Które okolice skóry są szczególnie narażone na grzybicę?

Infekcje wywołane przez grzyby z rodzaju Candida są dość powszechnie spotykane w praktyce medycznej. Leczenie immunosupresyjne oraz szerzenie się infekcji spowodowanych wirusem HIV, doprowadziły do zmian w epidemiologiczno - klinicznej prezentacji tych zakażeń i do stałego wzrostu częstości ich występowania w ciągu ostatnich 40 lat. Z wyjątkiem infekcji noworodkowych i tych nabytych od partnerów, większość przypadków kandydozy związana jest z infekcją gospodarza przez jego własne organizmy komensalne. Te endogenne infekcje są generalnie skutkiem zmian w równowadze między gospodarzem i drożdżakiem. Gatunki Candida stają się bowiem chorobotwórcze w sytuacjach, w których obniżona jest miejscowa lub ogólna odporność gospodarza.

Gatunki Candida zasiedlają przede wszystkim przewód pokarmowy, ale mogą również fizjologicznie występować w pochwie, cewce moczowej oraz na skórze. C. albicans, jako najczęstszy gatunek chorobotwórczy u ludzi, występuje również w atmosferze, glebie oraz słodkiej i słonej wodzie. Czasami bywa izolowany z pokarmu, ubrań, pościeli czy szczoteczek do zębów.

Drożdżaki z rodzaju Candida to grzyby znacznie rozpowszechnione w naszym otoczeniu i nie tylko. Przebywają przede wszystkim jako komensale w jamie ustnej, przewodzie pokarmowym i na skórze organizmu człowieka. Tylko u niektórych osób i tylko w warunkach sprzyjających ich rozwojowi mogą stać się patogenne.

Zakażenia drożdżakami występują zatem:

• w związku z rozpowszechnieniem stosowania antybiotyków o szerokim spektrum działania, które naruszają równowagę w leczonym ustroju – drożdżaki, jako saprofity znajdują się w przewodzie pokarmowym, na błonach śluzowych oraz na skórze, lecz ich wzrost hamowany jest przez naturalną florę bakteryjną,
• wskutek stosowania środków immunosupresyjnych,
• w wyniku stosowania niektórych środków hormonalnych (progestageny),
• w przebiegu ciąży,
• u chorych na cukrzycę i niedokrwistość złośliwą,
• u osób otyłych,
• na skutek przewlekłej sterydoterapii,
• wskutek niedoborów witamin z grupy B,
• w przebiegu zaburzeń hormonalnych,
• w szczególnie ciężkich przypadkach z obniżoną odpornością ustroju w przebiegu leczenia immunosupresyjnego połączonego z leczeniem antybiotykami może wystąpić układowe (narządowe) zakażenie drożdżakami, lub nawet wywołana przez nie posocznica.

Idealne warunki dla rozwoju schorzenia stwarzają:

• mikrourazy naskórka,
• maceracja naskórka,
• nadmierna potliwość.

Wśród objawów charakterystycznych dla grzybicy fałdów skórnych wywołanej przez grzyby z rodzaju Candida możemy wyróżnić:

• plamy rumieniowe,
• złuszczanie w obrębie zmian,
• żywoczerwone, wilgotne, lekko sączące powierzchnie w głębi fałdu,
• oddzielający się, zbielały naskórek,
• pęknięcia w głębi fałdu,
• pęcherzyki w bezpośrednim otoczeniu ognisk, określane jako zmiany satelitarne,
• świąd o różnym nasileniu.

Szczególnie narażone na grzybicę wyprzeniową są okolice skóry. Fałdy skórne podlegające tarciu i maceracji dość często ulegają zakażeniu przez grzyby z rodzaju Candida albicans. W zależności od umiejscowienia zmian niektóre obrazy kliniczne grzybicy wyprzeniowej zasługują na wyodrębnienie. Są to:

• zmiany w fałdzie międzypośladkowym i okolicy odbytu – należą do najczęstszych i mają wyjątkowo bardzo nasilone objawy. Wydaje się być prawdopodobne, że zakażenie ulega przeniesieniu z jelit, które są głównym rezerwuarem C.albicans. Znaczna wilgotność, powodowana między innymi nieprzewiewną bielizną, oraz alkalizacja skóry w następstwie częstego mycia mydłem stanowią pewne predyspozycje do rozwoju grzybicy w tym miejscu. Typowym objawom klinicznym towarzyszy zazwyczaj dość znaczny świąd, który poprzez zadrapania może prowadzić do nadkażeń bakteryjnych,
• zmiany w fałdzie pachwinowo - udowym – mogą towarzyszyć postaci międzypośladkowej lub występować niezależnie i są bardzo do niej podobne. Skóra tej okolicy bywa macerowana wydzieliną z pochwy oraz zakażana wtórnie florą bakteryjną z narządów rodnych i dróg moczowych,
• zmiany w okolicach podpiersiowych – dotyczą najczęściej kobiet otyłych posiadających duży biust,
• zmiany w okolicach pachowych – występują wyjątkowo rzadko i zazwyczaj mają związek z zaniedbaniami higienicznymi,
• zmiany w fałdach skórnych u osób otyłych – występują dość często i zazwyczaj mają związek z zaniedbaniami higienicznymi,
• zmiany podnapletkowe u mężczyzn – ich przebieg staje się szczególnie przewlekły i nawrotowy przy obecności cukru w moczu. Ponadto pojawienie się mikozy podnapletkowej może być pierwszym objawem rozpoczynającej się cukrzycy. Schorzenie to przebiega z różnym nasileniem stanu zapalnego i świądu. Na tle rumienia powstają nacieki drobnogrudkowe, niekiedy pęcherzyki przekształcające się w drobne i większe nadżerki sączące wydzielinę surowiczą o swoistym zapachu. Przy wtórnym zakażeniu bakteryjnym zmian, może dojść do bolesnego surowiczo-ropnego stanu zapalnego z obrzękiem węzłów chłonnych. Przewlekle nawrotowy przebieg tej grzybicy może doprowadzić do zwężenia napletka z promienistymi rozpadlinami na jego wolnym obrzeżu,
• zmiany czerwieni wargowej i fałdów skóry kącików ust - mogą skutkować stanem zapalnym warg z ich obrzękiem, nawarstwieniem łusek i złuszczaniem, a nawet dość głębokimi rozpadlinami w obrębie warg oraz fałdów w kątach ust.

Ponieważ Candida albicans jest powszechnym komensalem, interpretacja wyników posiewów musi odnosić się do obrazu klinicznego. Postawienie rozpoznania umożliwia zarówno obecność objawów klinicznych drożdżycy, jak i wynik badania mikologicznego.

Źródła

1. De Schepper L. CANDIDA, Objawy, przyczyny, leczenie, Wydawnictwo Lekarskie Similimum, Nowy Sącz 2010, ISBN 978-83-928687-2-9
2. Brzezińska-Wcisło L. Choroby weneryczne i dermatozy okolic narządów płciowych, Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2002, ISBN 83-88895-36-2
3. Elewski B. Grzybicze zakażenia skóry, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2000, ISBN 83-86019-86-1
4. Szepietowski J. Grzybice skóry i paznokci, Medycyna Praktyczna, Kraków 2001, ISBN 83-88092-48-0