Pilokarpina – działanie, zastosowanie, wskazania i skutki uboczne
Pilokarpina to substancja, która działa parasympatykomimetycznie, co oznacza, że pobudza układ parasympatyczny. Jest pozyskiwana z liści brazylijskiego krzewu Pilocarpus jaborandi. Stosuje się ją w celu obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego towarzyszące jaskrze. Jak działa substancja? Jak ją stosować?
1. Co to jest pilokarpina?
Pilokarpina jest głównym alkaloidem liści drzew z gatunku Pilocarpus jaborandi (Protoślin pierzasty), a także alkaloidem imidazolowym. To substancja, która działa na układ nerwowy i narządy zmysłów, pobudzając czynność układu przywspółczulnego. Jest wykorzystywana w okulistyce. Wprowadzono ją na rynek farmeceutyczny w 1951 roku. Należy do grupy parasympatykomimetyków.
Wskazania do stosowania polikarpiny
Jakie są wskazania do stosowania pilokarpiny? Substancję wykorzystuje się w leczeniu jaskry pierwotnej z otwartym i zamykającym się kątem przesączania i ostrego ataku jaskry z zamkniętym kątem przesączania.
Jaskra jest chorobą oczu, która prowadzi do pogorszenia, a nawet utraty wzroku. Przyczyną jest nieodwracalne uszkodzenie nerwu wzrokowego i komórek zwojowych siatkówki. U części pacjentów choroba ma związek ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym.
2. Mechanizm działania polikarpiny
Jak działa pilokarpina? W oku substancja działa poprzez skurcz zwieracza źrenicy (co powoduje jej zwężenie) oraz działanie na podłużne wiązki mięśnia rzęskowego (powoduje ich skurcz, co skutkuje odciągnięciem ku tyłowi ostrogi twardówkowej i rozciągnięciem utkania beleczkowego w kącie przesączania).
Skutkiem działania substancji jest zmniejszenie oporu odpływu cieczy wodnistej w kącie rogówkowo-tęczówkowym i spadek ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Warto wiedzieć, że pilokarpina podana miejscowo:
- zwęża źrenicę po około 15-30 minutach od momentu zakroplenia,
- jej działanie utrzymuje się do 8 godzin,
- maksymalne obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego ma miejsce po 2-4 godzinach,
- utrzymuje się ono do 12 godzin.
3. Zastosowanie i dawkowanie polikarpiny
Pilokarpinę stosuje się ją w celu obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego towarzyszącego jaskrze. Podaje się ja w kroplach do worka spojówkowego, zwykle 4-8 kropli na dobę. Dawkowanie ustala zawsze lekarz specjalista. Niekiedy podaje się ją również w postaci kropli pod język, w celu zwiększenia wydzielania śliny oraz jako odtrutkę przy zatruciach atropiną.
4. Przeciwskazania do stosowania pilokarpiny
Pilokarpiny nie można stosować w przypadku:
- stwierdzonej nadwrażliwości na nią,
- zwężenia źrenicy - zapalenie rogówki, tęczówki i ciałka rzęskowego, przedniego odcinka błony naczyniowej, niektóre postaci jaskry wtórnej.
- odwarstwienia siatkówki,
- ciąży i karmienia piersią. Wówczas może być stosowana tylko w przypadkach, gdy jest to konieczne,
- wiek. Nie zaleca się jej stosowania u dzieci (może spowodować podrażnienie).
5. Środki ostrożności i skutki uboczne
Jeśli chodzi o stosowanie pilokarpiny, szczególną ostrożność zaleca się w przypadku osób zmagających się z takimi chorobami jak: astma oskrzelowa, choroba wrzodowa żołądka, ciężka niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze, utrudnione oddawanie moczu, choroba Parkinsona, uszkodzenie rogówki.
W czasie terapii z zastosowaniem pilokarpiny należy zachować ostrożność podczas prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługi maszyn, zwłaszcza po zmierzchu, ponieważ stosowanie kropli z pilokarpiną może zmniejszać ostrość widzenia i obniża zdolność przystosowania do ciemności.
Pilokarpina, jak każdy lek, może powodować pewne działania niepożądane. Najczęściej występujące miejscowe skutki uboczne to:
- przekrwienie spojówek, łzawienie, kurza ślepota,
- podrażnienie rogówki, pieczenie, kłucie, ból oczu, światłowstręt,
- zaburzenia akomodacji – krótkowzroczność,
- odwarstwienie siatkówki, zwłaszcza u osób z krótkowzrocznością,
- krwotoki w obrębie ciała szklistego,
- zmętnienie soczewki.
W przypadku długoterminowej terapii bardzo ważne są regularne kontrole ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz pola widzenia.
Najczęściej występujące ogólnoustrojowe działania niepożądane to:
- bóle głowy, zawroty głowy,
- bradykardia,
- niedociśnienie tętnicze,
- skurcz oskrzeli,
- wymioty, nudności, biegunka,
- nadmierne wydzielanie potu,
- nadmierne wydzielanie śliny.
To dlatego bezpośrednio po aplikacji pilokarpiny zaleca się uciśnięcie kanalika łzowego w kącie przyśrodkowym oka przez minutę.
Przedawkowanie zalecanych dawek (niebezpieczna jest zwłaszcza podana pilokarpina doustnie) może wywołać takie objawy jak zwolnienie czynności serca, wzmożone wydzielanie łez, śliny, potu, soku żołądkowego czy obniżenie ciśnienia tętniczego.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.