Socjopata - jaki jest, jak go rozpoznać i jak z nim postępować?

Socjopata to osoba, która nie rozumie co to współczucie czy empatia, nie potrafi też nawiązać bliskich relacji z innymi osobami. W przypadku socjopaty problemem nie jest zła wola, lecz to, że nie jest on zdolny do zrozumienia innego człowieka i tworzenia trwałych związków. Człowiek z tym zaburzeniem osobowości nie potrafi zrozumieć krzywdy innych, cechuje go też brak wyrzutów sumienia. Jaki jest socjopata? Jak go rozpoznać i jak z nim żyć? Czym charakteryzuje się socjopatia?

1. Czym jest socjopatia?

Socjopatia to zaburzenie osobowości, które sprawia, że osoba nim dotknięta nie jest w stanie dopasować się do reguł obowiązujących w danym społeczeństwie.

Socjopatia wywołuje błędne postrzeganie zachowań społecznych i ogólnie przyjętych wartości. Zaburzenie to jest zaliczane to kategorii osobowości dyssocjalnej, znajdującej się w klasyfikacji chorób ICD-10.

Zobacz film: "Poznasz psychopatę patrząc mu w oczy"

Osoba posiadająca osobowość socjopatyczną to socjopata, czyli ktoś, kto nagminnie lekceważy i ignoruje normy, a także zwyczaje panujące w konkretnym środowisku czy kulturze.

2. Jaki jest socjopata?

Kto to socjopata? Jest to egocentryk, skupiony wyłącznie na sobie. W sytuacji, gdy spotyka go niepowodzenie winą zawsze obarcza innych, nie przejmuje się też cudzymi uczuciami.

Natura socjopaty sprawia, że potrafi skutecznie osiągać zamierzone cele. Często jest to osoba dobrze wykształcona, rozmowna i pełna uroku osobistego. Wszystko to sprawia, że potrafi doskonale manipulować otaczającymi go ludźmi.

Socjopata jest świetnym obserwatorem, dzięki czemu nie ma trudności w zauważeniu słabości innych osób i wykorzystaniu ich dla własnych korzyści. Z tego względu mówi się, że cechuje go brak sumienia. Najbardziej niebezpieczni są socjopaci o wysokim ilorazie inteligencji.

Socjopatia jest zaliczana do zaburzeń osobowości według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10). Socjopata posiada osobowość dyssocjalną i nie potrafi przystosować się do życia w społeczeństwie.

Osoba z tym zaburzeniem nie traktuje poważnie norm danej kultury czy środowiska, często jest gwałtowna w działaniu. Cechy socjopaty to nieznanie pojęcia empatii, brak poczucia winy i troski o innych.

Drugi człowiek to dla niego sposób na osiągnięcie celu lub przeszkoda, której trzeba się pozbyć. Nie jest mu z tego powodu wstyd i nie ma wyrzutów sumienia. Osoba ta zrobi wszystko, by zająć wyższe stanowisko, mieć pieniądze i władzę.

Socjopata nie staje w obronie innych, chyba że zdobycie czyjejś sympatii może okazać się pomocne. Nie przywiązuje się również do miejsc ani ludzi, nie nawiązuje trwałych relacji.

Osoba z zaburzoną osobowością czerpie przyjemność z poczucia władzy, zazwyczaj wykorzystuje swoją pozycję do używania przemocy psychicznej, rzadziej fizycznej. Doskonale zna mechanizm uwodzenia, mówi to, co ktoś chce usłyszeć, pozornie jest też bardzo miły.

3. Przyczyny socjopatii

Czynniki, które mogą przyczyniać się do wykształcenia osobowości i zachowań socjopatycznych to przede wszystkim styl wychowania oraz uwarunkowania genetyczne. Na powstanie socjopatii może wpłynąć:

przemoc fizyczna w dzieciństwie, bierna agresja, brak okazywanej miłości przez najbliższych, stałe wytykanie błędów i krytyka, nękanie, regularne odtrącanie, zero zrozumienia ze strony rodziny, poczucie niespełniania oczekiwań najbliższych.

Według specjalistów przyczyną wystąpienia zaburzeń jest nieprawidłowy proces socjalizacji. Socjopata to osoba, która w dzieciństwie nie nauczyła się lub nie poznała zasad społecznych.

Może być to spowodowane czynnikami środowiskowymi i genetycznymi, dlatego wyróżnia się socjopatię nabytą oraz socjopatię wrodzoną.

Ogromny wpływ ma również dzieciństwo, które zostawia trwałe ślady na psychice. Na kształtowanie osobowości wpływa również niezrozumienie, krytykowanie, napominanie, nękanie, bicie czy straszenie.

Dziecko dorasta w atmosferze niechęci i wrogości, co sprawia, że staje się odporne na negatywne komentarze i nie pokazuje swoich uczuć. Istnieje również hipoteza, że socjopata w dzieciństwie mógł przyjąć postawę twardziela, bo uznał, że tylko w taki sposób może poradzić sobie wśród innych ludzi.

Inna teoria głosi, że mężczyzna z zaburzoną osobowością ma wysoki poziom testosteronu, a kobieta - niedobór progesteronu. Stwierdzenie to ostatecznie uznano za błędne.

Obecnie uważa się, że socjopatia wynika z nieprawidłowego środowiska, pełnego patologicznych i kryminogennych zachowań. Winna jest rodzina bez miłości i zrozumienia, skupiona na narzucaniu wymagań, karaniu za najmniejsze przewinienia i powtarzaniu, że sukces jest najważniejszy.

4. Jak rozpoznać socjopatę?

Rozpoznanie socjopaty jest bardzo trudne, ponieważ z pozoru jest to osoba uprzejma i dobrze wychowana. Konieczny jest bliższy kontakt i stałe obserwacje, by ujrzeć prawdziwy charakter socjopaty.

Przede wszystkim, warto poznać cele osoby z zaburzoną osobowością i przyjrzeć się, w jaki sposób chce je osiągnąć. Jeżeli marzy o wyższym stanowisku i donosi na swoją konkurencję, wytyka cudze błędy, cieszy się z porażek innych to może być to pierwszy sygnał.

Socjopata nie jest empatyczny, nie wyraża współczucia z powodu choroby, rozwodu, śmierci członka rodziny czy ulubionego zwierzaka. Przejmuje się wyłącznie sobą i swoim interesem. Co więcej, nie ma przyjaciół ani poważnych związków, pełnych miłości i wsparcia.

Diagnozę może postawić wyłącznie lekarz, który na podstawie rozmowy pozna funkcjonowanie rodziny, relacje w szkole, w domu i pracy. Pomocne są również testy osobowościowe, które uwidaczniają przeważające cechy.

Nie zawsze jednak wyniki są wiarygodne, ponieważ socjopaci kłamią i manipulują. Jedynie doświadczony i wnikliwy psychiatra potrafi rozpoznać socjopatę i starać się zachęcić go do zmiany, co jest jeszcze trudniejsze. Poniżej przedstawiamy najbardziej charakterystyczne objawy socjopatii.

4.1. Nie odróżnia dobra od zła

Definicja socjopaty wskazuje, że jest to osoba, która cierpi na aspołeczne zaburzenie osobowości. Ma kłopot z odróżnieniem tego, co jest dobre, a co złe. Dlatego często podejmuje działania, które mogą ranić innych ludzi.

Socjopaci są szorstcy, impulsywni, a nawet brutalni, nie potrafią osądzić moralności konkretnej sytuacji. Podobne cechy znajdziemy u osób z narcystycznymi zaburzeniami osobowości.

4.2. Ignoruje normy społeczne

Antyspołeczne zaburzenia diagnozowane są przez licencjonowanych specjalistów zdrowia. Biorą oni pod uwagę historię rodziny, środowisko, zachowania w dzieciństwie oraz możliwe współistniejące zaburzenia.

Socjopata nie żyje zgodnie z powszechnie przyjętymi zasadami moralnymi. Ma predyspozycje do zachowań przestępczych i często miewa problemy z prawem.

Nie sprawia to jednak, że przy kolejnej sytuacji zastanawia się nad swoim postępowaniem. Ma on przeświadczenie, że bez względu na wszystko zawsze postępuje właściwie i jest wolny od błędów.

4.3. Kocha na pokaz

Socjopaci to niekoniecznie seryjni mordercy. Żyją pośród nas, czasem nawet bardzo blisko, ponieważ długo i skutecznie potrafią ukrywać swoją prawdziwą osobowość.

Na początku socjopata ma niesamowity wdzięk i charyzmę, później wychodzi z niego rozdmuchane ego. Szybko wyznaje miłość, którą deklaruje do końca życia. Potrafi grać na uczuciach i nieustannie to wykorzystuje.

Socjopata w związku jest nieprzewidywalny, jednego dnia zapewnia o swojej ogromnej miłości, by kolejnego trzymać dystans lub rzucić kilka niemiłych zdań.

Wywołuje u partnera huśtawkę emocjonalną, sprawia ból, ale przeprasza i obiecuje poprawę, wyłącznie wtedy, gdy przyda mu się to do znanych sobie celów.

Czy socjopata może kochać? Osoba zaburzona nie jest szczera ani prawdomówna, w związku z tym zapewnienia o uczuciach warto traktować z przymrużeniem oka.

4.4. Bezczelnie kłamie

Pomimo pozornej szczerości zachowanie socjopaty jest kłamliwe i podstępne. Do tego stopnia, że jest w stanie oszukać testy osobowościowe, które tę przypadłość mogłyby stwierdzić. Bez skrupułów okłamuje też swoich najbliższych i współpracowników.

W pracy sieje zamęt, żeby wyciągnąć dla siebie jak najwięcej korzyści. Donosi do szefa, manipuluje wynikami, wymyśla historie o pracownikach, żeby oczernić ich przed przełożonymi.

4.5. Jest agresywny

Cechy charakteru socjopatów to drażliwość, wrogość, złość, a nawet agresja. Zdarza się, że używają przemocy fizycznej wobec bliskich osób. Łatwo wyprowadzić je z równowagi - biją się z przypadkowo napotkanymi osobami, nie potrafią utrzymać dobrych relacji z innymi ludźmi.

Jak podkreślają badacze, socjopaci to wyzwanie dla świata nauki, zaburzenia tego typu są trudne do zdiagnozowania i wyleczenia.

5. Jak postępować z socjopatą?

Z socjopatą nie należy wchodzić w utarczki słowne ani go prowokować. Najlepiej robić swoje i nie zwracać na siebie niepotrzebnej uwagi. Ważne, by nie pokazywać swojego lęku i obaw, bo zostanie to wykorzystane przeciwko nam.

Emocjonalna rozmowa z socjopatą sprawi, że będzie bardziej agresywny i niemiły. W relacji z socjopatą naturalne są wybuchy złości i gniewu, manipulacja, a także częste zmiany zachowania. Życie z socjopatą jest niepewne i niestabilne, właśnie z tego powodu coraz częściej używane jest określenie „socjopata kameleon”.

6. Leczenie socjopaty

Socjopata niechętnie korzysta z pomocy i trudno skłonić go do brania udziału w profesjonalnej terapii psychologicznej. Osoba z zaburzeniem osobowości powinna uczęszczać na treningi umiejętności społecznych, które umożliwiają naukę funkcjonowania w społeczeństwie.

Psychologowie opierają się zazwyczaj na psychoterapii behawioralno-poznawczej. Zadaniem terapeuty jest rozpoznanie problemu, służenie radą, zachęcanie do działania oraz wyznaczanie celów do wykonania.

Dużym problemem w leczeniu jest brak odpowiedniej motywacji. Socjopata często próbuje wchodzić z lekarzem w pojedynki słowne i zrzucać winę na wszystkich dookoła.

Zwykle pojawia się on u specjalisty jedynie wtedy, gdy potrzebuje zaświadczenia potrzebnego do osiągnięcia jakiegoś celu. Może też udawać inną chorobę psychiczną, nieszczerze odpowiadać na pytania i ukrywać swoje prawdziwe motywacje.

Wszystko to sprawia, że leczenie socjopatii wymaga ogromnej dozy cierpliwości, umiejętności i wykształcenia. Osoba z zaburzoną osobowością zrobi wszystko, by ukryć swoją prawdziwą twarz.

7. Psychopata a socjopata

Przez wiele lat określenia psychopatia a socjopatia były stosowane zamiennie. Jest to duży błąd, ponieważ socjopatia to skutek nieprawidłowego procesu socjalizacji, a psychopatia to schorzenie spowodowane brakiem równowagi genetycznej i chemicznej mózgu.

Zachowanie psychopaty może być zbliżone do działania osoby socjopatycznej, ale to nie jest to samo. Psychopaci działają bez planu i nie panują nad swoimi emocjami.

Doskonale znają zasady moralne i normy kulturalne, ale świadomie je przekraczają. Potrafią wyrządzić komuś krzywdę, popełnić przestępstwo, są brutalni i agresywni.

8. Sprawdź, czy nie jesteś socjopatą

Okazuje się, że nawet co piąta osoba to socjopata (socjopatka). Bardzo często jest to ktoś, po kim nie spodziewalibyśmy się zaburzeń osobowości, zwykle jest to pracownik na wysokim stanowisku, posiadający duże osiągnięcia życiowe i sporą sumę na koncie.

Może zastanawiasz się, czy socjopatia dotyczy właśnie ciebie? W takiej sytuacji warto wykonać test na socjopatę, oparty na modelu PCL-R według Roberta Hare’a.

Zbiór pytań skutecznie określa skłonności psychopatyczne, o ile odpowiada się na nie zgodnie z prawdą. Niestety socjopaci mają tendencję do kłamstwa, byle tylko nie zdradzić swojej prawdziwej osobowości.

Zdarza się, że wynik testu dopiero za trzecim podejściem jest zgodny z prawdą. Warto pamiętać, że wynik testu może być uznany za wiarygodny dopiero wtedy, gdy zostanie wykonany w obecności specjalisty.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.