Świerzbowiec ludzki — jak go rozpoznać i się pozbyć?
Świerzbowiec ludzki to kosmopolityczne roztocze z gatunku Sarcoptes scabiei varietas hominis. Bytuje i żeruje w zewnętrznej warstwie ludzkiej skóry. Źródłem zakażenia pajęczakiem jest chory człowiek. Jakie są objawy choroby? Jak się jej pozbyć?
1. Co to jest świerzbowiec ludzki?
Świerzbowiec ludzki, znany także jako świerzbowiec drążący (Sarcoptes scabiei) to gatunek zewnątrzpasożytniczego roztocza, który wywołuje chorobę zwaną świerzbem (łac. scabies). Szczyt zachorowalności na nią przypada na okres od sierpnia do listopada.
Świerzbowiec jest ektopasożytem człowieka oraz innych ssaków. Odżywia się skórą oraz płynem tkankowym, stąd drąży w ciele żywiciela długie, kilkumilimetrowe tunele (wypełnia je przy tym swoim kałem). To tak zwane nory świerzbowcowe. Na końcu korytarza znajduje się charakterystyczne wzniesienie.
W zależności od wieku chorego i stanu odporności, rozpoznaje się świerzb dziecięcy, świerzb wieku podeszłego, świerzb pęcherzowy (słabsza odpowiedź układu odpornościowego oznacza mniej nasilonych objawów skórnych), świerzb guzkowy (typowe są fioletowe lub brunatne guzki) oraz świerzb norweski (występuje u ludzi z upośledzoną odpornością, osób z zaburzeniami psychicznymi, obłożnie chorych oraz zaniedbanych).
2. Jak wygląda świerzbowiec ludzki?
Świerzbowiec ludzki ma owalne, stosunkowo miękkie i wypukłe na grzbiecie ciało oraz bardzo rozwinięte, widoczne od strony grzbietowej szczękoczułki (chelicery), delikatne i złożone z 2–3 członów nogogłaszczki (pedipalpy). Jego ciało pokrywa gęsto i drobno prążkowana, przejrzysta chityna.
Samice świerzbowca ludzkiego są większe. Osiągają długość 0,3–0,5 mm oraz szerokość 0,23–0,42 mm. Samce z kolei mają 0,18–0,30 mm długości i 0,16–0,21 mm szerokości. Wszystkie oddychają cała powierzchnią ciała.
Pełny cykl rozwojowy świerzbowca ludzkiego trwa od 2 do 4 tygodni i odbywa się tylko na żywicielu. Zapłodniona samica przenika pod naskórek i drąży w skórze nory, w których składa jaja. Po około 50 godzinach z jaj wykluwają się larwy.
3. Świerzbowiec ludzki — objawy choroby
Człowiek zaraża się larwą, nimfami lub zapłodnioną samicą. Każda z tych postaci poza organizmem żywiciela może przeżyć nie dłużej niż kilka dni.
Świerzbem można zarazić się zarówno przez kontakt bezpośredni z chorym, jak i wskutek kontaktu z przedmiotami zanieczyszczonymi żywymi świerzbowcami. Choroba szerzy się przede wszystkim w dużych skupiskach ludzkich.
U osób zarażonych po raz pierwszy okres wylęgania wynosi 3–6 tygodni od zarażenia. Dla świerzbu charakterystyczne jest to, że wokół korytarzy, jakie drąży w skórze żywiciela pasożyt, czyli świerzbowiec ludzki, pojawiają się zmiany. To bardzo swędzące zaczerwienienie i opuchlizna.
Świąd zakłóca sen, uniemożliwia wypoczynek nocny, zakłóca także dzienne funkcjonowanie. Dolegliwości są bardziej dokuczliwe w nocy i wieczorem, gdy ciało jest ogrzewane przez pościel, a jego temperatura wzrasta (ciepło wpływa na ruchliwość świerzbowca). Zmianom skórnym może towarzyszyć grudkowa wysypka, która wywołana jest przez alergię na białko i odchody świerzbowca.
Typowe objawy świerzbu pojawiają się na nieowłosionej skórze. Zwykle są to:
- boczne powierzchnie palców rąk,
- zgięcia i fałdy skórne,
- pośladki,
- okolice nadgarstków,
- tułów (okolice pępka i sutków u kobiet, okolice płciowe i pachwiny u mężczyzn).
Zmiany nie występują między łopatkami, na głowie, na podeszwach stóp i powierzchni dłoniowej rąk. Ponieważ zakażenie świerzbowcem jest bardzo dokuczliwe, intensywne drapanie sprawia, że pojawiają się spryszczenia.
Tym samym uszkodzona skóra staje się wrotami bramą dla wtórnych infekcji i zliszajowacenia skóry. To często przyczynia się do powstania owrzodzeń skóry i zmian ropnych wywołanych np. przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus). Nieleczone zapalenie skóry może przyczynić się do popaciorkowcowego zapalenia kłębuszków nerkowych.
4. Rozpoznanie i leczenie świerzbu
Nie istnieje domowy test na świerzb. Proces diagnostyczny obejmuje wywiad lekarski i badanie fizykalne. Kluczowe jest zaobserwowanie typowych objawów, jakie wywołuje świerzbowiec ludzki w skórze. Wykonuje się także badanie zeskrobin naskórka pod mikroskopem.
W leczeniu świerzbu stosuje się preparaty przeciwświerzbowcowe, takie jak permetryna, benzoesan benzylu, krotamiton i maść siarkowa. Jednak by pozbyć się pasożyta z otoczenia, samo leczenie nie wystarczy. Trzeba podjąć także inne kroki. Czego nie lubi świerzbowiec?
Świerzbowce są wrażliwe na wysoką temperaturę, nie lubią także wysokiej wilgotności. Pomóc może na przykład pranie i suszenie odzieży, pościeli oraz ręczników w wysokich temperaturach.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.