek wzrostu stężenia jonów wodorowęglanowych przy jednoczesnej utracie jonów wodorowych oraz potasu. Patologia ma związek ze wzrostem pH krwi powyżej 7,45 (prawidłowe wartości pH wynoszą 7,35-7,45. Spadek pH poniżej 7,35 świadczy o kwasicy).
Zasadowica, alkaloza (łac. alcalosis) to zakłócenie równowagi kwasowo-zasadowej, stan podwyższonego pH osocza krwi wywołany zwiększeniem stężenia zasad lub zmniejszeniem w nim stężenia jonów wodorowych. Równowaga ta polega na utrzymywaniu prawidłowego stężenia jonów wodorowych w przestrzeni zewnątrz- i wewnątrzkomórkowej. Parametr ten zależny jest od stężenia jonów wodorowych i wodorowęglanowych.
Wyróżnia się dwa typy zasadowicy. To wspomniana zasadowica metaboliczna, inaczej zasadowica nieoddechowa i zasadowica oddechowa, czyli konsekwencja wzrostu stężenia jonów wodorowęglanowych lub utraty jonów wodorowych. W jej przypadku podwyższenie pH osocza następuje wskutek spadku stężenia dwutlenku węgla i stężenia jonów wodorowych. Jej objawami są napady tężyczki, parestezje oraz ogólne osłabienie. Przyczyną zaś stany pobudzenia ośrodka oddechowego i hiperwentylacja.
2. Przyczyny zasadowicy metabolicznej
Zasadowica metaboliczna może być związana zarówno ze zwiększoną utratą jonów wodorowych, jak i nadmiernym przyjmowaniem oraz zmniejszonym usuwaniem jonów wodorowęglanowych (zasad).
Przyczyną zasadowicy metabolicznej jest:
- Nadmierna utrata jonów wodorowych lub chlorkowych. Najczęstszą przyczyną są przewlekłe wymioty, które uszczuplają zapasy żołądkowego kwasu solnego.
- Nadmierna podaż zasad lub potencjalnych zasad. Nadmiar zasad może być spowodowany stosowaniem absorbujących środków zobojętniających (wodorowęglan sodowy, zespół mleczno-alkaliczny), soli słabych kwasów (np. mleczan sodu, cytrynian sodu lub potasu), cytrynianów podczas przetoczeń dużych ilości krwi czy niektórych rodzajów diet wegetariańskich.
- Hipokaliemia, czyli zaburzenie elektrolitowe, w którym ilość jonów potasu w surowicy wynosi poniżej 3,8 mmol/l. Może do niego dojść wskutek stosowania leków moczopędnych (diuretyków) lub leków przeczyszczających, przewlekłego stosowania glikokortykosteroidów.
3. Objawy zasadowicy metabolicznej
Objawami są zaburzenia ze strony różnych narządów i układów, a obraz kliniczny zależy od przyczyny nieprawidłowości. I tak na przykład pojawiają się:
- zaburzenia świadomości, zaburzenia pamięci i koncentracji, zaburzenia lękowe, psychozy, zawroty głowy, parestezje (objawy ze strony układu nerwowego),
- zaburzenia rytmu serca, spadek ciśnienia tętniczego, spadek rzutu serca (objawy ze strony układu krążenia),
- niedobór tlenu we krwi, czyli hipoksemia, zaburzenia pracy mięśni oddechowych (objawy ze strony układu oddechowego),
- tężyczka, czyli nadmierne skurcze mięśni wskutek spadku poziomu wapnia w surowicy.
4. Rozpoznanie i leczenie
Rozpoznanie zasadowicy metabolicznej polega na oznaczeniu ph krwi, stężenia jonów wodorowęglanowych, sodowych, potasowych i chlorkowych.
Badaniem, które stosuje się w celu wykrycia zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej jest gazometria krwi tętniczej. Materiałem do analizy jest krew tętnicza, najczęściej pobierana z tętnicy promieniowej.
Zasadnicze kryteria rozpoznania zasadowicy metabolicznej to:
- wartość pH powyżej 7,45,
- zwiększone stężenie wodorowęglanów,
- wzrost ciśnienia parcjalnego CO2, jako objaw mechanizmów kompensacyjnych.
Do rozpoznania zasadowicy metabolicznej wystarczy wykazanie pH powyżej 7,45 oraz wzrost pCO2 i jonów wodorowęglanowych.
Leczenie zasadowicy metabolicznej ma charakter przyczynowy. Należy wyeliminować czynnik doprowadzający do występujących zaburzeń, stąd kluczowe jest rozpoznanie chorób i nieprawidłowości leżących u podstaw patologii.
Ponieważ zasadowica metaboliczna zagraża życiu, jej objawów nie należy lekceważyć. Nieleczona alkaloza prowadzi do groźnych powikłań zdrowotnych. Należy się skupić na wyrównaniu zaburzenia gospodarki wodnej, sodowej, potasowej i wapniowej.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.