Leczenie hormonalne raka prostaty
Rak prostaty jest zagrożeniem dla każdego dojrzałego mężczyzny. Nienowotworowe powiększenie prostaty występuje u około jednego na trzech mężczyzn powyżej 50 roku życia. Stan ten jest nazywany łagodnym przerostem gruczołu krokowego. Groźniejszą chorobą, występującą u mężczyzn po 45 roku życia, jest nowotwór złośliwy układu moczowo-płciowego, zwany potocznie rakiem prostaty. Jest to choroba śmiertelna. Nie są dokładnie znane przyczyny jej powstawania.
1. Wysoki poziom testosteronu a rak prostaty
Rak prostaty to jeden z częstszych nowotworów u mężczyzn. Jest to nowotwór hormonozależny – jego powstanie i progresja są uwarunkowane wysokim stężeniem testosteronu w surowicy krwi, chociaż hormon ten sam w sobie nie ma działania onkogennego. W związku z tym, w walce z nowotworem stosuje się terapię hormonalną, polegającą na obniżeniu stężenia testosteronu w organizmie.
2. Czym jest kastracja?
Kastracja to działanie, mające na celu obniżenie stężenia testosteronu w organizmie mężczyzny. Może się ona odbyć na drodze zabiegowej – jest to kastracja chirurgiczna, czyli usunięcie obu jąder. Ma ona charakter trwały, czyli nie można odwrócić jej działania. Istnieje też możliwość dokonania kastracji farmakologicznej, czyli obniżenia stężenia tetsosteronu bez użycia skalpela, na drodze chemicznej – przy użyciu substancji, takich jak estrogeny, analogi LH-RH i antyandrogeny. Kastracja chemiczna jest odwracalna – po zaprzestaniu działania leku zostaje przywrócona hormonalna czynność jąder.
3. Nieodwracalne skutki kastracji chirurgicznej
Chirurgiczna kastracja obniża stężenie testosteronu do wartości, która wywołuje gwałtowne obumieranie komórek raka stercza w ogniskach przerzutowych i w gruczole krokowym. Efekt zabiegowej kastracji jest szybki i silnie zarysowany. Po zastosowaniu terapii farmakologicznej stężenie testosteronu na początku może nawet wzrosnąć. Działanie terapii widoczne jest dopiero po jakimś czasie i długo nie może osiągnąć tak niskiego poziomu, jak w przypadku leczenia zabiegowego.
Tak więc terapia operacyjna jest bardziej skuteczna – ma jednak nieodrwacalne skutki: w przypadku kastracji chirurgicznej funkcje seksualne są silnie i trwale upośledzone. W przypadku kastracji chemicznej istnieje możliwość odstąpienia od terapii i powrotu funkcji seksualnych. Z punktu widzenia psychologicznego leczenie farmakologiczne może być dla pacjenta bardziej korzystne (identyfikacja z płcią, poczucie własnej płciowości).
4. Korzyści z leczenia hormonalnego raka prostaty
Korzyści z leczenia hormonalnego raka gruczołu krokowego odnoszą przede wszystkim chorzy:
- z przerzutami raka gruczołu krokowego do innych narządów,
- z miejscowo zaawansowanym rakiem stercza z PSA >50 ng/ml,
- u których nastąpił wzrost PSA po radykalnym leczeniu chirurgicznym lub radioterapii,
- po usunięciu prostaty, u których stwierdzono przerzuty w węzłach chłonnych,
- z bardzo dużym guzem.
U osób z rakiem prostaty, u których doszło do powstania przerzutów, terapia antyandrogenowa jest dobrym wyborem i może przedłużyć czas przeżycia bez progresji choroby, przez co poprawia komfort życia. Rozpoczyna się ją niezwłocznie. Leczenie hormonalne ma za zadanie zmniejszenie ryzyka powikłań, takich jak: patologiczne złamania kości długich, kompresyjne złamania kręgosłupa, zatrzymanie moczu.
U mężczyzn z rakiem prostaty ograniczonym do samego gruczołu (bez przerzutów) przed rozpoczęciem terapii antyandrogenowej należy najpierw rozważyć inne metody leczenia, np. radykalne usunięcie prostaty, radioterapia, brachyterapia. Pod uwagę warto też wziąć sytuację życiową danej osoby – aktywność seksualną, jej indywidualne podejście (dla niektórych mężczyzn skutki uboczne związane z leczeniem antyandrogennym będą nie do przyjęcia, dla innych nie obniżą one znacząco jakości życia).
Hormonalna terapia bywa niekiedy wprowadzana przed zabiegiem chirurgicznym w celu zmniejszenia wielkości guza przed operacją.
5. Cel leczenia hormonalnego raka prostaty
Hormonoterapia nie może wyleczyć raka prostaty – jej celem jest przede wszystkim zmniejszenie wielkości nowotworu i przerzutów oraz uzyskanie spowolnienia rozwoju choroby. Kastracja może przyczynić się do wydłużenia czasu przeżycia bez progresji choroby u mężczyzn z rakiem gruczołu krokowego.
6. Skutki uboczne terapii hormonalnej
Terapia antyandrogenowa zmniejsza stężenie testosteronu w osoczu, co hamuje rozwój nowotworu, ale bywa też przyczyną skutków ubocznych. Obniżenie ilości testosteronu w organizmie wpływa na gospodarkę wapniową w kościach i zmniejsza masę kostną. Skutkiem mogą być bóle kostne i patologiczne złamania kości (złamanie kości w sytuacji, która w normalnych warunkach nie może spowodować takiego obrażenia – np. złamanie kości udowej po przewróceniu się na ulicy).
Z drugiej strony, rak gruczołu krokowego ma skłonność do tworzenia przerzutów do kości, co często bywa przyczyną patologicznych złamań. Badania wykazują, że dla pacjenta z zaawansowaną chorobą (przerzuty, duży guz, zajęte węzły chłonne) korzystniejsze jest stosowanie terapii hormonalnej, pomimo jej działań niepożądanych.
Ważnym działaniem ubocznym kastracji jest spadek funkcji seksualnych, który w przypadku farmakologicznego leczenia raka prostaty jest odwracalny (ustępuje po zaprzestaniu terapii), a po zabiegu chirurgicznym jest trwały. Seksualność jest ważną dziedziną życia człowieka i ten aspekt także należy rozważyć przy wyborze terapii.
Leczenie hormonalne to leczenie paliatywne – nie jest w stanie wyleczyć pacjenta i zazwyczaj nie wydłuża czasu przeżycia, jednak zmniejsza progresję choroby i może poprawić komfort życia pacjenta, wydłużając czas bez postępu choroby.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.