Potworniak - rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie, potworniak jajnika
Potworniak to nowotwór, będący wynikiem patologicznych zmian, zachodzących w komórce zarodkowej. Stanowi mieszankę rozmaitych tkanek, takich jak włosy, paznokcie, kości czy zęby. Potworniak może mieć także gruczoły łojowe i potowe, czasem wytwarza również hormony. Jak wygląda potworniak?
- 1. Czym jest potworniak?
- 2. Przyczyny potworniaka
- 3. Objawy potworniaka
- 4. Rodzaje potworniaka
- 4.1. Potworniak u dzieci
- 4.2. Potworniak u mężczyzn
- 4.3. Potworniak u kobiet
- 5. Diagnostyka potworniaka
- 6. Leczenie potworniaka
- 7. Potworniak jajnika
- 7.1. Objawy potworniaka jajnika
- 7.2. Diagnostyka i leczenie potworniaka jajnika
1. Czym jest potworniak?
Potworniak to nowotwór, składający się z wielopotencjalnych komórek zarodkowych, które stanowią początek wszystkich rodzajów tkanek w naszym ciele.
Potworniak to nietypowy guz, składający się z wielu różnych elementów, takich jak włosy, kości, skóra czy zęby (potworniak z zębami). Zwykle lokalizuje się w okolicy narządów rozrodczych (potworniak na jajniku, potworniak macicy czy potworniak jądra).
Choć zdarza się, że guzy tego rodzaju rozpoznawane są również w klatce piersiowej, jamie brzusznej, głowie (potworniak mózgu) i w innych miejscach w organizmie człowieka.
Zdarza się również, że guz potworniak ma bezpośredni wpływ na gospodarkę hormonalną, zwykle wtedy, gdy powstaje z komórek budulcowych tarczycy lub nadnerczy.
2. Przyczyny potworniaka
Przyczyny rozwoju potworniaków nie są znane, jednak sformułowano wiele różnych teorii na ten temat. Jedna z nich wiąże potworniaki wrodzone z pasożytniczymi bliźniakami (tzw. fetus in fetu).
W przypadku tego typu bliźniąt jeszcze w czasie ciąży jeden płód zostaje częściowo wchłonięty przez drugi, przez co jego funkcjonowanie staje się uzależnione od płodu, który rozwija się prawidłowo. Jest to jednak tylko hipoteza, która nie została potwierdzona.
Potworniaki tworzące się z pluripotencjalnych komórek germinalnych lokalizują się w jądrach lub jajnikach. Z kolei potworniaki uformowane z komórek embrionalnych zazwyczaj znajdują się w czaszce, nosie, języku, szyi, śródpiersiu, przestrzeni zaotrzewnowej (guz przestrzeni zaotrzewnowej) lub są przyczepione do kości guzicznej.
Zdarzało się jednak, że nowotwory te odkrywano również w narządach, takich jak serce czy wątroba, a także w żołądku i pęcherzu moczowym.
3. Objawy potworniaka
Potworniaki zwykle lokalizują się w obrębie narządów rozrodczych, objawy potworniaka jajnika lub jądra to:
- ból w dole brzucha,
- ból w trakcie oddawania moczu,
- ból przy oddawaniu stolca,
- zaburzenia miesiączkowania,
- upławy
- plamienie,
- obrzęk brzucha,
- uczucie pełności w brzuchu,
- wzdęcia,
- niestrawność,
- zaparcia,
- brak apetytu,
- nudności i wymioty,
- powiększenie jądra,
- tkliwość jąder,
- uczucie ciężkości w mosznie.
Często potworniak wywołuje dolegliwości dopiero wtedy, gdy guz urośnie na tyle, by wywierać nacisk na okoliczne tkanki. Niestety potworniak niedojrzały może być odpowiedzialny za odległe przerzuty, które powodują kaszel, plucie krwią, duszność czy ból innych narządów. Niekiedy potworniak jest przyczyną wzrostu serotoniny lub gonadotropiny, a także występowania objawów nadczynności tarczycy.
4. Rodzaje potworniaka
Potworniak dojrzały (teratoma maturum) to nowotwór, zawierający w pełni zróżnicowane tkanki endodermalne, mezodermalne i ektodermalne. Najczęściej występuje w formie torbieli skórzastej (dermoid jajnika), w której znajdują się ukształtowane włosy, gruczoły potowe i łojowe, a czasami nawet szczątkowe zęby.
Zdarzało się również, że w potworniakach znajdowano bardziej złożone struktury, w tym oczy, dłonie, stopy i całe kończyny. Potworniaki dojrzałe mogą produkować hormony, takie jak serotonina czy hormony tarczycy. Przez to w organizmie chorego może dojść do zaburzenia ich równowagi. Nowotwory te są łagodne, a najczęściej diagnozuje się je u kobiet.
Potworniaki niedojrzałe utworzone są z nie w pełni zróżnicowanych trzech listków zarodkowych. Mogą wydzielać gonadotropinę kosmówkową, co przyczynia się do pozytywnego wyniku testu ciążowego.
Bywa, że bierze się je za mięsaka, raka zarodkowego, neuroektodermę lub niedojrzałe struktury nabłonkowe. Potworniaki niedojrzałe zazwyczaj są złośliwe, najczęściej diagnozuje się je u mężczyzn.
Potworniaki wrodzone to guzy przypominające potworniaki dojrzałe, które spotyka się u płodów i noworodków. Zazwyczaj tworzą narośl w okolicy kości krzyżowej i guzicznej.
Od fetus in fetu, czyli pasożytniczego płodu bliźniaczego, różnią się brakiem metameryzacji. W okresie płodowym potworniaki wrodzone mogą doprowadzić do śmierci wewnątrzmacicznej.
4.1. Potworniak u dzieci
Zdarza się, że potworniak jest rozpoznawany u dzieci jeszcze w czasie trwania ciąży (potworniak płodu), wówczas mówi się, że jest to guz wrodzony.
Najczęściej potworniak u noworodka lokalizuje się w okolicy krzyżowo-ogonowej, może być na tyle duży, by negatywnie wpływać na krążenie krwi. Guz potworniak usuwany jest, gdy dziecko znajduje się jeszcze w łonie matki lub niedługo po przyjściu malucha na świat.
4.2. Potworniak u mężczyzn
Nowotwór potworniak u mężczyzn w większości przypadków rozpoznawany jest w jądrach. Zwykle w postaci niedojrzałej, co niesie ze sobą ryzyko raka złośliwego.
Często zmiana tego rodzaju jest diagnozowana przypadkowo, ponieważ nie wywołuje żadnych dolegliwości bólowych. Objawy potworniaka u mężczyzn to opuchlizna, dyskomfort i stwardnienie części moszny.
4.3. Potworniak u kobiet
U kobiet najpopularniejsze są potworniaki jajnika w postaci torbieli skórzastej. Należą one do łagodnych nowotworów i stanowią ponad 95 procent wszystkich guzów jajników.
Teratoma jajnika często wywołuje przewlekłe bóle brzucha o różnym stopniu nasilenia, plamienia z dróg rodnych czy obrzęk brzucha. Guz jajnika potworniak jest możliwy do zaobserwowania w trakcie badania ultrasonograficznego.
5. Diagnostyka potworniaka
Rozpoznanie potworniaka opiera się na wywiadzie lekarskim, dotyczącym odczuwanych dolegliwości. Następnie pacjent kierowany jest na morfologię krwi oraz badania obrazowe, takie jak USG, RTG czy tomografię komputerową. Natomiast nowotwory germinalne jajnika można zdiagnozować w trakcie badania ginekologicznego i USG transwaginalnego.
6. Leczenie potworniaka
Leczenie potwornika polega na przeprowadzeniu tradycyjnej operacji lub zabiegu metodą laparoskopową. Czas działania jest niezwykle istotny, gdy lekarz podejrzewa potworniaka niedojrzałego, który może spowodować rozległe przerzuty.
Zazwyczaj pacjenci otrzymują znieczulenie ogólne lub podpajęczynówkowe. Wycięta zmiana jest kierowana na badanie histopatologiczne w celu oceny stopnia złośliwości guza.
Jeżeli wynik wskaże, że potworniak rak był łagodny, wówczas żadne dalsze leczenie nie jest konieczne. Potworniak złośliwy jest wskazaniem do leczenia onkologicznego, zwykle w postaci chemioterapii lub radioterapii.
Osoby, u których rozpoznano potworniaka powinny regularnie wykonywać badania obrazowe, ponieważ guzy te mają tendencję do nawrotów. Może być to szczególnie niebezpieczne w przypadku zmian złośliwych.
To musisz wiedzieć
- Nowotwór jajnika
- Widok przekrojowy zmian potworniakowych
- Torbiele jajników – przyczyny, rodzaje
7. Potworniak jajnika
Guz potworniak jajnika należy do grupy nowotworów germinalnych jajnika, to znaczy, że rozwija się z pierwotnych komórek płciowych (tzw. gonocytów), a następnie różnicuje się w tkanki płodowe o różnym stopniu zaawansowania i dojrzałości.
Zazwyczaj guz rozwija się w prawym jajniku lub obustronnie. Podziału potworniaków jajnika dokonuje się biorąc pod uwagę stopień dojrzałości tkanek płodowych.
Najczęściej występuje potworniak dojrzały jajnika (łac. teratoma maturum), przyjmuje on formę łagodnej zmiany o strukturze torbielowatej (torbiel jajnika potworniak), a jego wielkość wynosi do 10 centymetrów.
W dojrzałym guzie znajdują się różne struktury komórek, np. masy łoju ze splątanymi włosami, a czasem wyniosłości z wyrastającymi zębami lub zdeformowana tkanka chrzęstna.
Postać pierwotniaka niedojrzałego występuje rzadko, najczęściej dotyczy młodych dziewcząt około 18. roku życia. Jego budowa jest lita, a stopień złośliwości jest tym wyższy, im niższa jest dojrzałość tworzących go komórek.
Dla określenia rokowania istotne jest określenie czy w guzie obecne są komórki niezróżnicowanej tkanki nerwowej, które wpływają na agresywność nowotworu.
7.1. Objawy potworniaka jajnika
Potworniak jajnika bardzo często rozwija się bezobjawowo. Zdarza się, że obecność guza może prowadzić do problemów z zajściem w ciążę. Wraz z upływem czasu nabiera on większych rozmiarów i może prowadzić do wystąpienia dolegliwości, takich jak:
- dyskomfort w obrębie podbrzusza,
- pobolewanie jamy brzusznej,
- nudności,
- zgaga,
- krwawienia międzymiesiączkowe,
- ból pleców.
Ze względu na możliwość wystąpienia skrętu szypuły torbieli niekiedy rozpoznaje się ostry ból i napięcie mięśni brzucha, dreszcze, podwyższoną temperatura ciała, nudności i wymioty.
7.2. Diagnostyka i leczenie potworniaka jajnika
Do wykrycia potworniaka jajnika może dojść podczas wykonywania USG miednicy lub USG przezpochwowego. Niektóre guzy mogą zawierać zwapnienia odpowiadające zębom, które są wykrywane podczas RTG jamy brzusznej.. Potworniak jajnika może zostać również rozpoznany całkiem przypadkowo, podczas wykonywania operacji nie związanej z tą dolegliwością.
Leczenie potworniaków może polegać na chirurgicznym usunięciu zmiany (operacja potworniaka jajnika) lub poprzez wykonanie klasycznej laparotomii. W niektórych przypadkach podczas zabiegu może dojść do pęknięcia cysty i wylania się jej zawartości do jamy brzusznej, co może dać objawy chemicznego zapalenia otrzewnej.
Niedojrzały potworniak jajnika może wymagać jednostronnego usunięcia jajnika, a w przypadku kobiet po menopauzie całkowitego wycięciu macicy wraz z przydatkami.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.