Jak zapobiegać grypie żołądkowej?

By odpowiedzieć na powyższe pytanie, należy na początku wyodrębnić dwie grupy: dzieci i dorosłych. W przypadku ludzi dorosłych w większości przypadków choroba przebiega bezobjawowo lub jedynie z niewielkim nasileniem objawów. Tylko u osób z grupy ryzyka (np. osoby powyżej 65. roku życia, chorzy na choroby przewlekłe, nosiciele wirusa HIV) istnieje możliwość cięższego i dłuższego przebiegu choroby oraz wystąpienia powikłań. W przypadku dzieci schorzenie to jest zdecydowanie bardziej groźne. Objawy w większości są gwałtowne i burzliwe. Wystarczą zaledwie 2-3 dni, aby na skutek silnych wymiotów, gorączki i obfitej biegunki, doszło do poważnego odwodnienia. Bardzo często konieczna jest wtedy hospitalizacja, co jest dużym stresem zarówno dla dziecka, jak i jego rodziców.

Niestety, corocznie na świecie odnotowuje się blisko pół miliona zgonów dzieci z powodu schorzenia, jakie potocznie nazywamy grypą żołądkową. W Polsce szacuje się, że co roku występuje ponad 200 000 nowych zakażeń u dzieci poniżej 5. roku życia, z czego około 6500 trafia do szpitala, a około 100 kończy się śmiercią.

Źródłem grypy żołądkowej jest szeroko pojęty kontakt z wirusem. Choć według badań 90 procent dzieci w wieku lat 5 przebyło już grypę żołądkową, warto choć próbować ochronić przed nim zarówno naszych bliskich, jak i nas samych. Jakie są metody?

Oto te najskuteczniejsze sposoby w zapobieganiu grypie:

• dbajmy o wysoką higienę osobistą nie tylko rąk, ale też całego ciała – warto pamiętać, by w przypadku potencjalnego zanieczyszczenia nasze dłonie nie dotykały twarzy, a głównie ust, oczu czy nosa, ze względu na bliskość błon śluzowych,
• pamiętajmy o wysokiej higienie podczas przygotowywania pokarmów – myjmy nie tylko nasze dłonie, ale też produkty i narzędzia których używamy,
• unikajmy kontaktu bezpośredniego z osobami zakażonymi (jedną z dróg zakażenia jest droga kropelkowa),
• pamiętajmy o dezynfekcji nie tylko toalet, ale też umywalek czy innych sanitariatów,
• bądźmy wysoce ostrożni w przypadku kontaktu z wydzielinami i wydalinami osób zakażonych,
• pijmy wodę tylko z przeznaczonych do tego źródeł, woda jest skuteczna w leczeniu grypy żołądkowej,
• dbajmy o jakość naszego układu odpornościowego zarówno poprzez zdrowe odżywianie, aktywność fizyczną jak i ewentualną suplementację witamin i mikroelementów,
• domowe sposoby na grypę żołądkową to zioła, dostępne w aptece.

W Polsce szczepionka na grypę na rotawirusy pojawiły się w latach 2004-2006. Obecnie dostępne są 2 szczepionki do podawania doustnego:

• Pierwszazawiera atenuowany szczep ludzkiego rotawirusa RIX4414, należący do typu G1P, który najczęściej wywołuje zakażenia u dzieci. Dzięki białku P, które występuje również w 3 innych najczęstszych typach rotawirusa (G3P, G4P, G9P), oraz odporności krzyżowej z typem G2P jeden szczep zapewnia bardzo szerokie spektrum ochrony. Szczepionka przeznaczona jest do podawania niemowlętom w 2 dawkach w odstępie co najmniej 4 tygodni. Jest dostarczana w postaci liofilizatu (suchej substancji, cechującej się bardzo dobrą rozpuszczalnością) w fiolkach wraz z aplikatorem doustnym (przypominającym małą strzykawkę) zawierającym 1 ml rozpuszczalnika oraz łącznikiem, który umożliwia połączenie fiolki z aplikatorem. Szczep zawarty w szczepionce bardzo dobrze replikuje się w przewodzie pokarmowym i w większym stopniu niż w przypadku drugiej szczepionki jest wydalany w stolcu, zwłaszcza po pierwszej dawce.
• Drugazawiera 5 zmodyfikowanych szczepów rotawirusa cieląt WC3, do których wprowadzono gen z rotawirusów ludzkich odpowiedzialny za ekspresję odpowiedniego białka powierzchniowego determinującego typ serologiczny lub genotyp - G1, G2, G3, G4 i P. Dzięki temu uzyskano 5 szczepów przypominających rotawirusy ludzkie należące do najczęstszych typów serologicznych, co także zapewnia szerokie spektrum ochrony. Szczepionka jest również przeznaczona do podawania niemowlętom, ale w 3 dawkach w odstępie co najmniej 4 tygodni. Jest dostarczana w postaci gotowej do podania zawiesiny - 2 ml płynu w plastykowej tubce. W celu stabilizacji zawiera około 100 razy więcej sacharozy niż ta pierwsza szczepionka (1080 mg vs 9 mg). Szczep WC3 znacznie słabiej niż RIX4414 replikuje się w przewodzie pokarmowym i w dużo mniejszym stopniu jest wydalany w stolcu.

Szczepionki na grypę, przeciw rotawirusom przeznaczone są dla wszystkich zdrowych niemowląt. Dlaczego dla wszystkich? Dlatego, iż w żadnym z przeprowadzonych badań nie udało się określić klasycznych grup ryzyka. Tak naprawdę wszystkie dzieci w pierwszych latach życia są w grupie ryzyka ciężkiego przebiegu zakażenia rotawirusowego. Szczepionki te mogą być podawane od 6 tygodnia życia. Ponieważ jednak podawane są w dawkach podzielonych należy pamiętać, by pełne szczepienie zakończyć przed 24-26 tygodniem życia dziecka. Wnioski z badań klinicznych wskazują także, że mogą być one podane razem z większością innych szczepionek z kalendarza szczepień.


Przeciwwskazaniem do szczepienia są wady przewodu pokarmowego, niedobory odporności, przebyte wgłębienie jelita, bezobjawowe zakażenie wirusem HIV, nietolerancja składników szczepionki lub nadwrażliwość po poprzednich dawkach, a także ukończenie przez dziecko 26. tygodnia życia. Szczepienie na grypę jest także przeciwwskazane w przypadku ostrej choroby infekcyjnej z gorączką lub ostrej biegunki połączonej z wymiotami. W takich sytuacjach wystarczy jednak tylko zmiana terminu podania szczepionki. Badania wskazują, że nie ma przeciwwskazań by szczepionkę podawać wcześniakom. 

W aspekcie szczepienia należy także pamiętać, by w ciągu 2 tygodni od szczepienia (zwłaszcza szczepionką monowalentną) rodzice stosowali reżim sanitarny i myli ręce po każdej zmianie pieluszki u dziecka.

 Koszt szczepionki zawsze pokrywają rodzice. Niestety nie udało się wyodrębnić grup dzieci, dla których szczepionka byłaby refundowana.

Karmienie piersią, ze względu na zawartość przeciwciał w mleku kobiecym, zdecydowanie zmniejsza szansę dziecka na zachorowanie. A nawet jeśli dojdzie do zakażenia, choroba ma zwykle nieco łagodniejszy przebieg. Pamiętajmy jednak, że celowe przedłużanie karmienia piersią nie może być sposobem, w jaki będziemy chronić nasze dziecko.

Pamiętajmy o zasadzie złotego środka, a na pewno ochronimy zarówno siebie, jak i naszych bliskich!

Źródła

1. Brydak LB. Diagnostyka i profilaktyka grypy niezbędna w praktyce lekarza rodzinnego. Standardy Medyczne, 2001, 12 (2), 16-29
2. Prokopowicz D. Zakażenia - obraz kliniczny, rozpoznanie, leczenie, Ekonomia i Środowisko, Białystok 2004, ISBN 83-88771-43-4
3. Konturek S. Gastroenterologia i hepatologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, ISBN 83-200-3188-5
4. Socha J. Gastroenterologia praktyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999, ISBN 83-200-2281-9