Leczenie neutropenii
Ciało ludzkie posiada układ odpornościowy, którego zadaniem jest ochrona przed mikroorganizmami, obcymi substancjami czy zmutowanymi własnymi komórkami. Składa się na niego szereg elementów, od skóry czy błon śluzowych, poprzez narządy limfatyczne, po cały szereg różnych komórek. Jednym z elementów z wyżej wymienionego układu są neutrofile, zwane inaczej granulocytami obojętnochłonnymi. Niski poziom tych komórek oznacza większą podatność na infekcje. Kiedy poziom jest znacząco poniżej normy, mówimy o neutropenii. Na czym polega leczenie neutropenii?
1. Czym są neutrofile?
Neutrofile to komórki pełniące zasadniczą rolę w walce z bakteriami. W ich wnętrzu znajdują się ziarnistości zawierające szereg substancji o działaniu bakteriobójczym, jak np. laktoferyna, hydorlazy liposomowe, żelatynazy czy mieloperoksydazy. Substancje te po aktywacji neutrofila są uwalniane do fagolizosomu, czyli pęcherzyka, w którym wcześniej jest „zamykana” bakteria. Prawidłowa liczba tych komórek wynosi 1800-8000 na µl krwi lub, podając w procentach, 60 do 70 proc. białych krwinek. Spadek ich liczby jest przyczyną większej podatności na infekcje. Jeżeli spadek ten jest znaczący (poniżej 1500 na µl) mówimy, wówczas o neutropenii.
2. Przyczyny neutropenii
Neutropenia może być spowodowana zmniejszonym wytwarzaniem lub zwiększonym niszczeniem neutrofilów. Przyczyny pierwszego z wymienionych zjawisk to:
pierwotna aplazja szpiku kostnego, w którym omawiane komórki powstają,
następstwo nowotworowego naciekania szpiku,
toksyczne uszkodzeniu szpiku, głównie w wyniku chemioterapii.
U podstaw drugiego z możliwych mechanizmów neutropenii, leży natomiast:
hipersplenizm (powiększenie śledziony, ze zwiększoną jej aktywnością),
autoimmunizacja – obecność własnych przeciwciał przeciwko neutrofilom,
obecność dodatkowych chorób tkanki łącznej, jak na przykład toczeń rumieniowy.
Zdecydowanie największą grupę z wyżej wymienionych stanowi neutropenia jako powikłanie chemioterapii, co oczywiście jest związane z powszechnością schorzeń onkologicznych i stosowania leczenia chemicznego. W związku z tym dalsza część przedstawionych wiadomości, będzie dotyczyła właśnie tej grupy.
3. Objawy neutropenii
Jak już to zostało wspomniane głównym niebezpieczeństwem związanym z neutropenią, są zakażenia, których najczęstszym objawem, a zdarza się, że i jedynym jest gorączka. Dodatkowo o patologii mogą sygnalizować ból, zmiany widoczne na zdjęciach RTG czy obrzęk bądź zaczerwienienie.
Głównymi postaciami zakażeń u pacjentów z neutropenią są zakażenia dolnych dróg oddechowych oraz bakteriemie. Na drugim planie klasyfikują się infekcje jamy ustnej, gardła, przełyku, jelicie czy skórze. Oprócz leczenia pierwotnej przyczyny zakażenia, czyli spadku liczby neutrofili niezwykle istotne jest leczenie samej infekcji. Pojawienie się gorączki lub innych objawów u pacjenta z neutropenią jest sygnałem do pilnego wprowadzenia leczenia przeciwbakteryjnego o szerokim spektrum działania.
4. Leczenie i przeciwdziałanie neutropenii
Leczenie samej istoty problemu, polega natomiast na stosowaniu czynników stymulujących wzrost kolonii, a dokładniej mówiąc czynnika stymulującego wzrost kolonii neutrofilów – G-CSF (granulocyte colony stimulating factor). Są to glikoproteiny, odkryte w latach '60 dwudziestego wieku, zdolne do pobudzania podziałów, różnicowania i wzrostu komórek hematopoetycznych (komórek, z których powstają krwinki obecne we krwi). W latach '80 poprzedniego wieku, przy użyciu technik biologii molekularnej, zidentyfikowano geny kodujące omawiany czynnik i dzięki temu nauczono się produkować laboratoryjnie jego zrekombinowaną wersję.
G-CSF jest bardzo silnym czynnikiem uwalniającym dojrzałe neutrocyty ze szpiku kostnego. Pojedyncza dawka tego preparatu u zdrowych osób w ciągu 12-24 godzin pięciokrotnie zwiększa liczbę tych komórek we krwi. Natomiast wielokrotne zastosowanie tego środka powoduje wzrost produkcji granulocytów obojętnochłonnych oraz wzrost tempa przedostawania się ich ze szpiku kostnego do krwi obwodowej. Co niezwykle ważne, lek ten działa również zgodnie z zasadą mówiącą, że oprócz ilości, liczy się również jakość. G-CSF nie osłabia funkcji komórek, poprawia zdolność zabijania mikroorganizmów oraz wydłuża czas życia neutrofili.
Wspomniany czynnik stymulujący wzrost kolonii neutrofilów stosuje się głównie do przyspieszenia odnowy szpiku kostnego po chemioterapii, co skraca okres neutropenii i redukuje ryzyko infekcji bakteryjnej i grzybiczej, oraz jako uzupełnienie terapii już przy wystąpieniu tak zwanej gorączki neutropenicznej. Rekombinowany ludzki G-CSF jest usuwany z organizmu ludzkiego w ciągu kilku godzin, czyli ma krótki okres półtrwania. Jest to powodem tego, że lek ten musi być podawany wielokrotnie w ciągu doby. Rozwiązaniem tego problemu stało się stworzenie, tak zwanego pegylowanego czynnika wzrostu kolonii neutrofilów, poprzez modyfikację molekularną jego struktury. Ze względu na łatwość stosowania tej wersji G-CSF jest on powszechnie stosowany w profilaktyce neutropenii po chemioterapii z użyciem wielu schematów cytostatyków.
Dość oczywistą metodą leczenia neutropenii wydawałoby się przetaczanie koncentratu neutrofili uzyskanych z krwi dawców. Jednakże w przypadku leukocytów, do których należą granulocyty obojętnochłonne należałoby dobierać dawcę i biorcę pod kątem zgodności tkankowej. Dlatego wytwarzanie takich koncentratów odbywa się, tylko w indywidualnych, wyjątkowych przypadkach.
Podsumowując, można zaryzykować stwierdzenie, że opracowanie czynnika G-CSF było małą rewolucją w onkologii. Zaawansowany wiek, zły stan odżywienia, występująca wcześniej neutropenia czy zaawansowane stadium choroby będące czynnikami predysponującymi do neutropenii z jej wszelkimi konsekwencjami (często śmiertelnymi) są przedmiotem walki, którą medycyna jest w stanie, dzieki niemu wygrać.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.