Jeżyna fałdowana – właściwości, wygląd i zastosowanie

Jeżyna fałdowana zwana ostrężyną (łac. Rubus fruticosus L., Rubus plicatus W. et N.) to gatunek wieloletniej rośliny z rodziny różowatych (Rosaceae). Pochodzi z Europy, występuje także w Azji. W Polsce spotykana na niżu i w niższych partiach górskich. Rośnie w stanie dzikim: w lasach, zaroślach, na miedzach i przydrożach.

Jak wygląda jeżyna fałdowana? Roślina jest kolczastym krzewem. Jej kolce są nieduże, zaostrzone i zakrzywione, a liście nieparzysto-pierzastozłożone oraz promieniste kwiaty o białych lub jasnoróżowych płatkach. Kwitnie od czerwca do lipca. Jej owoce są czarne, jadalne i bardzo smaczne. Jeżyna dorasta do 150 cm.

Jeżyna fałdowana nie tylko wydaje smaczne owoce, które są wykorzystywane do celów kulinarnych. Sporządza się z nich dżemy, nalewki, konfitury, soki, kompoty czy wina. Postrzega się ją również jako roślinę leczniczą.

Surowcem zielarskim jest liść jeżyny (Folium Rubi fruticosi). Medycyna naturalna docenia także oraz owoc jeżyny fałdowanej (Rubi fruticosi fructus). Można je wykorzystywać do stosowania zewnętrznego, jak i wewnętrznie, głównie w formie naparów i odwarów (liście) oraz soków (owoce).

Liście zbiera się przed kwitnieniem rośliny i suszy w warunkach naturalnych. Owoce zrywa się dojrzałe (są czarne), wraz z dnem kwiatowym. Suszy się je w temperaturze 40-60°C. Ze świeżych owoców jeżyny robi się także soki.

Liście jeżyny fałdowanej zawierają garbniki (10%), flawonoidy, triterpeny, witaminę C, A i z grupy B, kwas cytrynowy oraz sole mineralne - głównie związki potasu i magnezu. Dzięki temu wykazują działanie:

• przeciwbiegunkowe,
• przeciwzapalne,
• ściągające,
• przeciwbakteryjne i bakteriobójcze,
• moczopędnie,
• napotnie,
• regulująco na przemianę materii.

Liście jeżyny są stosowane:

• wewnętrznie w chorobach przewodu pokarmowego ze stanem zapalnym błony śluzowej i skłonnością do biegunek,
• zewnętrznie do płukania gardła i jamy ustnej oraz do kąpieli przy chorobach skóry, takich jak trądzik czy egzema, liszaje, wypryski, niegojące się i ropiejące rany. Okłady z liści są także pomocne w dolegliwościach reumatycznych i nerwobólach.

Liście jeżyny są szczególnie polecane przy chorobach układu pokarmowego, gdy:

• występuje skłonność do biegunek i wzdęć,
• nadmiernie rozwija się flora bakteryjna,
• rozpoznano choroby chorobach żołądka i jelit, zwłaszcza przewlekłe zapalenie błony śluzowej.

Preparaty, które zawierają jeżynę fałdowaną, mogą być przyjmowane przez osoby z rodzinną predyspozycją do cukrzycy. Z uwagi na swoje właściwości moczopędne roślina nie tylko zwiększa ilość wydzielanego moczu, ale i ułatwia usuwanie z moczem toksycznych metabolitów, ale i zmniejsza tendencję do poposiłkowego wzrostu cukru we krwi.

Medycyna naturalna docenia także oraz owoce jeżyny fałdowanej (Rubi fruticosi fructus), które zawierają antocyjany, witaminę C, kwas cytrynowy, pektyny, cukry, związki śluzowe, sole mineralne.

Owoce jeżyny fałdowanej w postaci soku wykazują działanie wykrztuśne, napotne i przeciwgorączkowe (stosuje się je, gdy pojawia się infekcja), ale działają na przewód pokarmowy:

• spożywane w formie niedojrzałej pomagają uporać się z biegunkami,
• owoce przejrzałe stanowią remedium na przedłużające się zaparcia.

Ponadto owoce jeżyny fałdowanej wykazują działanie uspokajające. Sprawdzają się w leczeniu anemii (obecne są w nich mikroelementy takie jak żelazo czy miedź, które mają wpływ na powstawanie tworzenia krwinek czerwonych) i wzmacniają organizm. Stanowią źródło cennych witamin i minerałów.

Korzystnie działają również na wzrok (dzięki obecności prowitaminy A). Wspierają leczenie niedowidzenia zmierzchowego i przedłużonej adaptacji wzroku do ciemności.

Jeżynę fałdowaną uznaje się za roślinę bezpieczną. Zarówno w postaci surowej, przetworów, jak i suplementów diety, nie powinny jej stosować wyłącznie osoby, u których stwierdzono nadwrażliwość na rodzinę Rosaceae.

Warto także pamiętać, że jej spożywanie w nadmiernych ilościach, zwłaszcza w przypadku dojrzałych owoców, może wywołać biegunkę. U osób, które mają podrażniony przewód pokarmowy, mogą także pojawić się działania niepożądane w postaci nudności czy wymiotów. Ma to związek z obecnością taniny.