Fagocyty – rola, rodzaje i charakterystyka komórek żernych
Fagocyty to wyspecjalizowane komórki, zadaniem których jest fagocytowanie pobranego materiału. Proces ten polega na wchłonięciu groźnych dla organizmu patogenów: bakterii, wirusów czy grzybów. Dzięki temu fagocyty chronią organizm przed rozwojem infekcji. Co warto o nich wiedzieć?
1. Co to są fagocyty?
Fagocyty to komórki żerne zdolne do fagocytozy, to jest pochłaniania groźnych dla organizmu patogenów. Są produkowane w szpiku kostnym. Należą do układu fagocytarnego. To grupa komórek wchodzących w skład układu immunologicznego.
Fagocytoza stanowi pierwszą linię obrony organizmu przed drobnoustrojami. Proces ten polega na wchłonięciu i strawieniu patogennych bakterii, wirusów czy grzybów. Komórki żerne rozpoznają, pochłaniają i niszczą mikroorganizmy. Ich podstawowym zadaniem jest więc niedopuszczenie do rozwoju infekcji. Oznacza to, że za mała ilość fagocytów może stanowić o niedoborze odporności. Fagocyty posiadają mechanizmy, które umożliwiają im odróżnianie struktur prawidłowych własnego organizmu od elementów obcych (na przykład patogenów) oraz własnych zmienionych (na przykład uszkodzonych lub starzejących się) i potencjalnie niebezpiecznych. Poruszają się w miejsca zaatakowane przez mikroorganizmy ruchem ameboidalnym.
2. Rodzaje i charakterystyka fagocytów
Do grupy fagocytów zalicza się trzy typy komórek. To:
- neutrofile,
- monocyty,
- makrofagi (wywodzące się z monocytów)
W immunologii za fagocyty uważa się makrofagi i neutrofile, w mniejszym stopniu monocyty. Neutrofile, monocyty i makrofagi nazywane są profesjonalnymi komórkami fagocytarnymi, ponieważ jako pierwsze docierają do miejsc zapalenia, a w strukturze ich błon komórkowych obecne są receptory zwiększające efektywność samego procesu fagocytozy.
Neutrofile
Neutrofile, inaczej neutrocyty, granulocyty obojętnochłonne, komórki PMN to najbardziej liczna grupa granulocytów. Są okrągłe, mają średnicę 12-15 μm i wielopłatowe jądro. Powstają w szpiku kostnym, jak inne fagocyty. W krążeniu przebywają od 6 do 20 godzin, następnie przechodzą do tkanek, gdzie po jednej bądź dwóch dobach ulegają apoptozie i są fagocytowane przez makrofagi. Za prawidłową wartość neutrofili uznaje się 1800-8000/µl lub 60-70% wszystkich białych krwinek. W warunkach fizjologicznych neutrofile znajdują się we krwi. Gdy do organizmu wtargną patogeny, neutrofile zostają aktywowane - podążają do miejsca zakażenia. Wykazują największą aktywność w pierwszej, ostrej fazie zapalenia. Neutrofile mogą przenikać przez ściany naczyń krwionośnych do tkanek, w których doszło do infekcji.
Niski poziom neutrofili zwykle świadczy o infekcji wirusowej. Obserwuje się go także podczas:
- chorób autoimmunologicznych,
- radioterapii i chemioterapii u pacjentów onkologicznych,
- anemii aplastycznej,
- stosowania niektórych leków.
Podwyższona wartość neutrofili świadczy o toczącej się infekcji bakteryjnej, ale towarzyszy:
- białaczce szpikowej,
- masywnej utracie krwi,
- reumatoidalnemu zapaleniu stawów,
- przy nadmiarze kortykosteroidów,
- w chorobach metabolicznych,
- w zatruciu tlenkiem węgla i metalami ciężkimi.
Monocyty
Monocyty to komórki o średnicy 12-20 μm. Szacuje się, że stanowią od trzech do 8 procent wszystkich białych krwinek. Jak i inne fagocyty powstają w szpiku. W krążeniu komórki przebywają przez dwa lub trzy dni, a następnie zasilają tkanki i narządy, w których dochodzi do ich ostatecznego zróżnicowania i dojrzewania pod względem genotypowym i czynnościowym.
Po przejściu do tkanek obwodowych monocyty przekształcają się w makrofagi. Mogą żyć do trzech miesięcy. Monocyty oznacza się w morfologii krwi obwodowej. Za normę u dorosłych uznaje się 30-80 monocytów/µl oraz 4-8% wszystkich leukocytów.
Zbyt niski poziom monocytów może być spowodowany przyjmowanymi lekami, choć może także świadczyć o niedoborach odporności.
Za wysoki poziom monocytów świadczy o toczącej się infekcji bakteryjnej, grzybiczej lub wirusowej.
Makrofagi
Makrofagi to komórki fagocytujące zaliczane do tkanki łącznej. Te komórki żerne tworzą się wskutek podziału monocytów. Wytwarzają interleukiny, leukotrieny i prostaglandyny - substancje kluczowe dla odpowiedzi immunologicznej, a także aktywator plazminogenu, niezbędny w procesie krzepnięcia. Makrofagi fagocytują i następnie trawią to, co wchłoną. Zdolne są do fagocytozy zarówno niespecyficznej, jak i specyficznej.
Tę grupę fagocytów tworzą makrofagi osiadłe, czyli spoczynkowe i makrofagi wędrujące. Ich ilość nie jest możliwa do oznaczenia dostępnymi metodami laboratoryjnymi. Zaliczane są do limfocytów i to ich stężenie brane jest pod uwagę.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.