Jeden na czterech diagnozowanych ma już przerzuty. "Rozwój tego nowotworu zależy od nas"

Jeden na czterech pacjentów z rakiem jelita grubego w chwili rozpoznania ma już przerzuty. Ten podstępny nowotwór jest często wykrywany w późnym stadium choroby, mimo że można mu zapobiec, stosując proste zasady. - Aż w 80 proc. jego rozwój warunkują czynniki środowiskowe, w tym dieta - zaznacza gastrolog prof. Wojciech Marlicz.

1. Jak się chronić przed rakiem jelita grubego?

Rocznie w Polsce jest rozpoznawanych 20 tys. przypadków raka jelita grubego. W rzeczywistości może być ich jednak dużo więcej, bo nowotwór latami może nie dawać żadnych objawów. Chorują coraz młodsi, nawet osoby poniżej 40. roku życia.

Co gorsze, wielu pacjentów jest diagnozowanych w zaawansowanym stadium choroby. Jeden na czterech pacjentów z rakiem jelita grubego w chwili rozpoznania ma już przerzuty.

Zobacz film: "Ile zrobisz pompek? Prosty test pozwala określić ryzyko chorób serca"

Jak się przed nim chronić?

- Rak jelita grubego należy do nowotworów, których rozwój w dużej mierze zależy od nas. Aż w 80 proc. warunkują to czynniki środowiskowe i z takimi przypadkami spotykamy się w praktyce najczęściej. Tylko w 20 proc. za rozwój choroby odpowiadają predyspozycje genetyczne - tłumaczy gastrolog prof. Wojciech Marlicz.

Jednym z najważniejszych czynników środowiskowych jest dieta.

- Jeśli jest uboga w warzywa i owoce, które są m.in. źródłem błonnika, a bogata w nasycone kwasy tłuszczowe, konserwanty i cukier ma bardzo szkodliwy wpływ na mikrobiotę jelitową, która zmieniając swój skład, tworzy w jelitach środowisko prozapalne i pronowotworowe - zaznacza lekarz.

2. Najazd drobnoustrojów

Do takich zmian w mikrobiocie prowadzą także brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia, używki, w tym papierosy i alkohol, a także niektóre choroby, m.in. otyłość oraz choroby metaboliczne jak cukrzyca czy insulinooporność.

- Zwiększona oporność tkanek na działanie insuliny jest związana ze zwiększoną przepuszczalnością jelit. Kiedy zanika ta naturalna bariera, organizm nie ma jak się bronić przed "najazdem" szkodliwych drobnoustrojów. Przedostają się one więc do układu wrotnego i wątroby, powodując jej stłuszczenie. Dlatego stłuszczenie wątroby jest markerem wskazującym na zaburzoną mikrobiotę - wyjaśnia gastrolog.

- Z tego powodu bezwzględne przestrzeganie zaleceń dietetycznych w tych chorobach jest kluczowe, bo zapobiega nie tylko przed ich rozwojem, ale też zmniejsza ryzyko raka jelita grubego - dodaje.

Alkohol również ma destrukcyjny wpływ na mikrobiotę, ale w połączeniu z innymi czynnikami.

- Alkohol jako odrębny czynnik nie ma aż takiego wpływu. Jeśli pijemy go w umiarkowanych ilościach, a przy tym dobrze się odżywiamy, przestrzegamy diety przeciwzapalnej w postaci np. diety śródziemnomorskiej i dbamy o aktywność fizyczną, to szkodliwe działanie alkoholu czy np. leków będzie znacznie niższe niż u osób, które odżywiają się głównie przetworzonym jedzeniem i w ogóle nie ćwiczą - zwraca uwagę prof. Marlicz.

3. "Pozwala w prawie 100 proc. zapobiec rozwojowi raka"

Kolosalne znaczenie w przypadku raka jelita grubego mają też badania profilaktyczne.

- Tzw. złotym standardem była i jest nadal kolonoskopia, która pozwala w prawie 100 proc. zapobiec rozwojowi raka poprzez identyfikację zmian przednowotworowych, które można od razu usunąć - tłumaczy lekarz.

- Istotny jest też wiek, w którym powinniśmy zacząć regularnie wykonywać to badanie. Choć oficjalne zalecenia nadal wskazują na 50 lat, a w przypadku nowotworu w rodzinie na 40 lat, powinny się badać również młodsze osoby ze względu na obniżający się sukcesywnie wiek pacjentów, u których diagnozowany jest nowotwór. Zalecałbym, żeby pierwsze badanie wykonać ok. 40. roku życia, a w przypadku raka w rodzinie - 10 lat wcześniej, niż wykryto go u członka rodziny. Oznacza to, że takie badanie w konkretnych przypadkach powinni też wykonać 30-, a nawet 20-latkowie - zaznacza prof. Marlicz.

W diagnostyce raka jelita grubego wykorzystuje się też badania nieinwazyjne, w tym test na krew utajoną w kale. Badanie można wykonać za darmo po 40. roku życia, bo zostało ujęte w programie Profilaktyka 40 plus. Dodatni wynik jest wskazaniem do wykonania kolonoskopii.

Prof. Marlicz zwraca uwagę, że kolonoskopię można wykonać na NFZ, ale jest to ograniczone możliwościami placówek medycznych, które są mniejsze niż zapotrzebowanie. Z kolei prywatnie to badanie kosztuje ok. kilkuset złotych.

4. Obiecujące testy

Na rynek zaczynają też wchodzić testy genetyczne. Pozwalają one wykryć w stolcu takie DNA, którego obecność może być objawem raka jelita grubego.

Nowością są również testy analizujące skład mikriobioty jelitowej.

- Ich możliwości są naprawdę obiecujące. To ekspertyzy, w których wykorzystywana jest sztuczna inteligencja. Oceniają one skład mikrobioty jelitowej pacjenta i porównują ją z mikrobiotą chorych na raka jelita grubego określając tym samym predyspozycje badanego do zachorowania - tłumaczy gastrolog.

Dodaje, że do rozwoju nowotworu może się przyczynić obecność konkretnych bakterii w mikrobiocie m.in. Fusobacterium nucleatum, Escherichia coli czy Klebsiella, ale ważna jest nie tylko ich liczba, ale też proporcje, w jakich występują.

- Pamiętajmy, że żadne badanie, nawet kolonoskopia, nie daje nam pełnej gwarancji, że nowotwór faktycznie się nie rozwinie. Jeśli jednak będziemy mieć dodatnie wyniki testu na krew utajoną oraz testów genetycznych, ryzyko jest bardzo duże - zaznacza lekarz.

Badania genetyczne i te oparte na analizie składu mikrobioty nie są refundowane. Mimo możliwości, jakie dają, ze względu na koszt nie są jeszcze powszechnie stosowane.

Katarzyna Prus, dziennikarka Wirtualnej Polski

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.