Rodzaje opatrunków. Zobacz, czym charakteryzuje się opatrunek osłaniający
Rodzaje opatrunków mogą być różne, w zależności od typu rany, jej lokalizacji, głębokości, rozmiaru czy charakteru. Różne stosuje się opatrunki przy złamaniach otwartych i złamaniach zamkniętych. Opatrunki mogą być także wykonane z różnych materiałów. Chociaż znanych jest kilka rodzajów opatrunków, to wszystkie posiadają wspólną cechę – są to jałowe opatrunki. Wyróżniamy opatrunki uciskowe, osłaniające, obłożeniowe i procowe.
1. Opatrunki medyczne
Opatrunek, oprócz osłaniania rany, może spełniać także inne funkcje. Niekiedy zawiera specjalne substancje o właściwościach przeciwbakteryjnych oraz wspomagających proces gojenia się rany. W celu opatrzenia obrażenia często wykorzystuje się kompresy gazowe. Generalnie, różne rodzaje opatrunków mogą mieć inne zastosowanie oraz właściwości.
Każdy rodzaj opatrunku poddawany jest sterylizacji, w celu pozbycia się wszelkich bakterii. Wyróżniamy dwa typy sterylizacji – radiacyjny i chemiczny. W sterylizacji chemicznej używa się tlenku etylenu, czyli silnie trującego gazu. Sterylizacja radiacyjna opatrunku wykorzystuje natomiast promieniowanie jonizujące. W ten sposób powstaje opatrunek jałowy.
2. Podział opatrunków ze względu na technikę zakładania
Wyróżniamy kilka rodzajów opatrunków w zależności od funkcji, jaką mają spełniać, m.in.:
- opatrunek osłaniający,
- opatrunek obłożeniowy,
- opatrunek uciskowy,
- opatrunek procowy.
Opatrunki osłaniające, tak jak ich nazwa wskazuje, stosowane są w celu osłony istniejącej rany przed czynnikami zewnętrznymi i ewentualnie zapobieżenia wyciekaniu krwi czy płynów ustrojowych z rany. Typowe zastosowanie tego typu opatrunku to ochrona przy urazie oka, urazie głowy (ranach mózgoczaszki), otarciach, poparzeniach czy złamaniach otwartych kości. Stosowany jest również u pacjentów, u których doszło do wytrzewienia (wydostania się organu na zewnątrz ciała). Zakładanie opatrunku jest dość proste. Wystarczy na miejsce zranienia położyć gazik i obandażować go zwykłymi obwojami lub przykleić plastrem.
Kiedy występuje ciało obce w oku, to oprócz oka, które zostało uszkodzone, trzeba zabandażować też drugie oko. W przypadku wytrzewienia, czyli wydostania się organu na zewnątrz ciała (najczęściej w wyniku działania jakiegoś ostrego narzędzia), jedyne, co można zrobić, to założyć czysty opatrunek zabezpieczony folią (gaza i obklejona ze wszystkich stron folia). W żadnym wypadku nie wolno wyciągać tego, co jest w ciele.
Opatrunki obłożeniowe to opatrunki składające się z gazy lub wacika oraz elementu usztywniającego, którego celem jest uniemożliwienie ruchu. Stosowane są one przy złamaniach kończyn, głównie złamaniu kończyny górnej lub złamaniu nogi, a także przy ranach, w których ciało obce (np. gwóźdź, kawałek szkła) wbiło się dość głęboko w skórę i tamuje wypływ krwi. Należy podkreślić, że ciało obce możemy wyjąć samodzielnie wyłącznie wtedy, gdy jest ono bardzo niedużych rozmiarów, w każdym innym przypadku należy zgłosić się z nim do lekarz
Zakładanie takiego opatrunku polega na przyłożeniu gazy do rany, podłożeniu stabilizatora i przymocowaniu ich np. za pomocą opaski elastycznej, w taki sposób, aby nie spowodować przesunięcia ciała obcego i pogłębienia rany. W przypadku, gdy ciało obce wystaje nad stabilizację, bandażuje się tak, aby go nie przyginać i nie przemieścić, co mogłoby spowodować pogłębienie urazu. Kości w przypadku złamań otwartych należy traktować jak ciała obce w ranie i stosować opatrunek obłożeniowy. Elementem stabilizującym może być np. deska, narta czy dwie rolki bandaża ułożone wzdłuż.
Opatrunek obłożeniowy może znaleźć zastosowanie przy złamaniach otwartych, wówczas opatrywanie ran odbywa się tak samo, jakby kość była ciałem obcym.
Opatrunek uciskowy wykonywany jest w celu zahamowania krwawienia z żył i tętnic. Warto nadmienić, że nie jest on tożsamy z opaską uciskową. W celu założenia opatrunku uciskowego należy na ranę położyć gazę, a do niej przyłożyć element uciskający np. długopis. Element uciskający zakłada się wzdłuż miejsca zranienia. Następnie okręcić bandażem w sposób kolisty, tak aby nie przesunąć ucisku i gazy.
Opatrunek procowy stosowany jest przy urazach nosa. Tego typu opatrunek zezwala na wygodne przytrzymanie gazy przy nosie, bez bandażowania całej głowy. Aby wykonać opatrunek procowy, należy przyciąć kawałek bandaża na długość ok. 10 cm dłuższą niż odległość między jednym a drugim uchem. Następnie oba końce przeciąć wzdłuż, po czym zawiązać supły na obu końcach bandaża.
Odpowiednio przycięty bandaż zakłada się na oba ucha. Mierząc końce bandaża, należy rozciąć je wzdłuż na dwie części i zawiązać supeł dwiema końcówkami. Powinno wyjść z tego coś w rodzaju prostokąta w czterema „sznurkami" odchodzącymi z końców. Robi się z tego coś w rodzaju procy, czyli wiąże się za uszami poszkodowanego w celu przytrzymania gazy.
Znany jest również tzw. opatrunek Desaulta. Jest on stosowany do unieruchomienia stawu ramiennego, poprzez przymocowanie kończyny górnej do klatki piersiowej przez obwoje opasek. W dole pachowym umieszczana jest wkładka z waty, a część przedramienna kończyny górnej układana jest w sposób poziomy z przodu.
3. Inny podział opatrunków
Opatrunki możemy podzielić również ze względu na materiały, z których są one wykonane, np.:
- opatrunki celulozowe,
- opatrunki bawełniane,
- opatrunki poliamidowe.
Przykładowe materiały do opatrywania ran to bandaż, opaska elastyczna, gaza, wata, siatka opatrunkowa, plastry czy spongostan. Każdy z nich musi być jałowy, w szczególności gdy stosowany jest na otwartą ranę.
Możemy wyróżnić także inne przykłady opatrunków, jak opatrunki usztywniające, opatrunki błonkotwórcze i opatrunki reabsorbowane.
Opatrunki usztywniające stosowane są, gdy konieczne jest czasowe unieruchomienie lub osłonięcie fragmentu ciała człowieka. Dzielimy je na:
- opatrunki półsztywne (opaski krochmalne, bandaże z perkalu, bandaże elastyczne i inne),
- opatrunki sztywne (opaski z gipsu chirurgicznego).
Opatrunki sztywne stosowane są przy złamaniach kości, pęknięciach kości, zwichnięciach stawu, np. zwichnięciu stawu łokciowego, skręceniach stawu czy rozległych urazach tkanek miękkich, oparzeniach.
Opatrunki błonkotwórcze to roztwory substancji w lotnym rozpuszczalniku, które po zaaplikowaniu na skórę tworzą przezroczystą błonę półprzepuszczalną. Zaliczamy tutaj np. kolodium elastyczne, kleje chirurgiczne, powłoczki aerozolowe.
Opatrunki reabsorbowane to środki opatrunkowe, które przy styczności z raną tworzą warstwę ochronną. Po wygojeniu rany opatrunek taki sam ulega rozkładowi i wchłonięciu. Głównie zastosowanie mają w ranach operacyjnych. Są to np. celuloza utleniona, gąbki żelatynowe, gąbki żelatynowo-skrobiowe czy błony fibrynowe.
Dostępne są także materiały opatrunkowe, które zawierają środki lecznicze, wchłaniające się przez skórę lub bezpośrednio do krwi po nałożeniu opatrunku. Mogą zawierać np. substancje przeciwbakteryjne, znieczulające miejscowo, przeciwbólowe czy ułatwiające krzepnięcie krwi.
Różne rodzaje opatrunków ułatwiają udzielanie pierwszej pomocy przy urazach, skaleczeniach, ciężkich ranach. Warto znać właściwości poszczególnych rodzajów opatrunków, by umieć zastosować je w praktyce.
4. W jakim celu stosujemy bandażowanie?
Bandażowanie stosowane jest w celu przytrzymania opatrunku, uszczelniania rany, ocieplenia, przytrzymania kompresu, unieruchomienia kończyny. Innym celem bandażowania jest zapobieganie zastojowi żylnemu. Opatrywanie ran ma natomiast na celu osłanianie rany, przyspieszanie jej gojenia i ochronę przed bakteriami.
Bandażowanie kończyny górnej zazwyczaj dotyczy: kciuka, palca, całej dłoni, łokcia lub przedramienia. Z kolei bandażowanie kończyny dolnej może dotyczyć: stopy, golenia lub kolana.
5. Techniki bandażowania
Zarówno kończyny górne, jak i dolne bandażujemy w podobny sposób, korzystając z poniżej wymienionych technik bandażowania:
- opatrunek kłosowy wstępujący pełny lub niepełny – opiera się na wykonywaniu obwojów kolistych i powtarzaniu ich, tą techniką może być zabandażowany kciuk;
- rękawiczka – jest to obwinięcie palców, opierające się na wykonywaniu obwojów kulistych i śrubowych;
- opatrunek kłosowy wstępujący – dotyczy dłoni;
- opatrunek kolisty śrubowy – wykonuje się od góry do dołu, tak by każda następna opaska pokrywała poprzednią, dotyczy przedramienia;
- opatrunek żółwiowy rozbieżny – dotyczy łokcia i kolana, prowadzi się go najpierw obwojem kolistym, a następnie kieruje skośnie ku środkowi, i znów kolistym;
- opatrunek kłosowy pełny wstępujący – stopa;
- opatrunek kłosowy wstępujący – goleń.
Bandażowanie głowy polega na wykonaniu tzw. Czepca Hipokratesa, Czapki Hipokratesa (zwanej mitrą). Ten rodzaj opatrunku chroni naszą mózgoczaszkę. Do wykonania Czapki Hipokratesa potrzebna jest opaska dwugłowa, powstała albo ze zwinięcia jednej długiej opaski z dwóch stron, albo wskutek zeszycia ze sobą dwóch opasek.
Nie należy zapominać również o opatrunku, który wykorzystywany jest u pacjentów ze zwichnięciami, złamaniami obojczyka, złamaniem kości ramieniowej, dłoni czy przedramienia. W takich sytuacjach wykorzystuje się chustę trójkątną, która wykonana jest z naturalnego materiału - bawełny. Chusta trójkątna przydaje się w trakcie udzielania pierwszej pomocy, a także wtedy, gdy zmuszeni jesteśmy tymczasowo unieruchomić zwichniętą lub złamaną kość. Przy użyciu chusty możemy zabezpieczyć, a także odciążyć uszkodzoną kończynę.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.