Klozapina - wskazania, przeciwwskazania, działanie, skutki uboczne

Klozapina to organiczny związek chemiczny, będący pochodną dibenzodiazepin. Jednocześnie jest pierwszym opracowanym neuroleptykiem i tzw. atypowym lekiem przeciwpsychotycznym. Stosowana jest przede wszystkim w leczeniu psychicznych chorób lekoopornych. Pomimo swojej wysokiej skuteczności klozapina nie jest często przepisywana pacjentom ze względu na groźne działania niepożądane. Jak działa klozapina, kiedy konieczne jest jej stosowanie i na co należy uważać?

1. Co to jest klozapina?

Klozapina jest atypowym lekiem przeciwpsychotycznym, należącym do grupy pochodnych dibenzodiazepin. Oddziałuje antagonistycznie wobec receptorów dopaminergicznych, serotoninergicznych oraz glutaminowych. Dzięki temu klozapina łagodzi objawy schizofrenii, w tym:

• halucynacje
• zaburzenia myślenia i percepcji
• wycofanie społeczne
• problemy z przetwarzaniem i okazywaniem emocji

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Dlaczego wstydzimy się zaburzeń psychicznych?"

Klozapina dość dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i można ją stosować zarówno na czczo, jak i podczas czy po posiłku. Jej wchłanialność sięga 60%, a maksymalne stężenie obserwuje się po około 2 godzinach od przyjęcia leku. Klozapina metabolizowana jest w wątrobie, skąd przedostaje się do krwiobiegu. Wydalana jest z moczem i kałem po około 12 godzinach od zażycia.

Przykładowe leki zawierające klozapinę:

• Klozapol
• Leponex
• Clopizam

2. Wskazania do stosowania klozapiny

Głównym wskazaniem do stosowania klozapiny jest schizofrenia, która do tej pory była odporna na leczenie innymi środkami. Sprawdza się także w sytuacji, kiedy inne leki przeciwpsychotyczne (w tym też atypowe) wywołały neurologiczne skutki uboczne.

Klozapinę stosuje się też czasem w leczeniu choroby Parkinsona, jeśli pojawiają się objawy psychotyczne lub inne metody leczenia są nieskuteczne.

2.1. Przeciwwskazania

Klozapina nie jest lekiem, który przepisuje się jako pierwszy. Ze względu na liczne skutki uboczne i przeciwwskazania, środek ten stosowany jest dopiero wtedy, kiedy inne metody leczenia zawiodą.

Podstawowym przeciwwskazaniem do stosowania klozapiny jest uczulenie na nią lub którykolwiek inny środek z grupy atypowych leków przeciwpsychotycznych. Nie należy przepisywać leków zawierających klozapinę także osobom, u których w przeszłości wystąpiła granulocytopenia lub agranulocytoza.

Stosowanie klozapiny wymaga częstego kontrolowania wyników morfologii, dlatego pacjenci, którzy mają jakiekolwiek ograniczenia w regularnym badaniu krwi, również nie powinny sięgać po tę substancję czynną.

Pozostałe przeciwwskazania do stosowania klozapiny to:

• zaburzenia pracy szpiku kostnego
• padaczka
• odalkoholowe stany psychotyczne
• zapaść
• problemy z funkcjonowaniem układu nerwowego
• ciężkie zaburzenia pracy nerek oraz serca
• zaburzenia pracy wątroby
• żółtaczka
• niedrożność jelit.

3. Dawkowanie klozapiny

Właściwą dla danego pacjenta dawkę klozapiny zawsze ustala lekarz. Nie należy samodzielnie modyfikować dawkowania leku - może to mieć fatalne skutki. Zwykle leczenie klozapiną rozpoczyna się od dawki 12 mg na dobę i stopniowo zwiększa się ją aż do uzyskania docelowej ilości leku, czyli najmniejszej skutecznej dawki terapeutycznej.

Zwykle dawkowanie klozapiny oscyluje wokół 200-400 mg na dobę dla osoby dorosłej. Maksymalna dzienna dawka to 900 mg (w przypadku choroby Parkinsona to 100 mg). Lek najlepiej stosować wieczorem.

Aby terapia była bezpieczna, powinna trwać nie dłużej, niż pół roku. W ciągu ostatnich 2 tygodni leczenia dawka klozapiny powinna być stopniowo zmniejszana, aż do całkowitego odstawienia leku.

3.1. Objawy przdedawkowania klozapiny

Jeśli pacjent długotrwale przyjmuje większą dawkę, niż zalecana (lub lekarz nieprawidłowo ją dobierze), mogą wystąpić takie objawy, jak:

• senność
• omamy i splątanie
• zbyt niskie ciśnienie krwi
• tachykardia
• dezorientacja
• drażliwość
• zaburzenia widzenia lub oddychania
• rozszerzenie źrenic
• zapaść
• arytmia

W skrajnych przypadkach przedawkowanie klozapiny może doprowadzić do śpiączki lub nawet śmierci.

4. Możliwe skutki uboczne klozapiny

Po zażyciu klozapiny może wystąpić szereg objawów niepożądanych. Zwykle nie są one groźne, nie utrudniają codziennego funkcjonowania i z czasem ustępują.

Najczęściej skutki uboczne klozapiny to:

• nadmierne wydzielanie śliny
• biegunki lub zaparcia
• nudności
• senność
• bóle i zawroty głowy
• nadmierne uspokojenie
• kołatania serca
• drgawki
• nadciśnienie
• niewyraźne widzenie
• nudności
• zatrzymanie lub nietrzymanie moczu
• zwiększenie masy ciała
• jadłowstręt
• podwyższona temperatura
• nadmierne pocenie się
• bóle w klatce piersiowej

Objawy te nie występują zawsze, ich pojawienie się zależy od indywidualnych czynników. Czasem pacjent podczas terapii klozapiną odczuwa tylko senność, a czasem liczba skutków ubocznych jest większa. Wszystkie niepokojące dolegliwości należy konsultować z lekarzem.

4.1. Interakcje klozapiny z innymi lekami

Klozapina wchodzi w interakcję z mnóstwem leków, dlatego o wszystkich przyjmowanych środkach (także suplementach diety) należy bezwzględnie powiedzieć lekarzowi przed zastosowaniem pierwszej dawki preparatu z klozapiną.

Klozapina wchodzi w interakcję z takimi grupami leków, jak:

• benzodiazepiny
• antagoniści receptorów opioidowych
• antagoniści receptorów histaminowych H1
• leki przeciwpadaczkowe
• inhibitory monoaminooksydazy (IMAO)
• leki wpływające na receptory adrenergiczne i dopaminergiczne
• selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
• inhibitory pompy protonowej
• niektóre antybiotyki (np. cytostatyczne)
• cytostatyki alkilujące
• niektóre leki przeciwnowotworowe
• antymetabolity pirymidyny
• inhibitory kinazy białkowej
• interferon
• taksoidy
• leki blokujące kanały wapniowe
• niektóre leki nasercowe i przeciwarytmiczne
• antagoniści receptorów alfa-1 adrenergicznych
• inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI)
• diuretyki
• inhibitory konwertazy angiotensyny (np. Kaptopril)
• neuroleptyki
• progestageny
• niektóre leki przeciwzakrzepowe

4.2. Klozapina a alkohol

W czasie trwania leczenia klozapiną nie należy spożywać alkoholu ani żadnych preparatów zawierających go (np. kropli żołądkowych, nasercowych, etc.). Alkohol może nasilać działanie leku i objawy niepożądane.

4.3. Prowadzenie pojazdów po zażyciu klozapiny

Po zażyciu klozapiny nie zaleca się prowadzenia pojazdów ani maszyn. Lek może zaburzeń zdolność koncentracji i wydłużać czas reakcji. Dopiero, kiedy po kilku tygodniach stosowania leku nie stwierdzi się jego wpływu na zdolność prowadzenia samochodu czy obsługi maszyn, można wrócić do tych czynności.

4.4. Czy można stosować klozapinę w ciąży?

Podczas badań przeprowadzonych na zwierzętach nie stwierdzono negatywnego wpływu klozapiny na przebieg ciąży i rozwój płodu. Niemniej jednak należy skonsultować chęć sięgnięcia po ten lek ze specjalistą - być może będzie miał on wątpliwości i nie zaleci stosowania klozapiny.

Leku nie należy stosować podczas karmienia piersią, ponieważ klozapina może przenikać do mleka matki.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.