Główne przyczyny nowotworów przewodu pokarmowego. Diagnozę słyszą coraz młodsi

Najczęściej występującym nowotworem przewodu pokarmowego jest rak jelita grubego. Jak wynika z Krajowego Rejestru Nowotworów, odpowiada za 40 proc. zachorowań w tej grupie. W 2020 roku zdiagnozowano ponad 54 tys. przypadków, co stanowi wzrost o 192 proc. w ciągu pięciu lat - w porównaniu do roku 2015 roku, kiedy wykryto 18,5 tys. zachorowań.

- Ryzyko obecności polipów (gruczolaków) w populacji osób po 50. roku życia jest wysokie, sięga około 30-50 proc. To zmiany łagodne, które mogą z czasem przekształcić się w nowotwór złośliwy. Usuwając je odpowiednio wcześnie, możemy zapobiec rozwojowi raka. Dlatego badania profilaktyczne są tak istotne - zaznacza w rozmowie z WP abcZdrowie dr n. med. Tadeusz Tacikowski, specjalista chorób wewnętrznych i gastroenterologii.

Każdego roku odnotowuje się średnio ok. 25 tys. nowych przypadków raka jelita grubego. Pod względem śmiertelności nowotwór ten zajmuje trzecie miejsce. Niestety, liczba zachorowań stale rośnie.

- Kolejnym czynnikiem, sprzyjającym rozwojowi raka jelita grubego, jest insulinooporność. Zwykle towarzyszy otyłości, która czterokrotnie zwiększa ryzyko nowotworów jelita grubego. A to i tak już jest bardzo wysokie. Jeśli młodzi ludzie mają insulinooporność, ryzyko choroby rośnie drastycznie. Relatywnie rzadko, ale ryzyko insulinooporności może wystąpić także u osób szczupłych, choć niewiele osób zdaje sobie z tego sprawę. Bardzo prostym badaniem krwi, oznaczeniem wskaźnika HOMA, można ją wykryć - ostrzega ekspert.

Mimo że rak jelita grubego zwykle kojarzony jest z osobami starszymi, diagnozę coraz częściej słyszą już 20- i 30-latkowie. W Polsce liczba zachorowań wśród młodszych osób podwoiła się w ciągu ostatnich dwóch dekad.

- Polipy najczęściej nie dają żadnych objawów. Z czasem jednak rosną i mogą doprowadzić do powstania raka, zamknięcia światła jelita i niedrożności. Wtedy pojawiają się silne bóle, wymioty i zatrzymanie stolca. W zaawansowanym stadium operacja może być niewystarczająca - nowotwór może naciekać inne narządy i dawać przerzuty. W takich przypadkach szanse na wyleczenie są bardzo niskie - wyjaśnia dr Tacikowski.

Ogromne znaczenie ma nie tylko prawidłowa waga ciała, aktywność fizyczna oraz regularne badania profilaktyczne, ale także nasza dieta. - Dodatki do żywności, tj. konserwanty, barwniki, też mogą mieć wpływ. Nasza cywilizacja po prostu szaleje, wytwarzając potworne ilości chemii, by jedzenie wyglądało ładnie i kolorowo. Nasz organizm nie potrafi tego wszystkiego zmetabolizować, co może zwiększyć ryzyko groźnych mutacji, a również sprzyjać insulinooporności (np. titanium doxide). Do tego dochodzi jeszcze zanieczyszczenie środowiska - wskazuje ekspert.

Na drugim miejscu wśród najczęściej występujących nowotworów przewodu pokarmowego uplasował się rak żołądka. Rocznie diagnozę słyszy ok. 5 tys. pacjentów, z tego aż 4 tys. przegrywa walkę z chorobą.

- Obserwujemy spadek częstości występowania raka dolnej części żołądka, ale jednocześnie wzrost nowotworów jego górnej części. Główną przyczyną tego trendu spadkowego może być stopniowe eliminowanie Helicobacter pylori - bakterii uznawanej za istotny czynnik rakotwórczy - mówi gastroenterolog.

Dobra wiadomość jest jednak taka, że w ciągu ostatnich 40 lat zachorowalność na raka żołądka w Polsce zmniejszyła się niemal trzykrotnie. Ponad 90 proc. przypadków dotyczy osób po 50. roku życia.

- Prawdopodobnie pewną rolę odegrało też zwiększone spożycie witaminy C i powszechne korzystanie z lodówek, co przełożyło się na lepsze metody konserwowania żywności, mniejsze spożycie soli, a większe owoców i warzyw. Częstość występowania raka żołądka silnie koreluje z ogólnym poziomem życia. Im wyższa higiena i rozwój cywilizacyjny, tym rzadsze są przypadki - wymienia specjalista.

Warto jednak zaznaczyć, że choć zachorowalność na raka jelita grubego w Polsce jest porównywalna z innymi krajami Unii Europejskiej, w przypadku raka żołądka jest znacznie wyższa niż w wielu krajach Europy Zachodniej.

- Mimo że liczba przypadków raka żołądka spada, coraz częściej diagnozujemy nowotwory jelita grubego. Tę zależność szczególnie widać w krajach uprzemysłowionych. Im bardziej rozwinięte państwo, tym częściej występują otyłość i rak jelita grubego, a jednocześnie rzadziej notuje się raka żołądka - podsumowuje lekarz.

Zobacz także: Rak żołądka dawał widoczne objawy. Magda mówi, co go ujawniło

Mówiąc o nowotworach przewodu pokarmowego, należy też wspomnieć o raku wyrostka robaczkowego. Choć to jeden z najrzadszych - jeśli nie najrzadszy - spośród nich, ostatnie doniesienia budzą niepokój.

Z niedawno opublikowanego badania na łamach "Annals of Internal Medicine" wynika, że pewne grupy wiekowe mają nawet trzy-cztery razy wyższe ryzyko zachorowania na ten rzadki rodzaj nowotworu. "W porównaniu do osób urodzonych w latach 40. XX wieku, pokolenie X i starsi millenialsi są około trzy razy bardziej narażeni na zdiagnozowanie raka wyrostka robaczkowego. To było dla nas dość uderzające" - zaznaczyła dr Andreana N. Holowatyj, adiunkt hematologii i onkologii w Vanderbilt University Medical Center i Vanderbilt Ingram Cancer Center, pierwsza autorka badania. W Stanach Zjednoczonych liczba przypadków złośliwych nowotworów wyrostka robaczkowego wzrosła o 232 proc. w latach 2000–2016.

- Jeżeli chodzi o wyrostek, to jest to ekstremalnie rzadkie. Karcenoid, czyli taki guz neuroendokrynny, bardzo rzadko się zdarza. W ciągu całej mojej pracy stwierdziłem tylko jeden przypadek karcinoidu wyrostka robaczkowego. Karcenoid o innej lokalizacji stwierdziłem u dwóch lub trzech pacjentów - uspokaja dr Tacikowski.

Szacuje się jednak, że ten rodzaj raka nadal stanowi mniej niż 1 proc. wśród nowotworów przewodu pokarmowego. - Statystyki bywają mylące. Choć wzrost zachorowań wydaje się znaczący, trzeba pamiętać, że nadal mówimy o niezwykle rzadkim nowotworze. Zmiany nowotworowe wyrostka mogą być widoczne podczas kolonoskopii. Sprawdzamy wtedy ujście wyrostka. Jeśli guz jest duży, może wrastać do światła jelita i być zauważalny. Taką zmianę można także wykryć w badaniach obrazowych, takich jak tomografia komputerowa - podsumowuje gastroenterolog.

Nowotwory przewodu pokarmowego odpowiadają za około 20 proc. zgonów z przyczyn onkologicznych w Polsce. Główną przyczyną wciąż pozostaje prowadzony przez nas tryb życia oraz zaniedbywanie badań profilaktycznych.

Dominika Najda, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródła

1. KRN
2. GUS
3. WP abcZdrowie
4. Annals of Internal Medicine