Choroby psychiczne - charakterystyka, objawy, typy, leczenie

Umysł człowieka podatny jest na choroby tak samo, jak wszystkie części ciała. Choroby psychiczne to poważny problem dotyczący ludzi na całym świecie. Szacuje się, że w Polsce zmaga się z nimi kilka milionów osób, jednak dokładne dane są trudne do wyliczenia. Problemy ze zdrowiem psychicznym mogą być różnorodne. Co powinno zwrócić naszą uwagę?

1. Czym są choroby psychiczne?

Choroby psychiczne to zaburzenia w obrębie mózgu, które prowadzą do często nieodwracalnych albo trudnych do wyleczenia zmian. Osoby chore psychicznie często nie zdają sobie sprawy z tego, co się z nimi dzieje, uważają, że inni chcą ich na siłę zamknąć w ośrodku neuropsychiatrycznym i że cały świat jest przeciwko nim. Choroba może rozwijać się latami nie dając żadnych objawów. Niektóre choroby i zaburzenia psychiczne mają łagodny charakter, a do ich wyleczenia wystarczy psychoterapia i popularne leki przeciwlękowe i uspokajające.

Niektóre zaburzenia jednak są na tyle silne i wpływają na umysł, że chory może być niebezpieczny dla środowiska, w którym się znajduje. Dlatego nie warto lekceważyć pierwszych objawów i zgłosić się do psychologa.

Zobacz film: "Jak przekonać osobę z depresją do wizyty u psychiatry?"

1.1. Dlaczego zdrowie psychiczne jest ważne?

Według danych WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) w roku 2012 około 804 000 osób popełniło samobójstwo, a odsetek śmierci samobójczych wzrósł o 9% w latach 2000-2012 i przewiduje się dalszy jego wzrost. Średnio, jest to aż 11,4 na 100 000 ludzi. Liczba ta jest ogromna, a należy pamiętać, że na każdą śmierć przypada kilka prób samobójczych. Według WHO znaczna część samobójstw jest skutkiem depresji lub zaburzeń lękowych, których liczba także stale wzrasta w przeciągu ostatnich lat.

Wzrasta także używanie substancji psychoaktywnych. Aż 5,9% wszystkich śmierci w 2012r., miało związek z konsumpcją alkoholu. Ponadto badacze oceniają, że aż 27 milionów ludzi w roku 2013 cierpiało na zaburzenia psychiczne związane z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, z czego prawie połowa to nadużywanie narkotyków.

W świetle powyższych danych oczywistym jest, jak ważne jest zdrowie psychiczne. Niestety czasem nadal możemy się spotkać z informacjami, że zaburzenia psychiczne to jakiś wymysł i nie należy się nimi zajmować, bo jest to strata czasu. Takie podejście grozi bagatelizowaniem narastającego problemu, który ma daleko idące skutki, nie tylko dla zdrowia poszczególnych jednostek, ale co za tym idzie, dla całego społeczeństwa.

2. Przyczyny chorób psychicznych

Większość chorób psychicznych to najczęściej skutek życiowych sytuacji i przeżyć oraz tego, jak dajemy sobie z nimi radę. Zwolnienie z pracy, śmierć, traumatyczne doświadczenie skutkują stresem), co może powodować zaburzenia. To kwestia bardzo indywidualna, często problemy psychiczne są dziedziczone, innym razem pojawiają się na skutek bieżących wydarzeń.

Po pierwsze zwraca się uwagę na nietypowy przebieg rozwoju osoby np. narażenie na obecność traumatycznych wydarzeń w dzieciństwie. Poza tym, w przypadku niektórych zaburzeń udowodniono, że są w pewnym stopniu dziedziczne np. schizofrenia czy zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia depresji u osób, u których wystąpiła w rodzinie. Jednak w psychologii obecne są także koncepcje powstawania zaburzeń, które wywodzą się z konkretnych teorii/ nurtów psychologicznych. Jako główne nurty wyróżnia się nurt psychodynamiczny, poznawczo-behawioralny i humanistyczno-egzystencjalny. W każdym z nich upatruje się innej genezy zaburzeń psychicznych.

Z badań EZOP (Epidemiologia Zaburzeń Psychiatrycznych i Dostępność Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej) wynika, że 23 proc. osób cierpi na co najmniej jedno zaburzenie psychiczne, a co czwarta odczuwa ich znacznie więcej.

Według specjalistów, wpływ na słabą kondycję zdrowia psychicznego ma wiele czynników. Polacy skarżą się na zbyt szybkie tempo życia, złe warunki ekonomiczne i niestabilną pracę.

• Środowisko obciąża, a nasza psychika nie staje się mocniejsza. Nie potrafimy radzić sobie ze stresem ani chronić się przed nim. Jest to powodem wielu zaburzeń - tłumaczy dr Artur Kochański.

Według badań CBOS 70 proc. respondentów uważa, że warunki życia w Polsce są szkodliwe dla zdrowia psychicznego, w tym 23 proc. nie ma co do tego żadnych wątpliwości.

65 proc. badanych za czynnik zagrażający zdrowiu psychicznemu uznało bezrobocie, na drugiej pozycji jest nadużywanie alkoholu. 46 proc. uważa, że czynnikiem powodującym zaburzenia są kłopoty rodzinne, a 30 proc. wskazuje na biedę.

W badaniu Polacy wymieniają także złe stosunki międzyludzkie i niepewność jutra. - Bezrobocie, a z drugiej strony nadmiar pracy czy dezintegracja rodziny - to przyczyny depresji, zaburzeń - dodaje dr Kochański.

W przypadku terapii poznawczo-behawioralnej uznaje się, że u podstawy zachowań człowieka leżą jego przekonania (nabywane poprzez uczenie się), które warunkują to, jak interpretuje on świat. Zatem główną przyczyną powstawania zaburzeń psychicznych uważa się zniekształcenia w zakresie przekonań i przetwarzania informacji lub deficyty w umiejętnościach poznawczych. W myśl tej szkoły, radzenie sobie ze stresującym wydarzeniem poprzez odwołanie do racjonalnego systemu przekonań prowadzi do adekwatnych emocji i determinacji do zapobieżenia podobnym wydarzeniom w przyszłości.

3. Objawy chorób psychicznych

Objawy chorób psychicznych przyjmują różne formy. Wszystkie wpływają na tok myślenia, emocje lub zachowanie, a przy tym ograniczają umiejętność radzenia sobie w codziennych sytuacjach. Istnieją pewne symptomy, na które trzeba zwrócić uwagę, bo mogą świadczyć o zaburzeniach psychicznych i poważnej chorobie. To m.in. impulsywność, agresja, utrata wiary w siebie, długotrwały smutek, nadpobudliwość, spadek samopoczucia, rozdrażnienie.

Objawy chorób psychicznych różnią się w zależności od rodzaju. Czasem w ich przebiegu pojawia się wycofanie, apatia i niechęć do kontaktów społecznych, innym razem nadmierny ekstrawertyzm, a czasem także nieracjonalne zachowania, snucie teorii spiskowych czy lęk o własne zdrowie i życie. W poważnych stanach chorobowych dochodzą do tego omamy słuchowe i wzrokowe, majaczenie i utrudniony kontakt z otoczeniem.

Problemy psychiczne możemy podejrzewać wtedy, gdy sposób zachowania zaczyna się diametralnie różnić od tego, co jest normalne dla danej osoby bądź kiedy znacznie wykracza poza to, co jest powszechnie akceptowane. Chorobę psychiczną można podejrzewać, kiedy wymienione wcześniej uczucia stają się wyjątkowo skrajne albo gdy trwają tak długo, że utrudniają codzienne życie.

4. Rodzaje chorób psychicznych

Choć jest ich naprawdę dużo, można wyróżnić kilka podstawowych rodzajów zaburzeń psychicznych. Są to:

• organiczne zaburzenia psychiczne
• zaburzenia nastroju
• zaburzenia osobowości
• zaburzenia nerwicowe
• zespoły behawioralne
• zaburzenia schizoaktywne i psychozy

Potrzebujesz wizyty, badania lub e-recepty? Wejdź na znajdzlekarza.abczdrowie.pl, gdzie umówisz się do lekarza od ręki.

4.1. Nerwice

W nerwicach (zaburzeniach lękowych) dochodzi do dominacji lęku. Mogą być to napady paniki, lęk przed wyjściem z domu czy podróżą, różne typy fobii. Zwykle mają tutaj miejsce obsesje – czyli natrętne myśli – oraz kompulsje (przymusowe czynności). Co ważne, cierpiący na tę chorobę psychiczną jest świadomy swojego stanu i jego negatywnych skutków. Chory może nawet próbować się im przeciwstawić.

Nerwica to bardzo popularne zaburzenie, na które cierpi mnóstwo osób. Większość jest w stanie poradzić sobie z objawami przy pomocy psychoterapii, rozmów z psychologiem i stosowania technik relaksacyjnych. Jeśli to możliwe, osoby cierpiące na nerwice starają się unikać sytuacji stresowych i nasilających lęk.

Czasem objawy są tak silne, że trzeba wdrożyć farmakoterapię. Nerwice mogą objawiać się nerwowością, kołataniem serca, dusznościami, drżeniem rąk, płaczliwością i apatią.

4.2. Psychozy

Inaczej niż w nerwicach jest w przypadku psychozy - chory nie zdaje sobie sprawy ze swojego stanu; jest poza światem rzeczywistym i w okresie nasilenia objawów nie potrafi normalnie funkcjonować. Choroba psychiczna jest oczywista dla osób w otoczeniu pacjenta, jednak sam nią dotknięty nie zdaje sobie sprawy ze swojego zachowania.

Objawy psychotyczne mogą być wywołane przez ciężki stres, zażywanie narkotyków, chorobę organiczną, nadużywanie alkoholu. Lekarze nie są pewni, co dokładnie powoduje psychozę. To prawdopodobnie skutek kilku oddziaływań, w tym genów, traumatycznych doświadczeń, tłumionych uczuć, sytuacji rodzinnej i chemicznych zmian w mózgu. W chorobach psychicznych objawy psychotyczne sprawiają, że człowiek nie odróżnia fikcji od rzeczywistości.

Charakter psychozy mają zaburzenia maniakalno-depresyjne (choroba afektywna dwubiegunowa) i różne formy schizofrenii. W chorobie afektywnej dwubiegunowej mają miejsce epizody manii (gdy chory jest bardzo aktywny, pobudzony, też kreatywny, z zawyżoną samooceną) oraz epizody depresji (gdy następuje spadek nastroju, niska samoocena, brak pewności siebie, smutek, utrata zainteresowań, przygnębienie, zmniejszona energia).

Na szczególną uwagę zasługuje choroba psychiczna, jaką jest schizofrenia – szacuje się, że choruje na nią co setna osoba na świecie. Zwykle rozpoznaje się ją u młodych ludzi między 15. a 30. rokiem życia. To najczęstsza choroba psychotyczna, w której pacjent nie odróżnia rzeczywistości od urojenia. Przebieg schizofrenii u każdego jest inny, zwykle jednak występują dramatyczne zaburzenia myśli oraz uczuć objawiające się zachowaniem, które otoczenie uznaje za dziwne.

Niektórzy pacjenci ze schizofrenią słyszą głosy. Inni doświadczają omamów (wzrokowych, czuciowych, węchowych). Schizofrenik może czuć się zagrożony albo prześladowany. Występuje gonitwa myśli, apatia, lęk. Choroba psychiczna może wystąpić nagle albo rozwijać się stopniowo.

O chorobach psychicznych mogą również świadczyć zmiany zachowania: nowe zwyczaje dotyczące rytmu spania, zmienny apetyt, trudności w kontaktach z ludźmi, samouszkodzenia.

Do chorób psychicznych zalicza się także: zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia), otępienie, depresję.

5. Jak rozpoznać chorobę psychiczną?

Rozpoznanie choroby psychicznej nie jest łatwe. Osoby z tego typu schorzeniami często przez wiele lat nie podejmują leczenia. Tymczasem zaburzenia upośledzają jedną albo więcej funkcji umysłowych, powodując cierpienie pacjenta i nierzadko osób w jego otoczeniu.

Najlepszą formą zdiagnozowania chorób psychicznych jest udanie się do psychologa, a później do psychiatry. Pamiętajmy, że tylko psychiatra może wypisać nam receptę i skierować nas na leczenie w zamkniętym ośrodku. Prawidłowa diagnoza jest bardzo ważną, ponieważ może nawet uratować życie - chorego i ludzi dookoła niego.

6. Choroby psychiczne a codzienne funkcjonowanie

Według prof. Rybakowskiego zaburzenia psychiczne są największym zagrożeniem dla zdrowia naszego społeczeństwa. Stanowią główną przyczynę niepełnosprawności. Cierpią na nie nie tylko dorośli, ale młodzież i dzieci, a choroba może trwać do końca życie. Osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne mają trudności ze znalezieniem i utrzymaniem pracy.

Zdaniem profesora Rybakowskiego do 2030 r. koszty związane z zaburzeniami psychicznymi zwiększą się 2,5-krotnie. Chodzi m.in. o pieniądze, które trzeba przeznaczyć na leczenie oraz zwolnienia lekarskie.

Osoby cierpiące na zaburzenia wycofują się z życia, bo wstydzą się swojej choroby. Dr Kochański uważa, że lekarze rodzinni i interniści, gdy zauważą, że dolegliwości, które zgłasza pacjent są natury psychicznej, a nie somatycznej, mają opory, by wysłać pacjenta do psychiatry z obawy przed jego reakcją.

7. Leczenie chorób psychicznych

Objawy psychozy powinny być rozpoznane jak najwcześniej i od razu leczone. Pomoc choremu może być jednak trudna, ponieważ osoby z objawami psychotycznymi często nie przyjmują do wiadomości, że coś jest nie w porządku. Leczeniem chorób psychicznych zajmuje się psychiatra często przy wsparciu psychologa. Pacjentowi podaje się leki, poddaje się go także psychoterapii. Ważne jest też uczestnictwo w grupach wsparcia.

W leczeniu problemów emocjonalnych może pomóc również aromaterapia, masaż, akupunktura. Niezwykle ważne w chorobach psychicznych jest wsparcie bliskich osób. Jeśli chory stanowi zagrożenie dla siebie lub otoczenia, może być przyjęty do szpitala wbrew jego woli (w Polsce reguluje to „Ustawa o zdrowiu psychicznym”). Wejdź na znajdzlekarza.abczdrowie.pl, gdzie umówisz się do lekarza od ręki.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.