Gruczoły łojowe – budowa, lokalizacja, funkcje i choroby
Gruczoły łojowe to przydatki skóry, które są odpowiedzialne za wydzielanie łoju uchodzącego do mieszka włosowego. Są osadzone głęboko w skórze właściwej i znajdują się niemal na całej powierzchni ciała. Należą do grupy gruczołów holokrynowych, ponieważ mają specyficzny mechanizm przekształcania się. Co jeszcze warto o nich wiedzieć?
1. Czym są gruczoły łojowe?
Gruczoły łojowe (łac. glandula sebacea) to proste, rozgałęzione, pęcherzykowe gruczoły skóry ssaków, odpowiadające za wydzielanie łoju uchodzącego do mieszka włosowego. Należą do grupy gruczołów wydzielania zewnętrznego, a ich praca regulowana jest głównie przez hormony.
Rolę najistotniejszych stymulatorów przypisuje się hormonom płciowym (męskie androgeny i żeńskie estrogeny), ale również hormonom nadnerczy (na przykład kortyzol oraz produkowanym przez przysadkę mózgową (hormon wzrostu, prolaktyna). Ich wpływ polega na hamowaniu lub pobudzaniu komórek.
Gruczoły łojowe rozwijają się już w trakcie życia płodowego, zazwyczaj około 15. tygodnia życia płodu. Specjaliści są zdania, że o ile ilość gruczołów łojowych w skórze jest mniej więcej stała przez całe życie, o tyle z wiekiem powiększają się ich rozmiary. W zależności od lokalizacji ich liczba wynosi ona od 100 do 800/cm².
Gdzie znajdują się gruczoły łojowe?
Zlokalizowane są głównie w bliskiej okolicy włosa. Najwięcej na owłosionej skórze głowy, twarzy (czoło, nos, broda) oraz górnych częściach tułowia (ramiona, klatka piersiowa, plecy i skóra głowy, nazywane rynną łojotokową).
Najmniejsze ilości zawierają podeszwy stóp i wewnętrzna powierzchnia dłoni. Gruczoły łojowe nie pojawiają się w takich miejscach jak nieowłosione wargi, brodawka sutkowa czy zewnętrzne narządy płciowe. Wyjątkowo duże gruczoły łojowe obserwuje się w skórze nosa, policzków i małżowin usznych. Z kolei w powiece obecny jest gruczoł tarczkowy, czyli gruczoł Meiboma.
WIRUS BOSTOŃSKI
Na dłoniach, stopach i języku twojego dziecka pojawiły się bolesne pęcherze? Uważaj, to mogą być objawy wirusa bostońskiego! Sprawdź, co każdy rodzic powinien o nim wiedzieć.
2. Budowa i funkcje gruczołów łojowych
Gruczoły łojowe mają kształt pęcherzykowy. Przydatki skóry powstają z głębokiego wpuklenia pochewki zewnętrznej włosa. Uchodzą do mieszka włosowego. Łój wyprowadzany jest na powierzchnię przez przewód wydzielniczy. Kanał wyprowadzający jest zbudowany z nabłonka wielowarstwowego.
Ich najważniejszą funkcją jest produkcja łoju skórnego, zwanego sebum, który natłuszcza włosy i naskórek. Wydzielina nie tylko zapobiega nadmiernej utracie wody, alei pełni również funkcje odżywcze. Ponadto zapewnia skórze miękkość oraz odporność na warunki atmosferyczne.
Sebum jest wydzieliną, która składa się z tłuszczów (to trójglicerydy, fosfolipidy, pochodne cholesterolu), a także pozostałości komórek oraz substancje o działaniu przeciwdrobnoustrojowym.
Gruczoł łojowy jest gruczołem holokrynowym. Oznacza to, że w wydzielinę zostają przekształcone całe komórki. Te w swojej dojrzałej formie ulegają rozpadowi - tworzą sebum. Na ich miejsce pojawiają się nowe, powstałe na drodze podziałów.
3. Choroby gruczołów łojowych
Choroby gruczołów łojowych w większości przypadków mają związek z ich nadmiernym pobudzaniem. Nadaktywność wydzielnicza może się wiązać zarówno z problemami natury kosmetycznej, jak i stanami zapalnymi czy ropniami. Przerośnięte gruczoły łojowe oznaczają nadmierną aktywność i co za tym idzie - zwiększoną produkcję łoju.
Najbardziej powszechne choroby i zaburzenia związane z funkcjonowaniem gruczołu łojowego to:
- łojotok, który zwykle obejmuje owłosioną skórę głowy, twarzy oraz górnych części tułowia. U podłoża łojotoku leżą niedobory witamin, zmiany hormonalne oraz czynniki genetyczne. Łojotok sprawia, że skóra się przetłuszcza, dochodzi do wtórego blokowania ujść gruczołów łojowych. Łojotok pojawia się w łojotokowym zapaleniu skóry, a także łojotokach dziecięcych,
- trądzik: młodzieńczy, związany z nadmierną stymulacją androgenami w okresie dojrzewania, ale również trądzik niemowlęcy, trądzik polekowy (zwykle powiązany z terapią hormonalną), trądzik kosmetyczny (pojawia się, gdy gruczoły łojowe są zablokowane wskutek stosowania kosmetyków),
- torbiel gruczołu łojowego, czyli łagodny guzek w obrębie skóry, potocznie nazywany kaszakiem. Najczęściej pojawia się za płatkiem ucha lub na karku,
- wyprysk łojotokowy noworodków (np. ciemieniucha). Zaburzenie ma związek z działaniem androgenów pochodzących zarówno z organizmu matki, jak i produkcji łożyskowej,
- nowotwory gruczołów łojowych, zarówno łagodne, jak i złośliwe. To np. nieszkodliwe gruczolaki łojowe, ale i niebezpieczny rak łojowy.
Zobacz także:
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.