Medycyna pracy - skierowania, badania, choroby zawodowe
Medycyna pracy zajmuje się opieką zdrowotną wszystkich pracowników. Lekarz medycyny pracy ma umiejętność rozpoznania zagrożeń w miejscu zatrudnienia i na danym stanowisku. Profesja pozwala na wydawanie orzeczeń o możliwości podjęcia pracy lub przeciwwskazaniu do wykonywania zawodu. Medycyna pracy to również diagnoza, leczenie pracowników oraz profilaktyka przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych. Czy skierowanie jest wymagane i jak często należy wykonać badania? Jak przebiega wizyta u lekarza medycyny pracy? Co powoduje wystąpienie choroby zawodowej i jak wygląda jej rozpoznanie?
- 1. Skierowanie do badania medycyny pracy
- 2. Częstotliwość wizyty u lekarza
- 3. Zaświadczenie lekarskie
- 4. Obowiązki lekarza
- 5. Medycyna pracy prywatnie
- 6. Dziedziny medycyny pracy
- 6.1. Higiena pracy i czynniki szkodliwe
- 6.2. Fizjologia pracy i ergonomia
- 6.3. Psychologia pracy
- 6.4. Epidemiologia
- 7. Co szkodzi w pracy?
- 8. Choroby zawodowe i parazawodowe
- 9. Rozpoznanie choroby zawodowej
1. Skierowanie do badania medycyny pracy
Aby udać się na wizytę medycyny pracy wymagane jest skierowanie do lekarza wystawione przez firmę, w której jesteśmy lub będziemy zatrudnieni. Na dokumencie musi być oznaczone stanowisko oraz informacje o czynnikach, z którymi pracownik będzie miał styczność. Zakres i przebieg badań jest zależny od rodzaju pracy jaką będziemy wykonywać. Jeżeli pracownik jest w trakcie leczenia powinien przedstawić aktualne wyniki badań i poinformować o zażywanych lekach.
2. Częstotliwość wizyty u lekarza
Częstotliwość wizyty u lekarza nie zależy od pracodawcy, ustala ją natomiast kodeks pracy. Pracodawca musi zapłacić pracownikowi za czas wykonania badań medycyny pracy i powinny mieć miejsce w normalnych godzinach pracy. Jeżeli lekarz przyjmuje w innym mieście, firma jest zobowiązana pokryć koszty dojazdu w obie strony.
Wizyta musi się odbyć:
- przed rozpoczęciem nowej pracy,
- po zmianie stanowiska,
- po zmianie zakresu pracy na stanowisku,
- przed upływem ważności poprzedniego zaświadczenia,
- przed powrotem do pracy po ponad 30-dniowym zwolnieniu lekarskim,
- przed rozpoczęciem studiów technicznych lub medycznych.
Okresowe badania medycyny pracy mają miejsce co 1-5 lat i zależą od rodzaju pracy, jaką się wykonuje. Pracownicy spędzający czas w otoczeniu głośnych maszyn muszą raz do roku udać się na badania laryngologiczne. Nauczyciele co 5 lat powinni stawić się na badaniach u foniatry, czyli u osoby zajmującej się chorobami narządów głosu i słuchu.
3. Zaświadczenie lekarskie
Wynikiem badania medycyny pracy jest zaświadczenie lekarskie o możliwości lub przeciwwskazaniu do pracy na danym stanowisku lub w określonych warunkach. Jeżeli nasze przyszłe miejsce zatrudnienia nie jest powiązane ze szkodliwymi substancjami lub czynnikami ryzyka - badanie zajmie 10-20 minut.
Lekarz medycyny pracy zaczyna od standardowego wywiadu zdrowotnego, aby poznać obecny stan zdrowia pracownika. Następnie zadaje pytania ściśle związane ze stanowiskiem, o które się ubiegamy. Zapyta o warunki pracy, stosowane leki, nałogi, a także o występowanie konkretnych chorób w rodzinie.
Prawdopodobnie zleci badania krwi i moczu, przeprowadzi badanie okulistyczne, laryngologiczne oraz sprawdzi ciśnienie.
Na podstawie odpowiedzi pracownika oraz wyników obserwacji decyduje o wystawieniu orzeczenia o możliwości pracy lub skierowania do lekarza innej specjalizacji. Dopiero komplet zaświadczeń ze wszystkich zleconych wizyt umożliwia otrzymanie pozwolenia na zatrudnienie w określonych warunkach.
4. Obowiązki lekarza
Lekarz medycyny pracy musi ukończyć studia medyczne oraz 5-letnią podstawową specjalność lekarską.
Do zakresu jego obowiązków należy:
- rozpoznanie zagrożeń w miejscu pracy i na danym stanowisku,
- przedstawienie szkodliwych czynników zewnętrznych,
- stwierdzanie zdolności lub przeciwwskazania do zatrudnienia
- prowadzenie profilaktyki zdrowotnej,
- informowanie o bezpieczeństwu w miejscu pracy,
- wyznaczenie odpowiednich warunków pracy, które nie będą negatywnie wpływać na zdrowie,
- sporządzenie spisu wyposażenia, sprzętu i odzieży do danego miejsca pracy,
- diagnostyka chorób zawodowych i parazawodowych,
- leczenie wykrytych dolegliwości,
- wykonywanie rehabilitacji,
- branie udziału w procesach sądowych, dotyczących bezpieczeństwa w miejscu pracy,
- organizacja akcji promocyjnych na temat zdrowia.
5. Medycyna pracy prywatnie
Lekarz medycyny pracy może przyjmować prywatnie, według ustalonych stawek. Zazwyczaj jest to efekt braku porozumienia pomiędzy firmą a placówką medyczną, świadczącą takie usługi. Wówczas pracownik po wykonaniu zleconych badań musi zapłacić za wizytę.
Oczywiście koszt badań medycyny pracy leży po stronie pracodawcy. Z tego względu należy przekazać nazwę firmy, adres siedziby oraz numer NIP podczas wystawiania rachunku za usługi. Pracodawca musi zwrócić nam pełną kwotę, którą wydaliśmy płacąc za wizytę.
6. Dziedziny medycyny pracy
6.1. Higiena pracy i czynniki szkodliwe
Dziedzina zajmuje się zdefiniowaniem toksycznych substancji chemicznych oraz czynników fizycznych, które będą występować w miejscu pracy. Istotne jest również zbadanie szkodliwego i bezpiecznego stężenia substancji, a także ocena związku środowiska pracy z zachorowaniem na nowotwór. To również opisanie trucizn, które mogą pojawić się w konkretnym zawodzie.
Higiena pracy kontroluje miejsca pracy i ich wpływ na płodność. Próbuje zbadać problem hałasu, a także promieniowania występującego w miejscu pracy i jego wpływu na stan zdrowia. Higiena pracy ocenia działanie pola elektromagnetycznego, oświetlenia oraz **wpływu spędzania wielu godzin przed komputerem.
6.2. Fizjologia pracy i ergonomia
Dziedzina opisuje obciążenia fizyczne związane z zawodami oraz proces powstawania zmęczenia i wyczerpania. Zajmuje się również zbadaniem bodźców oddziałujących na efektywność oraz określa prawidłowe rozporządzanie czasem w pracy.
Ergonomia bada pozycje ciała pracownika, sprawdza jaka przestrzeń i otoczenie jest najlepsze w miejscu pracy. Dopasowuje również stanowisko i zakres obowiązków do pracownika, biorąc pod uwagę ciążę, dolegliwości, choroby, płeć oraz wiek.
6.3. Psychologia pracy
Psychologia pracy zajmuje się przede wszystkim osądem przygotowania do podjęcia zatrudnienia pod względem psychologicznym. To także opis mentalnych skutków zawodu, metod na kontrolę stresu, a także zmiana czynników psychospołecznych. To również znalezienie przyczyn napięcia emocjonalnego i częstotliwości ich występowania.
6.4. Epidemiologia
Epidemologia w medycynie pracy to określanie potencjalnych zagrożeń w zawodzie i obliczenie ryzyka zawodowego, jakie ponosi pracownik. Do zakresu obowiązków należy też zakładanie i uzupełnianie dokumentacji medycznej związanej z epidemologią oraz stworzenie **statystyki zachorowań.
7. Co szkodzi w pracy?
Czynniki zagrażające dzieli się na kilka grup:
- czynniki rakotwórcze (powodują 2-5% zachorowań na nowotwory złośliwe),
- pyły mineralne (pylica płuc),
- pyły pochodzenia zwierzęcego i roślinnego,
- hałas,
- gorący mikroklimat,
- wibracje,
- pole elektromagnetyczne,
- promienie jonizujące,
- ultra- i infradźwięki,
- substancje chemiczne
- ciężary.
8. Choroby zawodowe i parazawodowe
Każda praca wykonywana przez kilka godzin dziennie przynosi konsekwencje dla stanu zdrowia. Może wywołać patologiczne zmiany w układzie kości, częstsze zachorowania lub obniżenie odporności. Pracownik może doświadczyć również chorób parazawodowych, wywołanych przez wiele czynników, nie tylko przez wykonywaną pracę.
Choroby oczu
- wywołane czynnikami chemicznymi,
- urazy oka,
- ciało obce w gałce ocznej,
- przeciążenie oczu (np. krótkowzroczność),
- zaćma.
Choroby uszu
- uszkodzenie słuchu,
- niedosłuch,
- głuchota starcza,
- zawroty głowy.
Choroby narządu głosu
- chrypa,
- utrata głosu,
- zapalenie krtani,
- zmiana barwy głosu,
- rak.
Choroby sercowo-naczyniowe
- problemy z prawidłowym ciśnieniem krwi,
- zawał serca,
- migotanie przedsionków,
- żylaki,
- zakrzepica).
Choroby układu oddechowego
- infekcje dróg oddechowych,
- problemy z oddychaniem,
- choroby płuc (związane z paleniem papierosów i wdychaniem dymów przemysłowych),
- nadwrażliwość oskrzeli na pyły lub gazy,
- astma oskrzelowa,
- alergiczne zapalenie płuc (wywołane przez nawozy, szklaną watę itp.),
- rozedma płuc,
- zmiany w płucach (po kontakcie z substancjami chemicznymi),
- nowotwory (związane z wykonywanym zawodem),
- pylice płuc,
- gruźlica.
Choroby układu pokarmowego
- refluks przełyku,
- wrzody żołądka i dwunastnicy,
- krwawienie z układu pokarmowego,
- choroby jelit,
- biegunka,
- alergie pokarmowe,
- problemy z wchłanianiem pokarmu,
- nowotwory,
- zapalenie trzustki,
- wirusowe zapalenie wątroby,
- marskość wątroby,
- zapalenie pęcherzyka żółciowego,
- kamica moczowa.
Choroby układu moczowego
- zakażenia układu moczowego,
- kamica nerkowa,
- zapalenie nerek
- niewydolność nerek,
- nowotwór.
Choroby układu dokrewnego
- problemy z wagą: niedowaga, nadwaga i otyłość,
- cukrzyca i śpiączka cukrzycowa,
- niedoczynność i nadczynność tarczycy,
- wole tarczycy,
- problemy z przysadką i korą nadnerczy,
- rak.
Choroby hematologiczne
- niedokrwistość,
- nowotwory - białaczka, chłoniak, limfocytoza,
- skazy krwotoczne.
Choroby skóry i alergie
- nieżyt nosa,
- pokrzywka,
- alergia skórna na substancje chemiczne,
- obrzęk naczyniowy,
- atopowe zapalenie skóry,
- nowotwory skóry.
Choroby układu ruchu
- osteoporoza i osteopenia,
- choroby zwyrodnieniowe,
- zapalenia stawów,
- toczeń,
- zapalenie mięśni.
Choroby zakaźne
- zapalenie wątroby,
- biegunka zakaźna,
- rotawirus,
- salmonella,
- dur brzuszny,
- cholera,
- grypa,
- HIV oraz AIDS,
- toksoplazmoza.
9. Rozpoznanie choroby zawodowej
Jeżeli lekarz medycyny pracy zauważy nieprawidłowości podczas badania określi podejrzenie choroby zawodowej. Pracownik zostanie skierowany do przychodzi, poradni chorób zawodowych lub na oddział szpitalny, jeśli choroba jest poważna i ma ostry przebieg. Następnie Powiatowy Inspektor Sanitarny stwierdza chorobę zawodową lub jej brak na podstawie orzeczenia lekarskiego.
Rozpoznanie choroby zawodowej ma miejsce, gdy:
- symptomy wskazują na daną dolegliwość,
- ryzyko wystąpienia choroby jest wysokie,
- w wystąpieniu choroby brały udział czynniki szkodliwe,
- znany jest czas utajenia.
Po diagnozie choroby zawodowej należy przeprowadzić diagnostykę różnicową. Choroby zawodowe takie jak pylica, rozedma płuc, choroba mikrofalowa lub gorączka metaliczna, pojawiają się po długotrwałym przebywaniu i pracowaniu w warunkach niesprzyjających zdrowiu.
Ich przebieg i leczenie trwają długo, ponieważ są to zwykle choroby przewlekłe. W wielu przypadkach choroby zawodowe mają swój skutek w postaci trwałego uszczerbku na zdrowiu. Warto pamiętać, że tego typu dolegliwości mogą dotykać zarówno wybrane grupy zawodowe, jak i całą populację.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.