Okrężnica – budowa, ból, unaczynienie, funkcje i choroby. Rak okrężnicy

Okrężnica to najdłuższa część jelita grubego i końcowy odcinek przewodu pokarmowego, który odgrywa ważną rolę w prawidłowej pracy całego organizmu. Ma około 1,5 metra długości i odpowiada przede wszystkim za wchłanianie wody. Jak dokładnie jest zbudowana? O czym może świadczyć ból okrężnicy? Jak objawia się rak okrężnicy?

1. Jak zbudowana jest okrężnica?

Okrężnica (łac. colon) to końcowy odcinek przewodu pokarmowego, jednocześnie również najdłuższa i największa część jelita grubego.

Jak zbudowana jest okrężnica? Dzieli się ją na cztery następujące części:

Zobacz film: "Choroby serca najczęstszą przyczyną zgonów Polaków"

• okrężnica wstępująca (wstępnica, colon ascendens),
• okrężnica poprzeczna (poprzecznica, colon transversum),
• okrężnica zstępująca (zstępnica, colon descendens),
• okrężnica esowata (esica, colon sigmoideum).

Wstępnica, czyli okrężnica wstępująca położona jest po prawej stronie jamy brzusznej, powyżej pachwiny. Zaczyna się od jelita ślepego, biegnie do góry aż do prawego podżebrza. Pod prawym płatem wątroby (tzw. zagięciem wątrobowym) zagina się. Przechodzi w okrężnicę poprzeczną.

Poprzecznica biegnie poziomo w lewo, następnie pod śledzioną, czyli w lewym podżebrzu, ostro się zagina tzw. zagięciem śledzionowym. Przechodzi w okrężnicę zstępującą. Zstępnica biegnie w dół, przechodzi w esicę w kształcie pionowej litery S. Ostatecznie esica przechodzi w odbytnicę (rectum). Proces przechodzenia zawartości przez okrężnicę trwa około 8 godzin.

Okrężnica poprzeczna oraz esowata leżą wewnątrzotrzewnowo. Posiadają swoją krezkę, to jest błoniastą strukturę, na której zawieszone są jelita. Przebiegają w niej naczynia i nerwy. Pozostałe odcinki jelita grubego leżą w tak zwanej przestrzeni zaotrzewnowej, bezpośrednio na mięśniach tylnej ściany brzucha.

Okrężnica jest zbudowana z błony śluzowej, błony podśluzowej, błony mięśniowej oraz błony surowiczej. Na całej długości narządu występują taśmy okrężnicy oraz charakterystyczne wypuklenia.

1.1. Unaczynienie i unerwienie okrężnicy

Naczynia krwionośne dochodzące do okrężnicy pochodzą od tętnicy krezkowej górnej i tętnicy krezkowej dolnej. Ich gałęzie tworzą liczne połączenia, głównie tętnicę brzeżną. Okrężnica wstępująca i 2/3 poprzecznej są zaopatrywane głównie przez gałęzie tętnicy krezkowej górnej:

• tętnicę krętniczo-okrężniczą,
• kątniczą przednią i tylną,
• okrężniczą prawą i środkową.

Z kolei 1/3 poprzecznicy, okrężnica zstępująca i esowata, są unaczynione głównie przez gałęzie tętnicy krezkowej dolnej:

• okrężniczą lewą,
• tętnice esowate.

Spływ żylny odbywa się przez żyły krezkowe: dolną i górną, które współtworzą żyłę wrotną. Okrężnica zawiera układ jelitowy oraz nerwy autonomiczne. W zakresie unerwienia autonomicznego okrężnicę zaopatrują włókna czuciowe i ruchowe. Układ współczulny obejmują nerwy trzewne krzyżowe i miedniczne. Przywspółczulnie okrężnicę zaopatruje nerw błędny oraz nerwy trzewne miedniczne.

2. Jakie funkcje pełni okrężnica?

Okrężnica jest siedliskiem bakterii jelitowych, wśród których dominuje Escherichia coli, Enterobacter aerogenes oraz bakterie kwasu mlekowego. Ponadto pełni ona wiele ważnych funkcji. Odpowiada za:

• wchłanianie wody i elektrolitów,
• produkcję śluzu, co wpływa na nawilżanie nabłonka oraz jego ochronę. Umożliwia także przesuwanie zagęszczonej już treści jelitowej,
• zagęszczanie treści jelitowej,
• formowanie kału.

Warto podkreślić, że aktywność okrężnicy to cecha indywidualna. Ponadto wpływa na nią wiele czynników. Warto pamiętać, że wolne przechodzenie zawartości jelita prowadzi do procesów gnilnych i zaparć, z kolei szybkie prowadzą do zaburzeń wchłaniania.

3. O czym może świadczyć ból okrężnicy?

Okrężnicę może dotknąć wiele chorób. Choroby czy stan zapalny (tzw. zapalenie okrężnicy) objawiać się mogą: nudnościami i wymiotami, bólami brzucha, biegunkami i zaparciami. Ważne jest, aby w przypadku pojawienia się niepokojących dolegliwości wykonywać badania laboratoryjne, czynnościowe, jak i obrazowe.

Wśród najczęściej występujących chorób okrężnicy wyróżnia się: polipy jelita grubego, zespół jelita drażliwego (okrężnica spastyczna), uchyłki jelita grubego, chorobę Hirschsprunga, nieswoiste zapalenia jelita, niedokrwienne zapalenie jelita grubego, mikroskopowe zapalenie jelita grubego, zaparcia idiopatyczne, niedrożność przewodu pokarmowego, rak okrężnicy.

Rzadkim, jednak bardzo groźnym dla życia pacjenta schorzeniem, jest też ostre rozdęcie okrężnicy w przebiegu, którego jelito grube gwałtownie zwiększa swoją objętość. Wówczas usuwanie kału oraz gazów jest znacznie utrudnione.

3.1. Zakażenia pałeczką okrężnicy (Escherichia coli): charakterystyczne objawy

Pałeczka okrężnicy, czyli bakteria Escherichia coli (E. coli), wchodzi w skład fizjologicznej flory bakteryjnej jelita grubego nie tylko u człowieka, ale także u zwierząt stałocieplnych. Escherichia coli nie zagraża naszemu zdrowiu, jeśli pozostaje w układzie pokarmowym. W naturalnych warunkach pełni wiele pożytecznych funkcji.

Problem zaczyna się, gdy pałeczki okrężnicy przedostają się w inne miejsca (woda lub jedzenie). Wówczas mogą powodować różne choroby i infekcje układu pokarmowego, objawiające się np. biegunką, bólami brzucha, wymiotami, a nawet krwawymi stolcami.

Pałeczki okrężnicy mogą być także przyczyną zakażenia dróg moczowych, stanów zapalnych pęcherza i nerek (gdy dostaną się do układu moczowego) oraz wywoływać stany zapalne w drogach rodnych. Bakteria E. coli może także dostać się do układu oddechowego, a nawet prowadzić do zakażenia opon mózgowo-rdzeniowych.

4. Badanie okrężnicy, czyli jak wygląda diagnostyka chorób okrężnicy?

W chorobach okrężnicy wykorzystuje się wiele metod diagnostycznych. W zależności od wskazania lekarz może zalecić wykonanie zarówno badań laboratoryjnych, jak i czynnościowych. Ponadto wykorzystywane są także badania obrazowe.

Badania wykonywane przy chorobach okrężnicy to:

• morfologia krwi,
• autoprzeciwciała (w nieswoistych chorobach zapalnych),
• markery stanu zapalnego,
• RTG jamy brzusznej,
• badanie kontrastowe przewodu pokarmowego,
• tomografia komputerowa,
• rezonans magnetyczny,
• USG brzucha,
• endoskopia.

W zakresie endoskopii jelita grubego wykonuje się kolonoskopię, rektoskopię (badanie odbytnicy) oraz rektosigmoidoskopię.

5. Objawy nowotworu okrężnicy, czyli jak rozpoznać raka okrężnicy?

Rak okrężnicy rozwija się w najdłuższej części jelita grubego – okrężnicy. Może się on lokalizować w każdej z jej czterech części. Dlatego też objawy raka będą uzależnione nie tylko od jego zaawansowania, ale także od obszaru okrężnicy, w którym się rozwija.

Kiedy rak rozwija się w prawej części okrężnicy po tej stronie może pojawiać się tępy ból podbrzusza oraz ciemne stolce (z powodu obecności krwi).

Rak w lewej części okrężnicy może objawiać się zmianą rytmu wypróżnień (naprzemienne zaparcia, biegunki) oraz ołówkowatym, zwężonym kształtem stolca, często z widoczną krwią. Może rozwinąć się też niedrożność jelit – zatrzymanie wypróżnień oraz całkowite zaprzestanie oddawania gazów, a także ból, wzdęcia, nudności oraz wymioty.

Po czym jeszcze można rozpoznać raka okrężnicy? Guz wyczuwalny przez powłoki brzuszne to także jeden z możliwych objawów nowotworu.

5.1. Rak okrężnicy: rokowania, możliwości leczenia

Rokowania w przypadku raka okrężnicy zależne są od tego, jak szybko nowotwór zostanie rozpoznany. Dopiero prawidłowa ocena stopnia zaawansowania choroby pozwala określić dalsze postępowanie. Im wyższy stopień zaawansowania, tym większe ryzyko niepowodzenia.

W leczeniu raka okrężnicy wykorzystuje się między innymi leczenie chirurgiczne, czy leczenie wspomagające – chemioterapia, immunoterapia.

5.2. Czynniki ryzyka oraz profilaktyka raka okrężnicy

Wczesne rozpoznanie raka okrężnicy zwiększa szanse na pomyślny finał. Dlatego też osoby obciążone ryzykiem powinny wykonywać badania przesiewowe, które pozwalają wykryć polipy czy nowotwory jeszcze zanim pojawią się ich objawy. Badania przesiewowe wykorzystywane w diagnostyce raka okrężnicy to badanie na krew utajoną w kale oraz kolonoskopia.

Ryzyko zachorowania na raka okrężnicy wzrasta wraz z wiekiem. W większości przypadków choroba diagnozowana jest u osób powyżej 50. roku życia. W grupie ryzyka znajdują się także osoby z obciążeniem genetycznym (rozpoznany rak okrężnicy w rodzinie) oraz z przewlekłą zapalną chorobą jelita grubego. Ponadto czynnikiem ryzyka może być także palenie tytoniu, błędy dietetyczne (nadmierne spożywanie krwistego mięsa, tłuszczów zwierzęcych, alkoholu, dieta uboga w błonnik) czy brak aktywności fizycznej.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.