Hipokamp – położenie, funkcje. Objawy i skutki uszkodzenia hipokampu

Hipokamp (tzw. Róg Ammona) to struktura występująca parzyście po obydwu półkulach mózgowia. Jest to ważny element naszego mózgu, który odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu pamięci długotrwałej oraz przestrzennej. Składa się on ze stopy, koryta oraz strzępka. Jego zakrzywiony kształt przypomina konika morskiego (hipopotam – koń, kampos – morze), stąd też pochodzi jego nazwa.

Hipokamp jest częścią całej formacji hipokampu. Zakręt zębaty oraz kora śródwęchowa to pozostałe części formacji hipokampalnej. Należy on do układu limbicznego.

Hipokamp ma niewielkie rozmiary. Struktura ta położona jest w obrębie tylnej części przyśrodkowej powierzchni płata skroniowego, pod powierzchnią korową. W jego obrębie wyróżnia się umownie cztery części, tzw. sektory CA1 - CA4.

CA1 jest polem znacznie rozwiniętym w mózgu człowieka. Znajduje się na bocznej i dolnej powierzchni hipokampu, graniczy z podkładką. Pole CA2 jest wąskie, z ciasno rozmieszczonymi neuronami. Pola CA3 i CA4 charakteryzują się znacznie niższą gęstością neuronalną.

Na poznanie funkcji hipokampu duży wpływ miał przypadek pacjenta Henrego Molaisena. Ze względu na długotrwałą, nieskuteczną walkę z padaczką, postanowiono wykonać na nim zabieg neurochirurgiczny, polegający na wycięciu części mózgowia, odpowiadającej za napady choroby.

Wydawało się, że operacja przebiegła pomyślnie, lecz podczas zabiegu wycięto również kawałek hipokampu. Pacjent po operacji był sprawny, a poziom inteligencji nie zmienił się. Jednak nie był w stanie przywołać żadnych wspomnień z przeszłości ani tworzyć nowych. Pacjent podczas prowadzenia rozmowy mógł zapomnieć, z kim rozmawia po chwilowym odwróceniu uwagi od rozmówcy.

Przypadek Henrego Molaisena potwierdził, jak ważną rolę w ludzkim organizmie odgrywa hipokamp. Jego najważniejsze funkcje to:

• przekazywanie informacji z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej, co wpływa na uczenie się, poszerzanie wiedzy oraz tworzenie wspomnień,
• wpływanie na zdolność orientacji w terenie – sprawia, że pamiętamy np. drogę do pracy, szkoły lub sklepu,
• zdolność do tworzenia nowych neuronów.

Co istotne, chociaż hipokamp odgrywa rolę w nabywaniu wspomnień, to jednak nie wpływa na przyswajanie umiejętności o podłożu motorycznym czy poznawczym.

Pamięć krótkotrwała i pamięć długotrwała

Pamięć jest procesem poznawczym, który pozwala nam korzystać z doświadczeń. Podstawowa klasyfikacja pamięci jest oparta na czasie jej trwania. Na tej podstawie wyróżnia się zatem pamięć:

• sensoryczną (pamięć zmysłów, określaną jako ultrakrótka),
• krótkotrwałą,
• pamięć długotrwałą.

Pamięć krótkotrwała umożliwia uczenie się i przyswajanie nowych informacji. W pamięci krótkotrwałej znajduje się pamięć operacyjna (w psychologii zwana też roboczą), która pozwala zdecydować, jakie informacje dostaną się do pamięci trwałej. Bowiem po przetworzeniu (w hipokampie) pamięci krótkotrwałej, powstaje właśnie pamięć długotrwała, która stanowi trwały magazyn śladów pamięciowych.

Niestety nasz mózg jest bardzo podatny na wszelkie uszkodzenia, na które jednocześnie narażony jest także hipokamp. Zaburzenia funkcji hipokampu mogą pojawiać się na skutek wielu przyczyn.

Możliwe czynniki, wpływające na uszkodzenie hipokampu:

• stres,
• urazy,
• niedokrwienia,
• infekcje,
• przebieg chorób, takich jak Alzheimer, schizofrenia.

Warto wspomnieć także o tym, że nieprawidłowości w postaci znacznego stwardnienia hipokampa pojawiają się także w przypadku padaczki skroniowej (ok. 3/4 przypadków). Ponadto coraz więcej mówi się także o tym, że bardzo źle wpływa na hipokamp depresja i amnezja globalna.

Hipokamp to ważna część mózgu, odpowiedzialna za pamięć deklaratywną i przestrzenną. Wszelkie urazy tego istotnego elementu układu limbicznego wpływają na upośledzenie pamięci. Uszkodzenia hipokampu mogą objawiać się:

• zaburzeniami pamięci epizodycznej, problemami z odtwarzaniem wspomnień,
• problemami z wyobrażaniem sobie przyszłych wydarzeń w sensowny sposób,
• problemami z uczeniem oraz z zapamiętywaniem nowych rzeczy,
• zaburzoną orientacją w terenie.

W niektórych przypadkach uszkodzenia hipokampu mogą powodować stany lękowe, a nawet depresję.

Hipokamp jest centralnym miejscem w procesie organizacji zapamiętywania. Podobnie jak inne struktury mózgowe, posiada skomplikowany układ połączeń nerwowych.

Ma on połączenia z całym układem limbicznym i nową korą mózgową. Obszar ten odpowiada za różne rodzaje pamięci, uszkodzenie tej ważnej struktury prowadzi więc do poważnych zaburzeń – zakłóca zdolności pamięciowe.

Uszkodzenie hipokampa może prowadzić zatem zarówno do amnezji następczej (trudności w tworzeniu nowych wspomnień), jak i amnezji wstecznej (częściowy zanik wspomnień zapisanych w pamięci przed urazem).

Ze względu na skomplikowaną budowę hipokampu, nie ma obecnie skutecznej metody leczenia jego urazów. Nie istnieje też terapia, która byłaby w stanie całkowicie zlikwidować straty spowodowane uszkodzeniem tego elementu układu limbicznego.

Jak zatem wygląda regeneracja hipokampu? Chorym w celu poprawy pamięci i zapobiegania dalszym uszkodzeniom, zalecane są ćwiczenia oraz treningi. Jednak na obecną chwilę nie przynoszą one trwałej poprawy.