Niedobory odporności

Na szczęście są to rzadko występujące choroby (ok. 1 na 10 tys urodzeń). Najczęściej polegają na zaburzonej produkcji przeciwciał, rzadziej zaburzonej odpowiedzi komórkowej, fagocytozy oraz niedoborów dopełniacza.

Zakażenia

Najczęściej podawanym przykładem obniżonej odporności w przebiegu infekcji jest zakażenie wirusem HIV, ale może być to również wirus opryszczki (HSV), w przebiegu odry czy też przy infekcjach bakteryjnych (np. gruźlica) i pasożytniczych (np. malaria).

Leczenie immunosupresyjne

Pomimo że leki immunosupresyjne mają dużo działań niepożądanych – zarówno związanych bezpośrednio z obniżeniem odporności, jak i toksycznością samych leków – często jest to jedyny ratunek dla zdrowia lub życia. Wśród najczęstszych wskazań należy wymienić: leczenie niektórych nowotworów (chemioterapia, radioterapia), leczenie chorób z autoimmunizacji (RZS, toczeń układowy), profilaktyka lub leczenie choroby, przeszczep przeciwko gospodarzowi po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych oraz leczenie odrzucenia przeszczepu narządu litego (np. nerki, serca).

Choroby nowotworowe układu krwiotwórczego

Opisano kilka mechanizmów doprowadzających do obniżenia odporności w przebiegu chorób nowotworowych układu krwiotwórczego (np. przewlekła białaczka limfatyczna, zespoły mielodysplastyczne, ziarnica złośliwa, szpiczak mnogi). Jest to wypieranie prawidłowych komórek układu odpornościowego oraz wydzielanie czynników immunosupresyjnych przez komórki nowotworowe. Do tego zjawiska przyczynia się również działanie jatrogenne, tzn. stosowanie leczenia immunosupresyjnego. Ponadto nowotwory narządów litych także przyczyniają się do obniżenia odporności.

Zaburzenia metaboliczne

W przebiegu chorób metabolicznych, takich jak: cukrzyca, niewydolność nerek, niewydolność wątroby oraz niedożywienie, w różnych mechanizmach dochodzi również do obniżenia odporności.

Choroby z autoimmunizacji

Zwłaszcza w chorobach ogólnoustrojowych dochodzi do obniżenia odporności. Choroby te to np.: toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, zespół Felty-ego.

Czynniki środowiskowe

Jest to bardzo duża grupa przeróżnych czynników związanych z zanieczyszczeniem środowiska (np. metale ciężkie, niektóre tlenki), promieniowanie jonizujące, związki chemiczne w żywności, itp. Także gwałtowne różnice temperatury, tzn. szybkie ochłodzenie lub rozgrzanie organizmu, szczególnie odczuwane na przełomie jesieni i zimy oraz zimy i wiosny, negatywnie wpływają na nasz system immunologiczny, co tłumaczy zwiększoną zapadalność na infekcje w tym czasie. Wśród innych czynników upośledzających odporność należy wymienić:

• Używki i niezdrową dietę (alkohol czy sztuczna żywność) – czynniki te niszczą witaminy i mikroelementy, które wzmacniają naszą odporność. Dym tytoniowy zawiera ponad 4000 substancji chemicznych w tym około 60 związków o działaniu rakotwórczym, za sprawą których jest istotny w pogarszaniu odporności.
• Częste przyjmowanie antybiotyków, które niszczą naturalne siły obronne organizmu przed drobnoustrojami.
• Stres, ponieważ układ immunologiczny jest powiązany z wydzielaniem hormonów i z układem nerwowym – nadmierne napięcie nerwowe niszczy równowagę między tymi układami oraz dodatkowo bezpośrednio osłabia funkcję komórek odpornościowych.
• Przemęczenie i brak snu.
• Oparzenia, brak śledziony (np. w wyniku usunięcia operacyjnego – splenektomii) lub upośledzona jej funkcja, marskość wątroby.
• Ciąża oraz podeszły wiek.

Ważna jest znajomość czynników obniżających odporność, ponieważ by walczyć z wrogiem, trzeba go najpierw poznać. Oczywiście, nie wszystkie elementy są modyfikowalne, ale sporą część czynników zewnętrznych można wyeliminować bądź zredukować, a w razie obecności chorób należy dążyć do ich wyleczenia bądź opanowania przebiegu (np. wyrównanie cukrzycy). W przypadkach pierwotnych niedoborów odporności stosuje się nieraz leczenie substytucyjne dożylnymi preparatami immunoglobulin, czy też leczenie interferonami.