Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Tomasz Nęcki

Prawidłowy poziom cukru we krwi- normy, badanie, glukometr

Prawidłowy poziom cukru we krwi- normy, badanie, glukometr
Prawidłowy poziom cukru we krwi- normy, badanie, glukometr (Zdjęcie autorstwa Alisha Vargas / CC BY 2.0)

Sprawdzanie poziomu cukru we krwi jest szczególnie ważne zwłaszcza w przypadku diabetyków, którzy muszą stale kontrolować glikemię. Taki rodzaj badania wykorzystywany jest w profilaktyce w kierunku cukrzycy, w jej rozpoznawaniu. Poprzez badanie poziomu cukru we krwi odbywa się również kontrola cukrzycy. Stężenie glukozy we krwi wykonywane jest w stanach hipoglikemii, tzn. przy zbyt niskim stężeniu glukozy we krwi. Poziom glikemii powinno wykonywać się, gdy pojawiają się takie objawy, jak: postępujące zmęczenie, nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, zaburzenia widzenia, niewyjaśniony spadek masy ciała, stany zapalne narządów płciowych, stany zapalne skóry.

spis treści

1. Prawidłowy poziom cukru we krwi

Prawidłowy poziom cukru we krwi jest fundamentem zdrowia w przypadku osób chorych na cukrzycę - dlatego ważne jest regularne monitorowanie jego ilości. Stężenie glukozy we krwi jest również podstawą rozpoznania cukrzycy. Glukoza to cukier prosty, który jest niezbędny do dostarczania organizmowi energii.

Najczęściej wykonywanym badaniem jest poziom glukozy we krwi na czczo. Wynik uznaje się za nieprawidłowy, jeśli przekroczy on 100 mg% (5,6 mmol/l). Zgodnie z normami ustalonymi przez Światową Organizację Zdrowia, poziom cukru na czczo, u zdrowej dorosłej osoby powinien wynosić od 70 do 99 mg/dl (3,9– –5,5 mmol/l). Można też wykonać badanie stężenia glukozy we krwi o dowolnej porze dnia, niekoniecznie na czczo.

Zobacz film: "Życie z cukrzycą"

Jaki jest prawidłowy poziom glukozy (poziomu cukru we krwi) dla poszczególnych przedziałów wiekowych?

Dzieci i młodzież:

  • glukoza na czczo - 70-100 mg/dl,
  • glukoza po posiłku - 70-140 mg/dl.

Dorośli:

  • glukoza na czczo - poniżej 100 mg/dl,
  • glukoza po posiłku - poniżej 140 mg/dl.

Kobiety ciężarne:

  • glukoza na czczo - 60-95 mg/dl,
  • glukoza po posiłku - 120 mg/dl.

Osoby starsze i diabetycy:

  • glukoza na czczo - 80-140 mg/dol,
  • glukoza po posiłku - poniżej 180 mg/dl.

2. Test doustnego obciążenia glukozą

Może też zdarzyć się sytuacja, gdy wynik badania na stężenie glukozy we krwi na czczo będzie mieścił się w granicach 100–126 mg%. Wówczas lekarz nie rozpozna jeszcze cukrzycy (to rozpoznanie można postawić po dwukrotnym wyniku na czczo powyżej 126 mg%), ale skieruje na dalszą diagnostykę – test doustnego obciążenia glukozą (OGTT). Polega on na zbadaniu poziomu cukru we krwi na czczo, a następnie 30, 60, 90 i 120 minut po spożyciu 75 g glukozy rozpuszczonej w wodzie.

W czasie tego badania pacjent wypija w ciągu 5 minut roztwór 75 g glukozy. Ma ona dość nieprzyjemny smak. Po 2 godzinach pobierana jest krew na badanie stężenia glukozy we krwi. Na podstawie tego testu można rozpoznać nie tylko cukrzycę, lecz także upośledzenie tolerancji glukozy (gdy glikemia na czczo jest niższa niż 100 mg%, ale w 2 godziny po obciążeniu glukozą mieści się w zakresie 140–199 mg%) lub nieprawidłową glikemię na czczo (glikemia na czczo jest większa lub równa 100 mg%, natomiast mniejsza lub równa 140 mg% w 2 godziny po obciążeniu). Upośledzenie tolerancji glukozy oraz nieprawidłowa glikemia na czczo to stany wiążące się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2 oraz chorób układu sercowo-naczyniowego.

PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT

Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:

3. Jak mierzy się poziom cukru we krwi?

Jak mierzy się poziom cukru we krwi? Stężenie glukozy jest mierzone w próbce krwi pobieranej z żyły łokciowej, jeżeli badanie poziomu glukozy wykonywane jest w laboratorium analitycznym. Aby przejść badanie, należy zgłosić się na do laboratorium na czczo.

W przypadku, gdy stężenie glukozy we krwi badane jest w samokontroli, kropla krwi pobierana jest przez nakłucie opuszki palca końcówką igły lub specjalnie przeznaczonym do tego nakłuwaczem, a pomiar wykonuje się przy pomocy glukometru. Glukometr jest przyrządem służącym cukrzykom do pomiaru poziomu glukozy we krwi.

3.1. Jak przygotować się do badania poziomu cukru we krwi?

Żeby badanie poziomu cukru we krwi było wiarygodne nie należy przemywać palca alkoholem lub środkami dezynfekującymi. Alkohol zaburza poprawny odczyt. Myjąc dłonie przed nakłuciem, pomasuj opuszek. Dzięki temu poprawisz ukrwienie dłoni. Ręce myj w ciepłej wodzie, gdyż zimna zmniejsza szybkość krążenia. Alternatywą dla nakłuwania czubka opuszka może być być boczna powierzchnia palca.

3.2. Paski do glukometrów

Nakłuwanie palca wykonuje się specjalnym instrumentem wyposażonym w małą igłę. Ukłucie jest szybkie i zazwyczaj bezbolesne. Odpowiednio dużą kroplę krwi należy umieścić na polu reaktywnym suchego paska testowego. Paski do glukometru są niezwykle czułymi przyrządami. Przed pomiarem należy dokładnie wypełnić pole paska - zbyt mała kropla krwi może zaburzyć poprawny odczyt.

3.3. Odczyt badania glukozy

Glukoza powoduje, że pasek zmienia kolor lub, w zależności od rodzaju glukometru, natężenie mikroprądu elektrycznego, który przepływa przez pole reaktywne paska. Glukometr odczytuje zmiany, ustala ich wielkość i pokazuje w formie liczbowego wyniku. Właściwe stężenie glukozy we krwi oscyluje między 80 a 120 mg/dl. Kontrolowana cukrzyca pozwala normalnie funkcjonować. Dzięki badaniu krwi można stosunkowo wcześnie wykryć nieprawidłowości i szybko zareagować.

3.4. Błędne odczyty glukozy

Paski pomiarowe są pakowane sterylnie i hermetycznie. Glukometr uaktywnia się poprzez wsunięcie do niego paska (automatycznie) lub, zależnie od rodzaju glukometru, poprzez wciśnięcie przycisku włączającego. Zabrudzony aparat może podać nieprawdziwy odczyt. Glukometr powinien być utrzymywany w czystości. Po każdym pomiarze należy go umyć. Glukometry mogą podać wynik badania krwi z pewnym błędem. Zazwyczaj błąd ten oscyluje w granicach 10-15%.

Dowiedz się, jak zbić cukier z artykułu na stronie KtoMaLek.pl. Na tej stronie sprawdzisz również, w której aptece znajdziesz swoje leki na cukrzycę i nie tylko.

4. Glukometr

Stężenie glukozy we krwi służy kontroli cukrzycy, ale nie tylko. Prawidłowe badanie glukometrem oraz kontrola stężenia glukozy i acetonu w moczu, kontrola masy ciała, kontrola ciśnienia tętniczego krwi, kontrola stóp i oznaczenie mikroalbuminurii w moczu, należą do pełnej samokontroli cukrzycy. Większość tych czynności można wykonywać w domu. Prawidłowo prowadzona samokontrola daje odpowiedzi na ważne pytania odnośnie konieczności zmniejszenia dawki leku, zmodyfikowania posiłków lub zmniejszenia natężenia pracy fizycznej.

Czym różni się cukrzyca typu 1 od cukrzycy typu 2?
Czym różni się cukrzyca typu 1 od cukrzycy typu 2? [5 zdjęć]

Istnieją dwa główne typy tej choroby, ale nie wszyscy rozumieją, na czym polega różnica między nimi.

zobacz galerię

Badanie glukometrem polega na pobraniu krwi z opuszki palca (najlepiej z bocznych części opuszki palca). Krew należy przenieść na pole reaktywne suchego paska testowego. Dochodzi wówczas do reakcji chemicznych między enzymami na pasku testowym, a glukozą z krwi. Urządzenie odczytuje stężenie glukozy we krwi. Należy pamiętać, że badanie glukometrem jest tylko badaniem przesiewowym. Dokładne oznaczenie stężenia glukozy we krwi można uzyskać tylko w laboratorium. Na laboratoryjny pomiar stężenia glukozy we krwi (wykonywane w kilku pomiarach – na czczo i po posiłku) powinny zgłoszać się osoby, które podejrzewają u siebie cukrzycę. Choroby nie stwierdza się na podstawie badania glukometrem.

4.1. Rodzaje glukometrów

Glukometr to niewielkie urządzenie, które służy do stężenia glukozy we krwi. Ułatwieniem są glukometry, które przedstawiają wynik badania stężenia glukozy we krwi, dzięki czemu chory nie musi samodzielnie przeliczać wyniku. Warto wybierać te urządzenia, które posiadają odpowiednie certyfikaty oraz spełniają następujące wymogi:

  • do pomiaru stężenia glukozy we krwi konieczna jest mała kropla krwi,
  • pomiar stężenia glukozy we krwi trwa krótko – tylko 10 sekund,
  • urządzenie ma dużą pamięć – do 450 wyników oznaczeń,
  • urządzenie ma szeroki zakres pomiarowy stężenia glukozy we krwi – w granicach 20-600 ml/dl.

Nowoczesne glukometry posiadają funkcję wewnętrznego kodowania (wtedy nie ma konieczności użycia paska kodowego) oraz funkcję automatycznego wysuwania paska, dzięki której można wyrzucić pasek bez konieczności dotykania paska pokrytego krwią.

4.2. Częstotliwość kontroli glukozy

Częstość wykonywania pomiaru stężenia glukozy we krwi zależy od rodzaju cukrzycy. Chorzy na cukrzycę, leczeni wielokrotnymi wstrzyknięciami insuliny, powinni dokonywać wielokrotnych pomiarów stężenia glukozy we krwi w ciągu doby - o częstości badania glukometrem decyduje lekarz. Pacjenci z cukrzycą typu 2, którzy leczeni są dietą, raz w miesiącu powinni dokonywać skróconych profili glikemii na czczo i stężenie glikemii po głównych posiłkach. Chorzy na cukrzycę typu 2, którzy leczeni są stałymi dawkami insuliny, powinni wykonywać pomiar stężenia glukozy we krwi codziennie 1-2 razy, a raz w tygodniu powinni wykonywać skrócony profil glikemii na czczo i po głównych posiłkach. Raz w miesiącu należy wykonać pełny profil glikemii.

Dlaczego dochodzi do wahań cukru we krwi?
Dlaczego dochodzi do wahań cukru we krwi? [8 zdjęć]

Poziom cukru we krwi może wzrosnąć po wypiciu kawy, nawet tej czarnej bez cukru, ze względu na zawartość

zobacz galerię

Diabetycy powinni być przeszkoleni z prawidłowego wykonywania pomiarów stężenia glukozy we krwi glukometrem. Cenne informacje na ten temat można uzyskać nie tylko od lekarza, ale także od pielęgniarki. Warto pamiętać o systematycznych kontrolach jakości pomiaru glukometrem (kontrola wykonywana jest w placówce, w której leczy się diabetyk i powinna być przeprowadzana przynajmniej raz na pół roku, o ile specyfikacja urządzenia nie zaleca inaczej).

5. Poziom cukru we krwi

Stężenie glukozy we krwi za pomocą glukometru trzeba czasem wykonywać wielokrotnie. Mierzenie poziomu cukru we krwi tradycyjną metodą polega na nakłuciu opuszki palca jałową igłą przez personel medyczny i pobrania kropli krwi na pasek do glukometru. Jest to technika stosowana obecnie głównie w szpitalach i przychodniach, ze względu na jej niskie koszty. W tym przypadku bolesność ukłucia zależy od:

  • grubości użytej igły,
  • głębokości wbicia igły,
  • czasu, jaki igła pozostaje w skórze.

Powyższe czynniki zależą więc w większości od doświadczenia i “dobrej woli” osoby wykonującej nakłucie. Odczuwanie bólu zależy też od grubości naskórka na opuszce palca. Opuszki palców należą do jednych z najlepiej unerwionych i ukrwionych obszarów ciała. W najgorszym wypadku grozi nam jednak ból porównywalny do uczucia podczas pobierania krwi czy wykonywania zastrzyku.

5.1. Nakłuwacze do glukometru

Metoda tradycyjna ma swoje zalety, ale jest niewygodna w przypadku konieczności wykonywania częstych pomiarów stężenia glukozy we krwi, które zwykle odbywają się w warunkach domowych. Część osób może mieć pewne opory przed wbiciem sobie w palec igły. Problemem jest też odpowiednie dostosowanie siły i obawa przed zbyt głębokim wbiciem igły, które mogłoby być bolesne. Z drugiej strony zbyt słabe nakłucie, choć nie sprawia zwykle większego bólu, może wymagać powtórzenia, jeśli krew nie zacznie wypływać w ilości wystarczającej do wykonania pomiaru stężenia glukozy we krwi.

Na szczęście dla cukrzyków, z pomocą przyszła technika i na rynku medycznym od dłuższego czasu dostępne są tzw. nakłuwacze, zwane też z angielskiego lancetami. Są to urządzenia wielkości długopisów, zawierające jako wkład wymienialną igłę. Posiadają też prosty mechanizm umożliwiający automatyczne ustawienie głębokości, na jaką igła ma wbić się w opuszkę palca. Pomiar stężenia glukozy we krwi przy ich wykorzystaniu jest dużo mniej bolesny niż przy użyciu zwykłej igły. Można powiedzieć, że przy spełnieniu pewnych warunków, jest w zasadzie bezbolesne, porównywalne raczej do pstryknięcia paznokciem w skórę, niż jej ukłucia.

Zmniejszenie bolesności ukłucia jest możliwe dzięki zastosowaniu w nakłuwaczach wyjątkowo cienkich igieł, o średnicy poniżej 0,5 mm. Igły mogą być wykorzystywane wielokrotnie (tylko przez tę samą osobę!). Z czasem ulegają jednak stępieniu, co może zwiększać bolesność ukłucia lub uniemożliwić przebicie skóry. Należy wymienić wtedy igłę na nową.

Zobacz także:

5.2. Miarka głębokości wbicia igły w nakłuwaczach

W nakłuwaczach zainstalowana jest specjalna miarka, na której ustawia się głębokość wbicia igły. Umożliwia to dostosowanie nakłuwacza do indywidualnych potrzeb, w zależności od grubości naskórka czy osobniczej wrażliwości na ból. Nawet przy ustawieniu maksymalnej głębokości wbicia, ból jest ledwie wyczuwalny i nie wiąże się z dużym dyskomfortem.

Niewątpliwą zaletą nakłuwaczy jest również to, że igła wbijana jest dosłownie na ułamek sekundy. Ukłucie wyzwalane jest poprzez naciągnięcie igły jednym przyciskiem, a następnie zwolnienie jej innym przyciskiem. Precyzja ruchu w jednej linii oraz bardzo krótki czas jej przebywania w skórze sprawiają, że w zasadzie nie czuje się momentu ukłucia, a jedynie lekkie “trzepnięcie” w palec. Niektóre igły do nakłuwaczy są dodatkowo pokryte specjalną substancją, np. silikonem, aby dodatkowo zmniejszyć siłę nakłucia i zredukować poziom odczuwanego bólu.

Biorąc pod uwagę wymienione powyżej cechy nakłuwaczy, można uznać je za łatwą w użyciu, szybką, bezpieczną i w zasadzie bezbolesną metodę pobierania krwi do badania poziomu cukru we krwi u chorych na cukrzycę. Ich wadą są natomiast koszty użytkowania, czyli konieczność kupowania i wymiany igieł.

5.3. Czynniki zwiększające ból

W pewnych warunkach może zwiększyć się poziom odczuwanego bólu podczas stosowania nakłuwacza. Dotyczy to przede wszystkim stępienia igły. Tępa końcówka wywołuje większy ból podczas przechodzenia przez skórę. Również wielokrotne nakłuwania w tym samym miejscu mogą wiązać się ze zwiększoną bolesnością palca. Wykonanie wielokrotnych nakłuć w jednej opuszce może także spowodować odczuwalną przez jakiś czas (ok. jeden dzień) zwiększoną wrażliwość tego miejsca na dotyk i ból. Dlatego zaleca się w miarę możliwości zmianę co jakiś czas miejsca nakłuwania. Należy także ostrożnie ustawiać głębokość nakłucia po zmianie igły na nową – ostra końcówka może przy takim samym ustawieniu miarki wbić się na większą głębokość, wywołując większe uczucie bólu.

6. Monitorowanie glikemii poposiłkowej

Monitorowanie glikemii poposiłkowej polega na oznaczeniu stężenia glukozy po 2 godzinach od rozpoczęcia posiłku. Takie oznaczenie powinien wykonywać każdy chory w domu przy użyciu glukometru.

To elektroniczne urządzenie, pozwalające na samodzielne badanie poziomu glukozy we krwi. Umieszcza się kroplę krwi z opuszki palca na końcówkę, który po minucie pozwala na odczytanie wyniku.

Każda osoba chora na cukrzycę powinna samodzielnie kontrolować swoją glikemię, a oprócz tego prowadzić dziennik pacjenta. W takim zeszycie wpisuje się wyniki glukozy, obserwowane objawy, dane dotyczące posiłków oraz form leczenia, infekcje i choroby, datę miesiączki, a także aktywność fizyczną.

Kontrola poposiłkowej glikemii ma istotne znaczenie dla wyrównania metabolicznego cukrzycy i może wpływać na zmniejszenie częstości występowania powikłań.

7. Wysoka glikemia poposiłkowa

Zbyt wysoka glikemia poposiłkowa sprzyja glikacji białek i tłuszczy, zwiększa reaktywność płytek krwi i nasila stres oksydacyjny, a w konsekwencji sprzyja uszkodzeniu śródbłonka naczyń i przyspiesza rozwój miażdżycy.

Poposiłkowa hiperglikemia powoduje wzrost ryzyka zawału serca i udaru mózgu. Dotyczy to również rozwoju takich powikłań, jak retinopatia cukrzycowa, która jest jedną z najczęstszych przyczyn ślepoty wśród dorosłych na świecie oraz zespółu stopy cukrzycowej.

Poposiłkowy wzrost poziomu glukozy we krwi powoduje także wzrost filtracji kłębuszkowej i przepływu nerkowego, co może przyspieszać rozwój nefropatii cukrzycowej, prowadzącej do niewydolności nerek.

8. Cukrzyca ciążowa

Stężenie glukozy we krwi odgrywa również ważna rolę w czasie ciąży. W trakcie pierwszej wizyty u ginekologa prowadzącego ciążę lekarz przeprowadzi dokładny wywiad w celu określenia ryzyka wystąpienia cukrzycy w ciąży. Na jego podstawie zakwalifikuje pacjentkę do jednej z 3 grup ryzyka i zaplanuje badania przesiewowe (pomiar stężenia glukozy we krwi w godzinę po wypiciu 75 g glukozy). Badania przesiewowe w kierunku cukrzycy ciążowej zalecane są każdej ciężarnej, jednakże - w zależności od ryzyka wystąpienia schorzenia - mogą one być przeprowadzane w różnych okresach ciąży. W grupie średniego ryzyka test diagnostyczny należy wykonać w 24.–28. tygodniu ciąży. Jeśli natomiast kobieta została zakwalifikowana do grupy wysokiego ryzyka wystąpienia cukrzycy ciężarnych, test przesiewowy wykonujemy już na pierwszej wizycie oraz – w przypadku wyniku negatywnego – także w 24.–28. tygodniu ciąży. W zależności od wyniku testu doustnego obciążenia glukozą można wykluczyć cukrzycę ciążową, potwierdzić ją lub rozpoznać upośledzenie tolerancji glukozy bądź nieprawidłową glikemię na czczo. W przypadku rozpoznania któregoś z zaburzeń metabolizmu glukozy należy skierować pacjentkę do specjalistycznego ośrodka.

9. Podsumowanie

Należy pamiętać, że jednorazowy wynik, wskazujący na podwyższony poziom cukru we krwi nie musi świadczyć o cukrzycy. Wiarygodne informacje można uzyskać po dwukrotnym badaniu krwi (na czczo), a jeśli poziom cukru przekracza normę należy skonsultować się z diabetologiem.

Badanie poziomu glukozy wykonuje się także po to, aby sprawdzić skuteczność leczenia, aby określić czy nie doszło do hiperglikemii (podwyższonego poziomu glukozy) lub hipoglikemii (obniżonego poziomu glukozy).

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Diagnostyka cukrzycy ciężarnych
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze