Myśli samobójcze – przyczyny, zaburzenia, depresja, leczenie

Myśli samobójcze mogą być wynikiem różnych czynników – psychologicznych, społecznych, środowiskowych, czy sytuacyjnych. Czasem obejmują one tylko przemijające przekonanie, że nie warto żyć, bez intencji odebrania sobie życia. Jednak zdarza się, że są to także wyobrażenia konkretnych planów samobójstwa. Jak sobie radzić z myślami samobójczymi?

1. Myśli samobójcze – czym są?

Myśli samobójcze to myśli, które dotyczą świadomego odebrania sobie życia, pragnienia śmierci. Mogą pojawiać się spontanicznie, pod wpływem silnych emocji i stresujących sytuacji życiowych lub narastać stopniowo. Mogą pojawiać się na każdym etapie życia, bez względu na wiek, płeć, pochodzenie.

Myśli samobójcze mogą obejmować plan samobójstwa. Część osób doświadczających tego rodzaju myśli rzeczywiście chce odejść i poważnie rozmyśla o metodach odebrania sobie życia.

Zobacz film: "Rak płuca. Historia Jerzego"

Jednak próby samobójcze, czy samobójstwo nie zawsze są ich konsekwencją. Czasem tego rodzaju myśli pojawiają się bez intencji wyrządzenia sobie krzywdy. Niekiedy są próbą zrozumienia sensu życia, własnej roli na świecie, chęcią zwrócenia na siebie uwagi, czy wołaniem o pomoc.

Myśli samobójcze to m.in.:

• wyobrażenia o byciu martwym, życzenie sobie śmierci,
• niezdrowa fascynacja śmiercią, ciągłe myślenie o śmierci,
• rozmyślania o zadawaniu sobie bólu,
• planowanie aktu samobójczego,
• myślenie, że śmierć jest jedynym rozwiązaniem problemów,
• przekonania, że innym będzie lepiej po naszym odejściu.

2. Przyczyny myśli samobójczych

Jakie mogą być przyczyny samobójstw i myśli samobójczych? Nierzadko osoby, u których pojawiają się myśli lub próby samobójcze, nie potrafią sobie poradzić z obecną sytuacją. Nie widzą rozwiązania kryzysu, w którym się znalazły, nie radzą sobie z emocjami i nie potrafią podjąć żadnych działań, aby poprawić swoją sytuację.

Myśli samobójcze mogą pojawić się m.in. w:

• depresji,
• zaburzeniach osobowości,
• trudnych sytuacjach życiowych (np. utrata najbliższej osoby, problemy finansowe, ciężka choroba, doświadczanie różnego rodzaju przemocy, koniec związku, długotrwały ból fizyczny, problemy mieszkaniowe, samotność, nieprzepracowana trauma, brak nadziei na przyszłość, dyskryminacja, odrzucenie),
• uzależnieniach.

2.1. Zaburzenia psychiczne i myśli samobójcze

Myśli samobójcze pojawiają się u osób z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak:

• zaburzenia lękowe,
• schizofrenia,
• zaburzenia osobowości,
• zaburzenia afektywne.

W takich przypadkach często są trwałe i trudno je zmienić, nawet w procesie leczenia. Dlatego też stosuje się nie tylko odpowiednio dobraną farmakoterapię, ale także psychoterapię.

Co istotne, jeżeli chory nie podda się leczeniu, nie będzie zażywał leków i uczęszczał na spotkania z psychiatrą, myśli samobójcze, jak i ogólny stan zdrowia, mogą się pogłębić.

Myśli samobójcze są równie niebezpieczne w przypadku osób nadużywających alkoholu i substancji psychoaktywnych. Często u osób uzależnionych po wytrzeźwieniu pojawia się bowiem poczucie winy, wstyd, słabość, brak sensu życia, obniżone poczucie własnej wartości. Dlatego też, jeśli taka osoba potwierdza chęć odebrania sobie życia lub jej stan na to wskazuje, powinna trafić na oddział psychiatryczny.

2.2. Negatywne myśli i depresja

Myśli samobójcze pojawiają się również często u osób cierpiących na depresję, zwłaszcza w ostatniej fazie depresji. Zdarza się, że kończą się podjęciem próby samobójczej. Niestety wciąż część osób cierpiących na depresję nie zgłasza się po odpowiednią pomoc. Dlatego też ważne jest, by w razie potrzeby, reagowały osoby z rodziny i najbliższego otoczenia.

Myśli samobójcze to również jeden z elementów choroby afektywnej dwubiegunowej. U chorego obserwuje się wówczas skrajne wahania nastroju od pobudzenia, euforii i radości do depresji, poczucia przygnębienia, smutku i poczucia bezwartościowości.

3. Objawy, które mogą sugerować, że ktoś ma myśli samobójcze

Jak zachowuje się potencjalny samobójca? Zdarza się, że osoby, u których pojawiają się myśli o samobójstwie, nie wykazują żadnych istotnych objawów. Jednak w wielu przypadkach można zauważyć pewne oznaki, wskazujące na to, że takie myśli występują.

Są to przede wszystkim:

• grożenie odebraniem sobie życia, zaabsorbowanie tematem śmierci, mówienie o samobójstwie (wprost, ale i w zawoalowany sposób, np. szkoda, że żyję, innym byłoby lepiej beze mnie, nie mam powodu by żyć, już nic nie ma znaczenia, nigdy nie będzie lepiej, nikt nie może mi pomóc, jest już za późno),
• zaburzenia snu, zmiana apetytu, zaniedbywanie wyglądu,
• całkowita utrata wiary w siebie i w pozytywną samoocenę, nienawiść do siebie, nieprzyjmowanie pomocy, gdy jest oferowana,
• nieuzasadnione poczucie winy, przewidywanie nieszczęść, brak nadziei na przyszłość,
• wycofanie z kontaktów społecznych, rezygnacja z zainteresowań,
• spowolnienie psychoruchowe,
• nagłe uporządkowywanie spraw (np. sporządzanie testamentu, oddawanie cennych rzeczy, nieoczekiwane wizyty lub telefony do rodziny),
• duże zmiany nastroju,
• zachowania ryzykowne, autodestrukcyjne (np. szybka jazda samochodem, przygodny seks, samookaleczanie, zwiększone spożycie alkoholu i narkotyków).

Myśli samobójcze – co zrobić, gdy się pojawiają?

Jak pomóc osobie z myślami samobójczymi? Myśli samobójczych nie należy bagatelizować. Gdy osoba z otoczenia ma myśli samobójcze, należy zareagować – wysłuchać, zainteresować się ich przyczyną, wyrazić zrozumienie, zaakceptować emocje, zachować cierpliwość. Należy również skierować osobę z myślami samobójczymi do specjalisty.

Brak reakcji może pogłębić u osoby chorej poczucie, że jest sama i nic nie rozwiąże jej problemów, jak tylko śmierć.

4. Leczenie myśli samobójczych

Co robić, gdy ma się myśli samobójcze? Pierwszym krokiem powinna być wizyta u psychologa lub psychiatry. Pomocy można szukać także u specjalisty ds. interwencji kryzysowej, czy psychoterapeuty.

Zwykle specjalista zleca odpowiednie badania oraz przeprowadza szczegółowy wywiad na temat zdrowia psychicznego, co pomaga ustalić przyczynę myśli samobójczych i określić najlepsze metody leczenia.

W przypadkach, kiedy myśli samobójcze są powiązane z zaburzeniami psychicznymi, czy depresją, konieczne może być wdrożenie odpowiedniej farmakoterapii (m.in. leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne).

Jeśli myśli samobójcze pojawiają się w trudnych sytuacjach życiowych, wskazana jest najczęściej psychoterapia. Natomiast w przypadku myśli samobójczych powiązanych z uzależnieniem, konieczna może być terapia w ośrodku zamkniętym.

W trakcie leczenia bardzo ważne jest także wsparcie rodziny i najbliższego otoczenia.

5. Jak zapobiegać myślom samobójczym?

W zapobieganiu myślom samobójczym pomóc może:

• unikanie używek, narkotyków i alkoholu,
• wzmacnianie organizmu zdrową dietą, przebywaniem na świeżym powietrzu i regularną aktywnością fizyczną,
• ochrona zdrowia psychicznego, wzmacnianie siebie, odporności psychicznej, poczucia bezpieczeństwa,
• zmniejszanie lęku, nauka zdrowego radzenia sobie ze stresem oraz wytrzymywania dyskomfortu,
• tworzenie "sieci wsparcia", angażowanie się w budujące relacje, w których czujemy się widziani, docenieni, ważni; zdrowe relacje z rodziną i przyjaciółmi,
• przepracowanie traum z przeszłości i starych schematów, integracja i akceptacja wypartych, niechcianych części "ja", przyjmowanie wszystkich własnych emocji z empatią,
• unikanie brania na siebie nadmiaru obowiązków, pozwalanie sobie na odpoczynek,
• regularne poświęcanie czasu na przyjemności, rozrywkę, pielęgnowanie własnych pasji,
• w razie potrzeby odwaga do szukania pomocy i wsparcia.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.