Badanie mykologiczne - infekcje grzybicze pochwy, grzybica skóry, grzybica narządowa, inne metody
Badania mykologiczne zyskują na znaczeniu wraz z coraz większym rozpowszechnieniem infekcji grzybiczych, co ma na celu wzrost rozpoznawalności infekcji oraz wdrażanie skuteczniejszej terapii. Szacuje się, iż niemal połowa Polaków choruje na grzybicę stóp, jedna czwarta na grzybicę paznokci, grzybica pochwy jest równie częsta. Jednak tylko część pacjentów zgłasza się z tego powodu do lekarza. Pozostali bagatelizują dolegliwości i hamowani wstydem przez długi czas wstrzymują się od wykonania badania mykologicznego oraz zastosowania właściwego leczenia.
1. Rozpoznanie zakażenia grzybiczego pochwy
Badanie mykologiczne są to wszelkie testy i procedury umożliwiające rozpoznanie zakażenia grzybiczego. Do badań wykrywających infekcje grzybicze pochwy zaliczamy:
- oglądanie zewnętrznych narządów rodnych i śluzu pochwy,
- badanie cytologiczne śluzu,
- hodowlę drobnoustrojów z zakażonej wydzieliny z pochwy.
2. Przebieg badania mykologicznego
Badanie ginekologiczne jest w każdym przypadku pierwszym etapem badania mykologicznego. Każde badanie mykologiczne rozpoczyna się od oglądania zewnętrznych narządów rodnych i wydzieliny z pochwy.
W razie infekcji obserwuje się obrzęk lub zaczerwienienie warg sromowych, przedsionka pochwy wraz ze swędzeniem lub pieczeniem. Istotne jest stwierdzenie serowatej wydzieliny z pochwy, która praktycznie w każdym przypadku sugeruje zakażenie grzybami chorobotwórczymi (np.Candida albicans);
Wymaz z szyjki macicy - w czasie badania ginekologicznego pobiera się wymaz z szyjki macicy, w celu wykonania badania cytologicznego (ocena mikroskopowa komórek). Ponadto pobiera się wymaz z okolicy sklepienia pochwy, co służy ocenie biocenozy pochwy i nasilenia stopnia infekcji.
W czasie badania mykologicznego, oceniając preparaty mikroskopowe w metodzie bezpośredniej, można uwidocznić strzępki grzybni lub pączkujące komórki drożdży, ponadto pierwotniaki z witkami oraz inne mikroorganizmy. Łatwiejsze do zidentyfikowania jest zakażenie Candida albicans, gdyż grzyby te mają bardzo długie strzępki z blastosporami na całej długości. Barwienie metodą Gramma znalazło zastosowanie jako szybki test przesiewowy.
Hodowla, mimo iż pozostaje najczulszą metodą, posiada zasadniczy minus – jest długotrwała. W rutynowej diagnostyce nie jest zalecana.
Pomiar pH wydzieliny z pochwy można wykonać przy pomocy wskaźnika pH lub papierka lakmusowego, materiał pobiera się ze ścian bocznych pochwy. W przypadku niepowikłanej drożdżycy pH pochwy pozostaje zwykle w granicach normy. Testy serologiczne w surowicy mimo najlepszej czułości nadal są rzadko stosowane.
3. Grzybica skóry
Badanie mykologiczne, dobrze zebrany wywiad i starannie przeprowadzone badania lekarskie w przypadku powierzchownych zakażeń grzybiczych skóry bądź jej przydatków umożliwia właściwe rozpoznanie schorzenia. W ramach diagnostyki mykologicznej wykonuje się badanie mikroskopowe materiału ze zmian chorobowych, tj. fragmentów paznokcia, włosów, łusek naskórkowych. Pierwszym etapem badania mykologicznego jest wykrycie fragmentów struktur grzyba bezpośrednio w materiale pobranym od pacjenta. Kolejno zakładając hodowlę na podłożu Sabourauda można zidentyfikować gatunek grzyba, dzięki ocenie jego cech mikroskopowych – koloru, utkania kolonii oraz struktury jej powierzchni, a także cech makroskopowych. Szczegółowe procedury badania mykologicznego zależą od lokalizacji zmian grzybiczych, rodzaju badanego materiału oraz od podejrzewanego czynnika etiologicznego.
Uzupełnienie badania mykologicznego stanowi oglądanie chorobowo zmienionych miejsc w przefiltrowanym świetle ultrafioletowym (w świetle lampy Wooda) w celu wykazania charakterystycznej fluorescencji ognisk.
W identyfikacji gatunkowej grzybów drożdżopodobnych podstawowe znaczenie mają badania biochemiczne, oparte na auksanografii węglowodanowej i związków azotowych oraz ocenie zdolności wytwarzania określonych enzymów.
4. Grzybica narządowa
Badanie mykologiczne służy również diagnostyce grzybicy narządowej. Grzybica narządowa jest zawsze stanem groźnym, wymagającym szybkiego rozpoznania i odpowiedniej terapii. Schorzenie to dotyka głównie osoby ze znacznym obniżeniem odporności (AIDS, stan po przeszczepach), tak więc osłabia organizm, który już jest w dużej mierze osłabiony.
Biorąc pod uwagę potrzebę szybkiego rozpoznania patogenu, identyfikacja drobnoustroju w badaniu mykologicznym jest zbyt długa, ponieważ trwa od jednego do około czterech tygodni, a ponadto nie zawsze daje pozytywny efekt. Niemniej jednak i tak wykonuje się badanie mykologiczne, aby potwierdzić rozpoznanie postawione przy pomocy szybszych metod diagnostycznych. Materiałem pobieranym do badań mykologicznych może być:
- krew,
- płyny ustrojowe,
- plwocina,
- popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe (BAL),
- wymazy z ran,
- wymazy z górnych dróg oddechowych,
- płyn mózgowo-rdzeniowy,
- kał,
- wycinki,
- bioptaty,
- aspiraty,
- masy martwicze,
- materiały śródoperacyjne,
- końcówki cewników.
PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT
Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:
- Czy potrzebne jest skierowanie od lekarza dermatologa na badanie mykologiczne? - odpowiada lek. Aleksander Ropielewski
- Czy pobranie materiału do badania mykologicznego jest bolesne? - odpowiada dr n. med. Krzysztof Gierlotka
- Na ile dni przed wykonaniem posiewu mykologicznego powinienem nie używać lakierów leczniczych do paznokci? - odpowiada lek. Dariusz Czubiński
Uzyskany materiał służy ponadto do wykonania preparatu bezpośredniego. Stwierdzenie obecności w materiale strzępek, pseudostrzępek lub zarodników grzyba znacznie przyspiesza diagnostykę i pozwala na wcześniejsze włączenie właściwego leczenia przeciwgrzybiczego. Testy serologiczne mają ograniczone zastosowanie ze względu na małą specyficzność i czułość oraz to, że grzybice narządowe występują w stanach, gdzie odpowiedź immunologiczna jest znacznie osłabiona.
Kolejną metodą badania mykologicznego są metody molekularne (PCR oraz Real-Time PCR), które są skuteczniejsze, niestety również mniej dostępne. Badania obrazowe mogą ułatwić postawienie rozpoznania grzybicy narządowej, chodzi tu przede wszystkim o badanie ultrasonograficzne oraz badanie tomografii komputerowej. Należy pamiętać, iż tylko odpowiednio wczesne włączenie intensywnego leczenia przeciwgrzybiczego może zapewnić wyleczenie pacjentów z infekcją grzybiczą narządową.
5. Przyczny drożdżyc
Badanie mykologiczne można również przeprowadzić stosując inne metody diagnostyczne. Test wielogatunkowy na 6 gatunków Candida jest to rodzaj multitestu genetycznego, który identyfikuje w jednym badaniu aż 6 gatunków grzybów Candida i Aspergilus, które są najczęstszymi przyczynami drożdżyc.
Test Real-Time PCR jest najczulszą dostępną metodą diagnostyczną w ramach badań mykologicznych, opierającą się na reakcji łańcuchowej polimerazy (Polimerase Chain Reaction). To badanie genetyczne, pozwala zidentyfikować materiał genetyczny grzyba w określonym materiale, np. krwi, wymazie z błon śluzowych. Metoda Real-Time PCR jest 100x czulsza od zwykłego testu PCR. Istotnym plusem jest to, że potrafi wykryć patogen już w bardzo wczesnej fazie zakażenia.
Warunkiem skutecznej i bezpiecznej terapii grzybic jest przede wszystkim właściwe rozpoznawanie infekcji na drodze badania mykologicznego, połączone z identyfikacją patogennych grzybów, a następnie oparty na znajomości zasad leczenia przeciwgrzybiczego właściwy wybór skutecznej metody leczenia.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.