Witamina B3 uczestniczy w ponad 50 procesach. Jakie są skutki niedoboru i przedawkowania?

Witamina B3 występuje w dwóch formach – w postaci niacyny i amidu kwasu nikotynowego. Może być produkowana z tryptofanu, niezbędnego aminokwasu będącego prekursorem serotoniny i melatoniny. Jednak, by ten proces mógł przebiegać w odpowiedni sposób, w jelitach musi być prawidłowa flora bakteryjna, a dieta musi zawierać właściwą ilość witamin B2, B6 oraz białka (witamina B3 wchłaniana jest w jelicie cienkim). Witamina B3 nie rozkłada się pod wpływem temperatury, jest rozpuszczalna w wodzie. Organizm nie przechowuje nadwyżek niacyny, ale wydala ją wraz z moczem.

Witamina B3 pełni wiele ważnych funkcji - uczestniczy w ponad 50 procesach, które zachodzą w ludzkim organizmie. Jest niezbędna przy uwalnianiu energii z węglowodanów oraz przy oddychaniu tkankowym. Niacyna stanowi także substrat do syntezy niektórych koenzymów, potrzebnych do właściwego funkcjonowania komórek.

Przyjmowanie dużych ilości niacyny wpływa na obniżenie poziomu złego cholesterolu LDL i trójglicerydów, jednocześnie zwiększając poziom „dobrego" cholesterolu (HDL). W ten sposób niacyna wpływa na zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób serca wśród ludzi, którzy mają wysoką zawartość tłuszczu we krwi. Inne badania wykazały z kolei, że mniejsze dawki w połączeniu z witaminą A i E oraz niektórymi lekarstwami o działaniu obniżającym poziom cholesterolu, przynoszą równie skuteczne efekty w obniżaniu poziomu cholesterolu.

Właściwa ilość witaminy B3 warunkuje prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Jest niezbędna do produkcji różnych hormonów – zarówno płciowych (testosteron, progesteron estrogeny, hydrokortyzol), jak i innych hormonów (tyroksyna, kortyzon, insulina).

Niacyna może obniżać toksyczne działanie niektórych leków - np. leku o nazwie Adriamycyna, wykorzystywanego w leczeniu raka. Wzmacnia również efekty leków przeciwpadaczkowych (np. fenobarbital i pymidon).

Zwiększone dawki niacyny podawane były także pacjentom chorującym na schizofrenię i przynosiły pozytywne efekty.

Niacyna znajduje się w niewielkich ilościach w większości pokarmów, które codziennie spożywamy. Jej głównym źródłem są:

• ryby,

• mięso i przetwory mięsne,

• orzechy ziemne,

• ryż brązowy,

• nasiona słonecznika,

• groszek,

• awokado,

• ziemniaki.

Ze względu na to, że wspomniany tryptofan ulega w ludzkim organizmie przemianie do niacyny, rekomendowane jest spożywanie produktów bogatych w białko – jogurtów, serów, mleka i jajek.

Brak odpowiedniej ilości niacyny w organizmie może mieć bardzo poważne konsekwencje zdrowotne. Do objawów niedoboru zalicza się:

• zmęczenie,

• problemy z trawieniem (wzdęcia, biegunki),

• bóle głowy,

• nadwrażliwość skóry na promienie słoneczne,

• lęki,

• dezorientację,

• depresję,

• schizofrenię.

Niedobór może prowadzić do choroby o nazwie pelagra – kiedyś bardzo powszechnie występującej, charakteryzującej się zmianami na skórze, zaburzeniami układu pokarmowego i nerwowego.

Niedobór niacyny jest zatem stanem, którego lepiej unikać. Nadmiar tej substancji też nie jest mile widziany i może negatywnie wpływać na zdrowie. Dobrą informacją jest fakt, że rzadko kiedy przedawkowanie wynika ze spożywania nadmiernej ilości produktów bogatych w witaminę B3. Nadmiar najczęściej jest spowodowany wprowadzeniem do organizmu zbyt dużej ilości suplementów, głównie w postaci tabletek.

Większość badań sprawdzających wpływ dawki do 1000 mg dziennie dowodzi, że nie wywoływała ona niebezpieczeństwa dla zdrowia. Jednorazowa dawka 1000 mg niacyny może jednak skutkować:

• rozszerzeniem naczyń krwionośnych,

• bólem głowy,

• szumem w uszach,

• niestrawnością,

• zaczerwienieniem skóry.

Dodatkowo często pojawiało się również pieczenie w czasie 15 minut od przyjęcia wspomnianej dawki. Charakterystyczne zaczerwienienie skóry jest związane z uwolnieniem histaminy. Z tego powodu osoby chorujące na astmę oraz wrzody powinny zachować dużą ostrożność podczas stosowana dodatkowych dawek niacyny. Tego typu reakcji nie wywoła natomiast amid kwasu nikotynowego.

Na toksyczne działanie witaminy B3 mogą być narażone osoby, które przyjmują kilka gramów w ciągu dnia. Duże ilości, około 3 g dziennie, podwyższają także ryzyko uszkodzenia wątroby, np. martwicy wątroby, a także podnoszą stężenie kwasu moczowego.

Zażywanie przez dłuższy czas sporych dawek niacyny może skutkować:

• problemami ze skórą (swędzeniem, zaczerwienieniem i przesuszeniem, wysypką),

• arytmią serca,

• mdłościami,

• bólem brzucha,

• zaburzeniami w obrębie gospodarki węglowodanowej.

Dodatkowo nadmierna ilość niacyny przyczynia się do wzrostu oporności na insulinę wśród dorosłych z wysokim ryzykiem cukrzycy insulinozależnej.

Źródła

1. Dagmara Dąbek
2. "Encyklopedia witamin i składników mineralnych" Elizabeth Somer, wyd. Amber, 1997 r.
3. "Abecadło witam i pierwiastków" Stanisław K. Wiąckowski, wyd. Tower Press, Gdańsk 2004 r.
4. "Zdrowo jeść, by zdrowo żyć" Michael Sharon, wydawnictwo W.A.B. 1997 r.