Lipoatrofia – przyczyny, objawy, leczenie

Lipoatrofia to nic innego jak jeden ze skutków ubocznych insulinoterapii. Geneza zaburzenia nie jest znana. Z tym rzadkim powikłaniem zmaga się niewielka część cukrzyków. Szacuje się, że problem dotyczy 1,4–3 procent osób przyjmujących insulinę. Lipoatrofia doprowadza do zaniku podskórnej tkanki tłuszczowej. W przypadku lipoatrofii ograniczonej, charakterystyczne wgłębienia można dostrzec w miejscach wstrzykiwania insuliny. W przypadku lipoatrofii wielomiejscowej, wgłębienia mogą pojawić się w okolicach oddalonych od miejsc wstrzykiwania insuliny.

U osób wykonujących pracę biurową może wystąpić tzw. lipoatrofia półkolista, która objawia się miejscowym zanikiem tkanki tłuszczowej na udach. Lipoatrofia półkolista występuje zdecydowanie częściej u kobiet, które spędzają mnóstwo godzin przed komputerem. Ten rodzaj defektu można zniwelować dzięki zabiegom u kosmetologa.

Przyczyny lipoatrofii poinsulinowej nie zostały jeszcze wyjaśnione. Istnieje kilka hipotez, które próbują wytłumaczyć to zjawisko:

• Powstawanie stanu zapalnego w miejscu podawania insuliny (stan zapalny traktowany jako alergiczna reakcja na jeden ze składników insuliny),
• Powstawanie uszkodzeń tkanki w wyniku stosowania igieł,
• Nieprawidłowe różnicowanie się tkanki tłuszczowej, związane z zaburzeniami układu odpornościowego,
• Współistniejące zakażenia (przykładem może być gruźlica),
• Występujące u pacjenta uczulenie na insulinę,
• Uszkodzenie komórek tłuszczowych spowodowane niską temperaturą insuliny (tzw. uszkodzenie termiczne).

Oprócz przyczyn, należy nadmienić również czynniki ryzyka. Oto najpopularniejsze czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia lipoatrofii:

• Płeć żeńska. Na lipoatrofię zdecydowanie częściej narażone są kobiety. Jak dotąd nie wyjaśniono, czym spowodowana jest ta zależność.
• Nie bez znaczenia jest również rodzaj podawanej insuliny. Stosowane w przeszłości insuliny odzwierzęce (wieprzowe i wołowe) znacznie częściej wywoływały lipoatrofię. Problem dotykał około 50 procent cukrzyków. W XXI wieku problem lipoatrofii poinsulinowej radykalnie się zmniejszył. Wszystko za sprawą nowoczesnych, wysoko oczyszczonych preparatów insulinowych.
• Sposób w jaki podawana jest insulina. Wielu specjalistów uważa, że powikłanie rzadziej występuję u osób, które stosują pompę insulinową.

Większość cukrzyków boryka się z lipoatrofią o charakterze ograniczonym i zlokalizowanym. Na ciele pacjentów występują odgraniczone pojedyncze lub mnogie ogniska objawiające się zanikiem podskórnej tkanki tłuszczowej. Są one usytuowane w miejscach wstrzykiwania preparatów insulinowych.

Znacznie rzadziej występującą postacią lipoatrofii jest tzw. lipoatrofia wielomiejscowa. Ten rodzaj objawia wyraźnie odgraniczonymi zanikami, występującymi również w okolicach oddalonych od miejsc wstrzykiwania insuliny. U pacjentów z lipoatrofią wielomiejscową wgłębienia mogą pojawić się w nietypowych miejscach, np. na klatce piersiowej, na twarzy. Lekarze nadal nie poznali patomechanizmu powstawania powikłania.

Rozpoznanie tego rzadkiego powikłania insulinoterapii poprzedzone jest dokładnym badaniem lekarskim. Lekarz, do którego udaje się pacjent powinien dokładnie skrupulatnie obejrzeć miejsca, w które wstrzykiwana jest insulina. Leczenie powikłania jest niebywale istotne, ponieważ podawanie środków insulinowych w miejsca, w których doszło do zaniku podskórnej tkanki tłuszczowej skutkować może zbyt szybkim wchłanianiem insuliny, co z kolei może doprowadzić do niedocukrzenia. Dzięki wczesnemu rozpoznaniu pacjent może również uniknąć mało estetycznych zmian na ciele.

Leczenie lipoatrofii zazwyczaj obejmuje:

• zmianę insuliny (w wielu przypadkach zalecane jest zastosowanie pompy insulinowej)
• zmianę miejsc wstrzykiwania insuliny ,
• podawanie insuliny wraz z niewielką dawką glikokortykosteroidu.