Pierwsze dni po porodzie - połóg, karmienie piersią, problemy zdrowotne, zmiany hormonalne
Pierwsze dni po porodzie nie są łatwe dla kobiety, szczególnie jeśli był to pierwszy poród i brak jej doświadczenia w pielęgnacji noworodka. Po porodzie młoda mama musi sobie radzić z bólem, zmęczeniem i dolegliwościami poporodowymi, a dodatkowo dziecko wymaga niemal stałej uwagi. W szpitalu można co prawda liczyć na pomoc lekarza lub położnej, ale mimo to czas po porodzie nie należy do najłatwiejszych. Jak wygląda połóg? Ile trwa połóg po porodzie naturalnym? Jak wyglądają pierwsze dni noworodka w domu?
- 1. Opieka nad noworodkiem w pierwszych dniach życia
- 2. Karmienie piersią w pierwszych dniach po porodzie - co warto wiedzieć?
- 3. Zmiany hormonalne po porodzie
- 4. Zmęczenie po porodzie - jak sobie radzić?
- 5. Problemy zdrowotne po porodzie
- 6. Rehabilitacja po porodzie - jak dbać o zdrowie fizyczne?
- 7. Opieka psychologiczna po porodzie - jak radzić sobie z emocjami?
- 8. Powrót do codziennego życia po porodzie
1. Opieka nad noworodkiem w pierwszych dniach życia
Zazwyczaj po porodzie przebywa się w szpitalu od dwóch do pięciu dni, w większości placówek maluch od samego początku jest razem z matką. Jak postępować z noworodkiem?
Pierwsze dni życia dziecka są wyjątkowe i przewidywalne jednocześnie. Noworodek nie jest zbyt aktywny, potrzebuje czystej pieluszki, bliskości rodzica, ciepłego mleka i snu.
Tuż po porodzie największe wyzwanie stanowi nauka karmienia piersią lub butelką z mlekiem modyfikowanym. Pierwsze karmienie po porodzie może być trudne, ponieważ wiele dzieci nie potrafi właściwie chwycić piersi, jednak po kilku próbach czynność ta powinna być coraz prostsza.
Warto pamiętać również o istnieniu tzw. odruchów noworodkowych, które początkowo mogą wzbudzić niepokój. Na przykład w trakcie głaskania policzka noworodek odwraca głowę w kierunku ręki i otwiera buzię, a każdy nagły hałas wywołuje głośny płacz, szybkie wyciągnięcie rączek i ich cofnięcie (tzw. odruch Moro).
Pierwsze dni z noworodkiem są podporządkowane porom karmienia, ponieważ maluch dopomina się pokarmu co 2-3 godziny, również w nocy. Początkowo pielęgnacja tak małego człowieka wydaje się nieintuicyjna i wymagająca, ale bardzo szybko młodzi rodzice uczą się, w jaki sposób karmić, przewijać, przebierać, uspokajać i kąpać dziecko.
Dużym wsparciem są porady położnych, pielęgniarek lub innych mam w szpitalu, które przydają się również w opiece nad noworodkiem w domu. Dodatkowo rodzice szybko uczą się zachowania swojego dziecka, co sprawia, że bardzo szybko odczytują jego potrzeby. W wielu przypadkach noworodek w domu jest znacznie spokojniejszy niż w szpitalu, gdzie jest zdecydowanie głośniej.
Pierwsze dni noworodka i pierwsze tygodnie noworodka wydają się prawdziwym wyzwaniem, ale okazuje się, że mama i tata doskonale wiedzą, co robić i jak najlepiej zadbać o dziecko. Po stresującej pierwszej nocy noworodka w domu opieka nad maluchem staje się coraz prostsza i intuicyjna.
2. Karmienie piersią w pierwszych dniach po porodzie - co warto wiedzieć?
Nie tylko macica po porodzie powoli wraca do „formy” sprzed ciąży. Również jajniki funkcjonowały inaczej, gdy w narządzie rodnym rozwijało się dziecko – można powiedzieć, że czas ten był dla nich zasłużonymi wakacjami od ciężkiej i odpowiedzialnej pracy, czyli produkcji pęcherzyków i wydzielania hormonów.
Kobiety karmiące piersią przedłużają jajnikom ten „urlop” teoretycznie aż do zakończenia karmienia, a więc nawet 12 miesięcy po porodzie – pod warunkiem jednak, że karmienie jest częste i bardzo regularne. Objawem powrotu funkcji jajników jest krwawienie miesiączkowe.
Kiedy wraca płodność po porodzie? Nigdy nie można mieć całkowitej pewności, iż karmiąca piersią kobieta jest niepłodna. Zdolność do zajścia w kolejną ciążę może pojawić się zaskakująco wcześnie lub wrócić dopiero po kilku bezowulacyjnych cyklach zakończonych okresem. U pań niekarmiących piersią czynność jajników powraca zasadniczo znacznie wcześniej – po 5–6 tygodniach pojawia się u nich już pierwsza miesiączka.
Ostatnim, bardzo ważnym elementem połogu jest rozpoczęcie laktacji, czyli produkcja mleka w gruczołach piersiowych. Przygotowanie piersi do karmienia następuje już podczas ciąży – każda przyszła mama może to z łatwością zaobserwować.
Natomiast rozpoczęcie i utrzymanie produkcji mleka uzależnione jest od częstego karmienia lub jego odciągania. Warto też wiedzieć, że karmienie piersią, poprzez oksytocynę wydzielaną pod wpływem ssania brodawki przez dziecko, przyspiesza powrót macicy do stanu sprzed ciąży.
3. Zmiany hormonalne po porodzie
Po tym jak dziecko przyjdzie na świat, kobieta musi jeszcze „urodzić” łożysko. Niekiedy konieczne jest również zszycie krocza po porodzie, jeśli wcześniej doszło do jego pęknięcia lub je nacięto.
Od momentu narodzin dziecko i matka są poddawani ścisłej obserwacji. Lekarz i położna czuwają zwykle przez około dwie godziny po porodzie, czas ten nazywany jest wczesnym połogiem. W tym okresie kobietą opiekuje się ginekolog, dzieckiem neonatolog, który waży i mierzy malucha, bada jego odruchy i ocenia go według skali Apgar.
Rozpoczyna się obkurczanie macicy po porodzie, co oznacza, że redukuje ona swoją masę, zwiększa się napięcie mięśni brzucha, a zmniejsza uwodnienie organizmu. Ciekawostką jest fakt, że macica bezpośrednio po porodzie waży średnio aż 1 kg, natomiast po ukończeniu inwolucji – tylko ok. 60 g. Proces jej zmniejszania jest przedmiotem bacznej obserwacji przez lekarzy i położne.
W czasie pobytu na oddziale położniczym codziennie wykonywane jest badanie położenia dna macicy, które wyczuwalne jest przy dotknięciu brzucha. Spowolnienie zwijania się tego narządu może świadczyć o zakażeniu wyściełającej go błony śluzowej.
Następuje oczyszczanie po porodzie, pojawiają się odchody połogowe, są to złuszczone cząstki i resztki narośniętej śluzówki macicy. Kolejny ważny proces zachodzący w połogu po porodzie to gojenie się ran porodowych powstałych w macicy wskutek oddzielenia się łożyska i błon płodowych oraz ewentualnie rany po pęknięciu lub nacięciu krocza.
Odbudowa błony śluzowej macicy dokonuje się dopiero po jej oczyszczeniu z resztek tkankowych pozostałych w niej po ciąży. Pozostałości te są rozkładane przez komórki układu odpornościowego i w płynnej postaci wydostają się przez pochwę na zewnątrz.
Wydzielina ta ma mdły zapach i zabarwienie, które zmienia się wraz z czasem trwania połogu. Typowo na początku odchody są krwiste, następnie (po 4-7 dniach) brązowawe, od końca 2. tygodnia brudnożółte lub śmietankowate, potem szaro-białe i stopniowo zanikają po 4–6 tygodniach.
Po porodzie dochodzi również do zmian hormonalnych. Tuż po porodzie łożyska notuje się spadek laktogenu łożyskowego, gonadotropiny kosmówkowej, progesteronu i estrogenów. Karmienie piersią natomiast wywołuje wzrost produkcji prolaktyny, co przekłada się na obniżenie nastroju i libido.
Stymulacja brodawek sutkowych w trakcie karmienia ma wpływ na wydzielanie oksytocyny, która sprzyja obkurczaniu macicy i redukcji krwawienia.
U kobiet po porodzie utrzymuje się podwyższone stężenie kortyzolu, natomiast zmiana rytmu snu przyczynia się do spadku melatoniny i serotoniny.
Zmiany te mają ogromny wpływ na nastrój, ale również na wygląd młodej mamy. Na ciele mogą pojawić się rozstępy, przebarwienia, wysypka czy wzmożona suchość skóry. Częstym objawem jest również wzmożone wypadanie włosów.
4. Zmęczenie po porodzie - jak sobie radzić?
Połóg obejmuje 6 tygodni po porodzie, jest to okres wielu zmian w ciele kobiety, takich jak redukcja masy macicy, ponowne podjęcie pracy przez jajniki czy gojenie tkanek.
Kobieta w tym okresie odczuwa ciągłe zmęczenie, na które, poza zmianami spowodowanymi porodem, ma wpływ nowa rola życiowa i wyczerpująca opieka nad noworodkiem.
W tym czasie warto zadbać o zbilansowaną dietę i możliwie jak największą ilość snu. Dobrym pomysłem będzie spanie razem z dzieckiem w ciągu dnia, ograniczenie ilości odwiedzin i poproszenie o pomoc w opiece nad dzieckiem czy domowych obowiązkach.
Zmęczenie utrudniające codzienne funkcjonowanie należy skonsultować z lekarzem, ponieważ może świadczyć o anemii, zaburzeniach pracy tarczycy, a nawet rozwoju depresji poporodowej.
5. Problemy zdrowotne po porodzie
Problemy kobiet zależą w dużym stopniu od rodzaju zakończenia ciąży. Po cesarskim cięciu charakterystyczny jest ból rany po porodzie i dyskomfort w okolicy obu podżebrzy.
Połóg po porodzie naturalnym wyróżnia ból niemalże całego ciała, ze względu na ogromny wysiłek fizyczny. Częstym problemem po porodzie naturalnym jest krocze, które w wielu przypadkach uległo pęknięciu lub nacięciu.
Jak dbać o krocze po porodzie? Gojenie miejsc intymnych wspomagają zimne okłady, wietrzenie krocza po porodzie i okład z kory dębu. Zabiegi te minimalizują ból i pieczenie krocza po porodzie, a także przyspieszają regenerację tkanek.
Kobiety po porodzie doświadczają również bólu podbrzusza o charakterze skurczowym, który wspomaga obkurczanie macicy. Matki karmiące piersią mogą doświadczyć także stanu zapalnego gruczołu piersiowego spowodowanego zatkaniem przewodów mlecznych.
Wówczas zaleca się okłady żelowe na pierś oraz wykonywanie masażu. Niektóre osoby zauważają także problemy, takie jak nietrzymanie moczu czy stolca.
6. Rehabilitacja po porodzie - jak dbać o zdrowie fizyczne?
Rehabilitacja po porodzie jest niezbędna u wszystkich kobiet, bez względu na to, czy urodziły naturalnie, czy za pomocą cesarskiego cięcia. Specjalista musi ocenić stan mięśni dna miednicy, które przez dziewięć miesięcy były obciążone.
Ważne jest również sprawdzenie, czy nie doszło do rozejścia kresy (rozstępu mięśni prostych brzucha), a także, w jakiej kondycji jest mięsień poprzeczny i mięśnie ściany brzucha.
Częścią rehabilitacji jest także mobilizacja blizny tej na podbrzuszu lub kroczu. Specjalista zwróci również uwagę na postawę ciała i sprawdzi, czy nie pojawiły się jakieś nieprawidłowości w tym zakresie.
7. Opieka psychologiczna po porodzie - jak radzić sobie z emocjami?
Po porodzie kobiety doświadczają wielu skrajnych emocji, które wiążą się z wpływem hormonów, ale również dużego zmęczenia. Nawet 85% matek doświadcza syndromu określanego mianem baby blues, który może trwać nawet kilkanaście dni.
Zjawisko to charakteryzuje się występowaniem gwałtownych zmian nastrojów. Kobieta doświadcza smutku, radości, niepokoju, uczucia rozbicia, zdenerwowania i zrezygnowania. Jest bardziej podatna na wzruszenie i wyolbrzymianie zmartwień.
Co dla mamy po porodzie? Podstawą jest pomoc najbliższych w tych trudnych chwilach, zajęcie się dzieckiem, posprzątanie domu czy ugotowanie obiadu. Kobieta po porodzie powinna odpoczywać, by jak najszybciej odzyskać równowagę psychiczną.
Konsultacja specjalistyczna z zakresu psychologii jest niezbędna, gdy kobieta przez kilkanaście dni jest smutna i zrezygnowana, czuje się oceniana przez otoczenie, twierdzi, że jest złą matką, nie potrafi podjąć żadnej decyzji, ma trudności ze wstawaniem z łóżka i zadbaniem o higienę osobistą.
8. Powrót do codziennego życia po porodzie
Powrót do codziennego życia po porodzie nie jest łatwy, ponieważ kobieta doświadcza pogorszenia samopoczucia i wahań nastroju. Dodatkowo noworodek wymaga karmienia średnio co 3-4 godziny, co znacznie utrudnia wyjście z domu, gdy kobieta karmi piersią.
Początkowo zaleca się długie spacery z wózkiem, które można modyfikować pod względem długości i intensywności marszu. Po zakończeniu połogu i po uzyskaniu zgody od lekarza można wdrożyć inną aktywność fizyczną, jak fitness, pływanie czy ćwiczenia modelujące ciało.
Warto częściej zostawiać malucha pod opieką taty lub innej zaufanej osoby, by wyjść do fryzjera, do kosmetyczki czy na spotkanie z koleżanką. Co prawda spontaniczne wyjścia są znacznie utrudnione, ale po wprowadzeniu nawyku planowania łatwiej wygospodarować czas tylko dla siebie.
Warto sprawdzić również ofertę zajęć dla mam z niemowlętami w okolicy czy zainwestować w akcesoria, które pozwolą nam połączyć pasję z opieką nad dzieckiem, na przykład wózek typu jogger.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.