Martwicze zapalenie jelit – objawy, przyczyny i leczenie
Martwicze zapalenie jelit u wcześniaków, noworodków, starszych dzieci i dorosłych jest chorobą, która często wymaga interwencji chirurgicznej. U najmłodszych pacjentów jest najczęściej konsekwencją niedotlenienia i niedokrwienia w czasie porodu. Duże znaczenie ma niedojrzałość mechanizmów obronnych dziecka. Jakie są objawy choroby? Na czym polega leczenie?
1. Co to jest martwicze zapalenie jelit?
Martwicze zapalenie jelit (ang. necrotizing enterocolitis, NEC) to choroba zapalna, która dotyczy głównie wcześniaków, to jest noworodków urodzonych przed 32. tygodniem ciąży. Martwicze zapalenie jelit u dorosłych czy dzieci urodzonych o czasie rozpoznaje się sporadycznie.
NEC rozwija się zwykle w pierwszym miesiącu po porodzie. Choroba cechuje się obecnością ognisk martwicy w błonie śluzowej jelita, ale i w głębszych warstwach ściany jelit. Zwykle obejmuje końcowy odcinek jelita cienkiego i początkowy odcinek jelita grubego (kątnicy).
2. Przyczyny martwiczego zapalenia jelit
Martwicze zapalenie jelit u wcześniaków zwykle ma związek z niską masą urodzeniową i nieukształtowanym układem immunologicznym. Nie bez znaczenia jest mniejsze wydzielanie enzymów trawiennych oraz słabsza motoryka przewodu pokarmowego, które mają wpływ na zaleganie treści pokarmowej w jelitach, a także rozwój patogenów bateryjnych, które przenikają przez uszkodzoną śluzówkę.
Martwicze zapalenie jelit u dzieci może wywołać zakażenie bakteryjne, niedotlenienie okołoporodowe, niedokrwienie, siniczna wada serca także mogą powodować NEC. Choroba ta może też być spowodowana karmieniem mieszankami modyfikowanymi lub w razie zaistniałej potrzeby karmieniem enteralnym.
3. Objawy martwiczego zapalenie jelit
Główne objawy martwiczego zapalenia jelit u noworodka to pojawiające się nagle lub stopniowo zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego. Obserwuje się:
- nietolerancję karmienia,
- tkliwość i wzdęcie brzucha,
- krew w stolcach,
- wymioty,
- brak perystaltyki jelit,
- wodobrzusze,
- zaleganie treści w sondzie żołądkowej,
- zaczerwienie powłok skórnych.
Martwicze zapalenie jelit u dziecka daje nie tylko objawy ze strony układu pokarmowego, ale i inne, ogólnoustrojowe, związane ze stanem zapalnym. Towarzyszącymi objawami NEC jest zwykle niewydolność krążenia i oddychania, zaburzenia termoregulacji, bradykardia, kwasica metaboliczna, bezdechy, gorączka, apatia. Mogą również pojawić się powikłania, takie jak perforacja jelita, wstrząs oraz zapalenie otrzewnej.
W przypadku starszych dzieci i osób dorosłych za martwicze zapalenie jelit mogą odpowiadać różne patogeny, na przykład rotawirusy czy bakterie, takie jak Salmonella czy Shigella), wywołujące zakażenia przewodu pokarmowego. Choroba ma bardzo ostry przebieg. Pojawiają się nudności, wymioty, silna biegunka i gorączka.
4. Martwicze zapalenie jelit - leczenie i diagnostyka
Gdy pojawia się podejrzenie martwiczego zapalenia jelit u noworodka, wykonuje się zdjęcie RTG jamy brzusznej, powtarzane w zależności od przebiegu choroby co kilka godzin. Przydatne jest również USG brzucha.
W diagnostyce radiologicznej widoczne jest wówczas nieprawidłowe rozmieszczenie gazów jelitowych oraz powietrze w różnych miejscach na późnym etapie zaawansowania martwicy. Do oceny stopnia rozwoju NEC wykorzystuje się kryteria Bella w modyfikacji Walsha i Kliegmana. Stadia kliniczne obejmują:
- podejrzenie NEC. Występują wyłącznie objawy kliniczne, brak objawów radiologicznych,
- potwierdzony NEC. Obserwuje się objawy kliniczne, pojawia się odma śródścienna w badaniu RTG,
- późny NEC. Obecne są objawy kliniczne, odma śródścienna i objawy wstrząsu: zagrażająca perforacja ściany jelit oraz perforacja ściany jelit.
Martwicze zapalenie jelit należy różnicować ze spontaniczną perforacją jelit (ang. spontaneous intestinal perforation, SIP), wadami rozwojowymi jelit oraz nietolerancją pokarmową.
Postępowanie w przypadku rozpoznania martwiczego zapalenia jelit zależy od stopnia rozwoju choroby. Leczenie zachowawcze polega na:
- zaprzestaniu żywienia enteralnego, rozpoczęciu żywienia parenteralnego (pozajelitowego),
- odbarczaniu przewodu pokarmowego,
- zapobieganiu niedotlenieniu,
- wyrównywaniu zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej,
- leczeniu przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym,
- leczeniu przeciwbólowym.
Gdy dojdzie do perforacji przewodu pokarmowego, niezbędne jest natychmiastowe leczenie chirurgiczne.
Martwicze zapalenie jelit u dzieci starszych i dorosłych często wymaga hospitalizacji, a w zakażeniach bakteryjnych należy wdrożyć leczenie antybiotykiem.
Martwicze zapalenie jelit – rokowania
Jeśli chodzi o rokowania, NEC jest bardzo groźną chorobą obciążoną dużą śmiertelnością. Szacuje się ją na 10-50%.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.