Niedobór witaminy A - przyczyny, objawy i leczenie
Witamina A to grupa związków organicznych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. W szczególności wspiera narząd wzroku i dba o zdrowie oczu. Jej niedobór może wywołać nie tylko pogorszenie widzenia, ale także problemy skórne oraz spadek odporności. Gdzie znajduje się witamina A i jak zwalczyć jej niedobór w organizmie?
1. Dlaczego witamina A jest ważna?
Organizm potrzebuje witaminy A do prawidłoego funkcjonowania. To grupa rozpuszczalnych w tłuszczach organicznych związków chemicznych, które magazynowane są głównie w wątrobie. Może dojść zarówno do przedawkowania, jak i niedoboru witaminy A.
Witamina A jest niezbędna do:
- zachowania prawidłowego widzenia
- budowy tkanki nabłonkowej, w tym także skóry i przewodu pokarmowego
- syntezy hormonów nadnerczy
- budowy i utrzymania erytrocytów
- zachowania prawidłowych reakcji autoimmunologicznych
- prawidłowej osłony komórek nerwowych
- wydzielania właściwej ilości hormonów tarczycowych
- prawidłowego wzrostu na etapie rozwoju dzieci i młodzieży.
Jej niedobór może więc hamować wszystkie te procesy, dlatego warto dbać o jej prawidłowy poziom.
2. Przczyny niedoboru witaminy A
Zasadniczo wyróżnia się dwie podstawowe przyczyny niedoboru witaminy A. Pierwszą z nich jest niedostateczna jej ilość w spożywanych pokarmach (jest to niedobór pierwotny). Druga to zaburzenia metaboliczne, które z kolei mogą wynikać z wielu chorób i schorzeń - to niedobór wtórny.
Pierwotny niedobór witaminy A wynika ze stosowania źle zbilansowanej diety. Efektem spożywania pokarmów o małej zawartości witaminy A jest jej brak w organizmie, ponieważ nie systezuje on jej samodzielnie. Ten rodzaj niedoboru może być związany z miejscem zamieszkania - kraje, w których dominują produkty ubogie w witaminę A (np. wschodnia Azja) częściej zmagają się z jej niedoborem.
Wtórny niedobór witaminy A związany jest z zaburzeniami metabolicznymi. W takiej sytuacji do niedoboru dochodzi pomimo stosowania zdrowej, zbilansowanej diety.
Zaburzenia wchłaniania witaminy A (ale także innych związków) może pojawić się na skutek wystąpienia innych schorzeń, w tym:
- choroby trzewnej
- mukowiscydozy
- niewydolności wątroby
- griadolizy
- zwężenia dróg żółciowych
Problemy z metabolizowaniem witaminy A często są skutkiem ubocznym przebytej operacji trzustki i mogą pojawić się przy zespoleniach dwunastnicznych. Może towarzyszyć także tzw. niedożywieniu białkowo-energetycznemu.
3. Objawy niedoboru witaminy A
Wątroba magazynuje spore ilości witaminy A, dlatego pierwsze objawy niedoboru mogą pojawić się dopiero po kilku latach od momentu, w którym przestała być ona dostarczana lub metabolizowana. Dlatego też prawidłowe postawienie diagnozy bywa bardzo trudne.
Pierwsze objawy niedoboru witaminy A to przede wszystkim suchość skóry oraz charakterystyczne jej rogowacenie. W późniejszym etapie pojawiają się zaburzenia widzenia, w tym:
- suchość spojówek i tzw. zespół suchego oka
- upośledzenie funkcjonowania gruczołów łzowych i śluzowych w okolicy oczu.
Jeśli niedobór witaminy A nie zostanie opanowany na tym etapie, stopniowo zaczynają postępować procesy degenracyjne w narządzie wzroku. Dochodzi do utraty ostrości widzenia oraz tzw. kurzej ślepoty, która charakteryzuje się niedowidzeniem w ciemnościach i po zmroku. W skrajnych przypadkach, jeśli poziom witaminy A jest krytycznie niski, może dojść do ślepoty.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Oprócz tego organizm może wysyłać niepokojące sygnały ze strony układu oddechowego, przewodu pokarmowego, układu moczowego oraz narządów płciowych (w tym przypadku przede wszystkim objawia się suchością pochwy u kobiet).
Dochodzi także do zahamowania wzrostu i rozwoju kości, a także do znacznego osłabienia odporności organizmu.
4. Gdzie znajduje się witamina A?
Czysta witamina A znajduje się w produktach odzwierzęcych. Jej najlepszym źródłem jest tran, czyli olej z wątroby ryb morskich, szczególnie z dorsza. Nieco mniejsze ilosći witaminy A znaleźć można w:
- mleku
- maśle
- serach twarogowych i żółtych
- jogurtach
W produktach roślinnych znajduje się prekursor witaminy A, czyli beta-karoten. Z jednej jego cząsteczki powstają dwie cząsteczki witaminy A. Warto zatem spożywać także duże ilości żółtych owoców i warzyw, czyli:
- marchewek
- moreli
- brzoskwiń
- dyni
- czerwonej papryki
- czarnych jagód oraz jeżyn
Dobrym źródłem beta-karotenów są także zielone warzywa:
- brokuły
- natka pietruszki
- zielona sałata
- kapusta pekińska
Także oliwa z oliwek jest bogatym źródłem beta-karotenów, dlatego warto używać jej do smażenia czy polewania sałatek.
5. Jak leczyć niski poziom witaminy A?
Niewielki niedobór witaminy A można wyleczyć odpowiednią dietą i suplementacją prepratami, które dostępne są bez recepty w aptekach. Jeśli jednak dochodzi do znacznego obniżenia poziomu tej witaminy w organizmie, konieczna jest hospitalizacja.
Podstawą leczenia niedoboru witaminy A jest odkrycie przyczyny takiego stanu i wyeliminowanie go. Następnie podaje się duże dawki witaminy A w postaci olejowych roztworów palmitynianu witaminy A. Zwykle pacjentowi podaje się go doustnie przez kilka dni. Mniej więcej po tygodniu zaczyna się dostrzegać pierwsze efekty kuracji.
Na skutek przyjmowania olejowego roztworu witaminy A mogą wystąpić wymioty. Jeśli tak się stanie, konieczne jest zrezygnowanie z tej metody leczenia i podanie pacjentowi domięśniowo wodnych roztworów tejże witaminy.
Jeśli nastąpi poprawa, należy przyjmować odpowiednie dzienne dawki witaminy A przez dłuższy czas (nie przekraczając dobowych zaleceń, ponieważ może to doprowadzić do hiperwitaminozy). Jednocześnie staje należy pozostawać pod opieką lekarza i informować go o wszystkich niepokojących dolegliwościach.
Ostatnim etapem jest stosowanie zdrowej diety, która pozwala uzupełnić poziom wszystkich witamin i zapewnić sobie tym samym zdrowie na długo.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.