Łąkotka (boczna, przyśrodkowa) – budowa, funkcje, uszkodzenie i diagnostyka

Łąkotka stawu kolanowego to elastyczna struktura włóknisto-chrzęstna, która wpływa na prawidłową pracę stawu. Niestety struktura ta jest silnie narażona na uszkodzenia, do których może dojść, chociażby podczas uprawiania sportu lub w czasie wypadku komunikacyjnego. Jakie są inne przyczyny jej urazów? Kiedy konieczna jest operacja łękotki?

1. Co to jest łąkotka?

Łąkotka (łac. menisci) to struktura stanowiąca część stawu kolanowego, która aktywnie uczestniczy w jego ruchu i jest kluczowa dla jego prawidłowej pracy. Jest bardzo istotnym amortyzatorem, odpowiada także za lepsze dopasowanie powierzchni stawowych. Podczas ruchu prostowania kolana przesuwa się w przód, a podczas zginania w tył.

Często struktura ta określana bywa także jako łękotka (przez ę). Która forma jest zatem poprawna – łąkotka czy łękotka? Otóż według słownika języka polskiego PWN obie formy są poprawne. Jednak łękotka jest charakterystyczna raczej dla języka ogólnego. Wśród lekarzy zdecydowanie bardziej powszechna jest forma łąkotka.

Zobacz film: "Stawy nie muszą boleć"

Kolano zawiera dwie łąkotki – boczną i przyśrodkową. Różnią się one od siebie przede wszystkim wielkością.

1.1. Łąkotka przyśrodkowa

Łąkotka przyśrodkowa (łac. meniscus medialis) jest dłuższa i szersza niż łąkotka boczna. Kształtem przypomina literę C. Łączy się z torebką stawową na całym obwodzie. Ponieważ jest połączona z więzadłem pobocznym piszczelowym, jest także mniej ruchoma.

Ponadto zdecydowanie częściej ulega także uszkodzeniom o charakterze przewlekłym i przeciążeniowym.

1.2. Łąkotka boczna

Łąkotka boczna (łac. meniscus lateralis) swoim kształtem przypomina prawie pełny pierścień. Jest krótsza i bardziej zakrzywiona niż łąkotka przyśrodkowa. Jest także dużo bardziej ruchoma, ponieważ nie jest połączona z więzadłem pobocznym piszczelowym, ale powiązana jest ze ścięgnem mięśnia podkolanowego.

Rzadziej niż łąkotka przyśrodkowa ulega uszkodzeniom.

2. Łąkotka – budowa

Gdzie jest łąkotka? Łąkotka w kolanie znajduje się pomiędzy kością udową a piszczelową, ma kształt półokrągły. Zbudowana jest z tkanki chrzęstnej włóknistej. W jej strukturze znajduje się przede wszystkim woda, ale i kolagen typu I, fibrochondrocyty, proteoglikany, czy kwas hialuronowy.

Łąkotki wypełniają staw, dzieląc części obwodowe jamy stawowej na dwa piętra – górne i dolne. W piętrze łąkotkowo-udowym wykonywane są ruchy zginania i prostowania kolana, natomiast w piętrze dolnym wykonywane są ruchy rotacyjne.

Zarówno łąkotka boczna, jak i łąkotka przyśrodkowa ustawione są rogami do środka powierzchni stawowej. Od przodu połączone są ze sobą przez więzadło poprzeczne kolana.

3. Łąkotka – funkcje

Łąkotka kolana pełni funkcję pogłębiania i dopasowania do siebie powierzchni stawowych stawu kolanowego.

Pozostałe funkcje łąkotki:

• umożliwia ruch obrotowy w zgiętym stawie kolanowym, poprzez przesuwanie się na powierzchni stawowej górnej kości piszczelowej,
• amortyzuje siły i nacisk, absorbuje drgania i wstrząsy,
• rozprowadza maź stawową,
• dodatkowy element mechanizmu stabilizacyjnego stawu kolanowego,
• zabezpiecza torebkę stawową i błonę maziową przed zakleszczeniem.

4. Objawy urazów łąkotki

Jak wygląda uszkodzenie łąkotki? Objawy będą zależne przede wszystkim od typu urazu. Uszkodzenia stabilne nie dają dolegliwości bólowych. Natomiast w przypadku uszkodzeń niestabilnych, jednym z bardziej charakterystycznych objawów uszkodzenia łąkotki w kolanie jest nagły, ostry ból.

Jak jeszcze objawia się uszkodzona łąkotka? Objawy wskazujące na uszkodzenie zwane języczkiem to przede wszystkim chwilowe blokowanie stawu, chrupanie oraz uczucie przeskakiwania w kolanie. Najczęściej towarzyszy temu ból.

Objawem pękniętej łąkotki przy samej torebce stawowej jest brak możliwości wyprostowania kolana. Trzyma się ona wówczas tylko rogami, przypomina postać rączki od wiadra.

Jeśli chodzi o urazy, które spowodowane są zwyrodnieniami, wówczas występuje ból w szparze stawowej, które odczuwane są po bokach kolana.

Czasami dochodzi do sytuacji, kiedy łąkotka pęka poziomo. Płyn stawowy wciska się wtedy w szparę stawową, wywołując silny ból. Wszystkim urazom łąkotki zazwyczaj towarzyszy obrzęk i wysięk.

5. Jak diagnozuje się uszkodzoną łąkotkę?

Aby potwierdzić uraz łąkotki, lekarz ortopeda przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem. Wykonuje także badanie fizykalne uszkodzonego stawu, testy łąkotkowe.

W celu dokładnej diagnostyki podejmowane są także dodatkowe badania diagnostyczne. Najczęściej jest to USG i rezonans magnetyczny. Badania te pozwalają precyzyjnie określić rodzaj uszkodzenia (np. rozerwana łąkotka, zmiażdżona, uszkodzenie podłużne, poprzeczne, horyzontalne) i wdrożyć odpowiednie postępowanie terapeutyczne.

6. Test łąkotkowy

Do rozpoznania uszkodzenia łąkotek wykorzystuje się także testy łąkotkowe, przede wszystkim test Apleya (dystrakcyjno-kompresyjny), czy test McMurraya. W określonych przypadkach specjalista może wykonać test Paraya.

Tego rodzaju testy obrazują bolesność łąkotki w danym stawie, co może świadczyć o jej uszkodzeniu.

6.1. Test Apleya

Podczas tego testu pacjent znajduje się w pozycji leżącej na brzuchu. Badana kończyna dolna powinna być zgięta pod kątem 90 stopni w stawie kolanowym. Udo pacjenta stabilizuje lekarz swoim kolanem. W takiej pozycji specjalista wykonuje trakcję wraz z rotacją wewnętrzną i zewnętrzną podudzia. Dalej wykonuje kompresję z rotacją wewnętrzną i zewnętrzną podudzia.

Ból przy rotacji wewnętrznej może być objawem uszkodzenia łąkotki bocznej, a przy rotacji zewnętrznej objawem uszkodzenia łąkotki przyśrodkowej.

6.2. Test McMurraya

Jest to prowokacyjny test zgięciowo-rotacyjny. W tym przypadku pacjent ułożony jest na plecach. Kończyna niebadana leży wyprostowana swobodnie, a badana zgięta jest maksymalnie w stawie kolanowym i biodrowym. Test polega na wykonaniu rotacji zewnętrznej i wewnętrznej w stawie kolanowym z równoległym wywieraniem ucisku.

Uznaje się go za dodatni, kiedy osoba badana odczuwa ból lub przeskakiwanie w obrębie badanego stawu.

7. Przyczyny urazów łąkotki

Najczęstsze przyczyny urazów łąkotki to przede wszystkim:

• duże przeciążenia kolana,
• aktywność fizyczna przekraczająca fizjologiczną granicę wytrzymałości,
• przekroczenie naturalnego zakresu ruchomości,
• pośrednie lub towarzyszące urazy,
• wypadki komunikacyjne,
• zmiany zwyrodnieniowe,
• torbiele wewnątrz stawu.

Ryzyko uszkodzeń łąkotek jest największe u osób:

• z wadliwym ustawieniem kończyny dolnej, szpotawością lub koślawością kolana,
• z niestabilnością w stawie kolanowym, ze zmianami zwyrodnieniowymi,
• u których występuje dysbalans mięśniowy,
• aktywnych fizycznie, uprawiających bieganie, trenujących sport kontaktowy, sport z mocnym obciążeniem kolan,
• pracujących fizycznie w pozycji kucznej lub klęczącej,
• dźwigających ciężary,
• otyłych, z nadwagą (większe obciążenie stawu),
• seniorów.

8. Leczenie urazów łąkotki

Leczenie łąkotki uzależnione jest od wielu czynników, m.in. uszkodzeń współistniejących, ogólnej sprawności, wieku i poziomu aktywności pacjenta. Częściej jednak wymagane jest postępowanie operacyjne, rzadziej leczenie zachowawcze.

Leczenie zachowawcze stosuje się u pacjentów z brakiem dolegliwości bólowych oraz niewielkim ograniczeniem ruchomości. Metody wykorzystywane w tym przypadku to głównie profesjonalna fizjoterapia. Wykorzystuje się także chłodzące okłady i leki przeciwzapalne, które pomagają zmniejszyć objawy zapalenia.

Łękotkę zachowawczo leczy się także poprzez odpoczynek, unikanie obciążania stawu i ograniczenie czynności, które powodują ból. Ponadto stosuje się ortezy stabilizujące staw z łąkotką.

Wskazaniem do leczenia operacyjnego są rozległe urazy oraz brak wyraźnej poprawy po leczeniu zachowawczym. Najczęściej stosowaną metodą w tym przypadku jest artroskopia kolana, czyli wziernikowanie stawu poprzez niewielkie nacięcia w skórze.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.