Szczur - gatunki, choroby, zwalczanie, szczur domowy (klatka, oswajanie)

Szczur jest gryzoniem, który zazwyczaj jest kojarzony z brudem i chorobami. Najczęściej możemy spotkać go na śmietniku, gdzie żyje wśród różnego rodzaju odpadów. Czasem szczury przedostają się do domów i mieszkań, wykorzystując w tym celu kanalizację. W takim sytuacjach stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia człowieka, ponieważ są nosicielami wielu groźnych chorób, w tym również śmiertelnych. Oprócz dzikich szczurów, występują jednak także te udomowione, które mogą być wspaniałym towarzyszem zabaw dla dzieci. Warto dowiedzieć się, jak wygląda szczur, jakie są jego cechy charakterystyczne, czym się żywi i czy posiadanie go jest bezpieczne.

Zobacz film: "Gryzoń biorący prysznic podbił sieć. Prawda okazała się okrutna"

1. Szczur - charakterystyka

Szczur (Rattus) to ssak z podrodziny myszy, w rodzinie myszowatych, występujący w różnych gatunkach. Do najbardziej znanych i rozpowszechnionych należą występujące m.in. w naszym kraju: szczur wędrowny i szczur śniady oraz szczur polinezyjski, żyjący głównie na wyspach Pacyfiku oraz w południowo-wschodniej Azji.

Można je spotkać na wszystkich kontynentach, prócz Antarktydy - dotarły z ludźmi na liczne wyspy i archipelagi położone na oceanach. Zwykle szczur budzi powszechną odrazę i strach. Jest to dość prawidłowa reakcja, ponieważ szczur dziki jest szkodnikiem, który może przenosić na człowieka mnóstwo groźnych chorób.

Znamy z historii przypadki np. epidemii dżumy ze średniowiecznej Europy, która doprowadziła do zgonu niemal 30% ówczesnej populacji tego kontynentu. W chwili obecnej szczury również mogą być odpowiedzialne za tą i wiele innych chorób.

2. Gatunki szczura

Jak wyżej wspomniano, istnieje kilkadziesiąt gatunków tego zwierzęcia, poniżej przestawione zostały najczęściej spotykane.

2.1. Szczur wędrowny

Jeden z najbardziej znanych gatunków, posiada około 20 do 30 centymetrów długości, jego ogon zaś od 15-23 centymetrów. Zwykle samce są większe niż samice.

Dawniej szczury wędrowne żyły w zakrzewionych terenach i lasach, mieszkały również na terenach podmokłych i na brzegach strumieni. Wraz z rozwojem rolnictwa, osiedlają się tam, gdzie pojawił się człowiek: na łąkach, polach, w kanałach i budynkach. Należą do zwierząt wszystkożernych, stąd też są uznawane za szkodniki.

Są bardzo zwinne, potrafią przeciskać się przez wąskie szczeliny i zakamarki lub wspinać się na ogromne wysokości - mogą przechodzić z budynku do budynku przewodami lub po gałęziach drzew, które tych budynków dotykają.

Ponad to mogą wchodzić do mieszkań rurami kanalizacyjnymi, wychodząc z toalet nie tylko w domkach jednorodzinnych czy parterach bloków, ale nawet tych znajdujących się na dziesiątym piętrze wieżowca.

2.2. Szczur śniady

Nieco mniejsza odmiana od szczura wędrownego. Jego długość wynosi od 16 do 23 centymetrów, ogona natomiast od 18 do 25 centymetrów. Ma zmienne ubarwienie - grzbiet jest szaro-brązowo-czarny, od spodu nieco jaśniejszy.

Ma większe uszy od szczura wędrownego oraz dłuższy ogon. Pierwotnie prawdopodobnie zamieszkiwał Azję Południowo-Wschodnią. Obecnie występuje w niektórych portach Morza Bałtyckiego oraz na podmokłych terenach Odry, jednak gatunek ten jest wypierany przez szczura wędrownego.

Pojawia się na terenach zasiedlonych przez ludzi - w halach, szopach, budynkach gospodarczych, domach, strychach i magazynach. Potrafi się także wspinać po murach; wyrządza szkody gospodarcze.

2.3. Szczur polinezyjski (pacyficzny)

Ten gatunek szczura występuje w Azji Południowo-Wschodniej oraz na wyspach Pacyfiku. Jest podobny do innych odmian. Posiada okrągłe, duże uszy, ubarwienie czarno-brązowe z jaśniejszym spodem oraz szpiczasty pysk, cechą charakterystyczną jednak jest ciemna część tylnych nóg w okolicach kostek.

Szczury żyjące w ciepłym klimacie są mniejsze niż opisane wyżej gatunki. Szczur pacyficzny osiąga do 15 cm wraz z ogonem.

2.4. Szczur laboratoryjny

Szczur laboratoryjny pochodzi od szczura wędrownego. Genetycznie jest w 90 procentach podobny do człowieka, stąd też od wielu lat szczury te wykorzystywane są do testowania różnego rodzaju specyfików.

W obecnych czasach przed wprowadzeniem nowego leku prowadzone są badania między innymi na szczurach. Dzięki temu przyczyniły się one do rozwoju kilku gałęzi medycyny, jak np. onkologii, farmakologii, immunologii i cytogenetyki.

3. Choroby przenoszone przez szczury

Niewiele jest zwierząt, które cieszą się równie złą opinią jak szczur, jednak na tą złą sławę sam sobie poniekąd zapracował, głównie poprzez przenoszenie groźnych, śmiertelnych chorób, które wielokrotnie przetoczyły się przez Europę i cały świat.

Każdą epidemię dżumy poprzedzały wielkie ilości martwych szczurów, które znajdywano w miastach. Odpowiedzialna za tą chorobę śmiercionośna bakteria była przenoszona przez pchły, bytujące właśnie na szczurach.

Nie dziwi nikogo więc, że od już od czasów średniowiecznych szczury są kojarzone z chorobami i śmiercią, tym bardziej, że o bakteriach w tamtych czasach nic nie było wiadomo.

Do tego wszystkiego należy dodać jeszcze, że nadmierne ilości szczurów szybko i skutecznie ogałacały mieszkańców z zapasów żywności, co niejednokrotnie było powodem panującego głodu.

Problem ten nie zniknął do dnia dzisiejszego, wciąż zdarza się zniszczenie zapasów gromadzonych przez człowieka. Ponadto, siedliska szczurów znajdują się zwykle w kanałach, śmietnikach i ruderach, czyli miejscach, którze jednoznacznie źle się kojarzą.

Według głoszonych przez niektórych teorii, w ogonie szczura miała znajdować się strychnina - bardzo groźna trucizna. Szczurołap zatem - osoba, która miała za zadanie masowo eksterminować szczury, zyskała niebotyczną sławę, porównywalną z wyczynami rycerzy.

Opowieści o straszliwej naturze szczurów, podsycane przez tych właśnie specjalistów, tylko pobudzały masową wyobraźnię. Wszystko to złożyło się na negatywne postrzeganie tego zwierzęcia, nazwanie kogoś szczurem może być traktowane jako obelga, istnieje także określenie "wyścig szczurów", oznaczające bezsensowną i niekończącą się pogoń za sukcesem za każdą cenę.

W sytuacji napotkania człowieka, zwykle szczury uciekają. Jeśli jednak zostaną znalezione tam, skąd nie mogą uciec, przez poczucie zagrożenia mogą zaatakować. Mogą wtedy ugryźć człowieka, zarażając go m.in. takimi chorobami jak:

• dur brzuszny,
• dżuma,
• pchły,
• wszy,
• włośnica,
• tularemia,
• wścieklizna,
• salmonella,
• leptospiroza,
• zakażenie Streptobacillus moniliformis.

Do zakażenia może dojść nie tylko w wypadku ugryzienia przez szczura, źródłem może być także jego mocz i kał. Może również wystąpić poprzez spożycie zakażonego wcześniej pokarmu i wody.

4. Zwalczanie szczurów

Wraz z biegiem lat inteligentne stworzenia jakimi są szczury, nauczyły się żerować na ludziach. Wynika to z tego, że zamiast samodzielnie zdobywać pożywienie, w miarę jak rozwija się gospodarka i rolnictwo, podkradają ludziom uprawy i zapasy.

Tak jak szczur na polu nie wydaje się groźny, tak już duży gryzoń w domu może być nieciekawą wizją. Istnieją jednakże sposoby na skuteczne pozbycie się ich.

Szczury tępione są przez specjalne łapki, trucizny, a nawet ultradźwięki. Są to jednak inteligentne zwierzaki i łatwo wyczuwają grożące im niebezpieczeństwo, stąd też co jakiś czas udaje się im przechytrzyć człowieka. W takich sytuacjach najlepiej będzie wezwać specjalistyczną firmę, zajmującą się tępieniem gryzoni.

Aby nie doszło do nieprzyjemnych spotkań, warto zabezpieczyć w jak największym stopniu swój dom. Pamiętajmy o dokładnym uszczelnieniu wentylacji i wszelkich dziur. Szczury lgną do miejsc brudnych i zaniedbanych, warto więc choćby z tego powodu utrzymywać porządek.

5. Czym różni się szczur dziki od domowego?

Szczury dzikie różnią się od szczurów domowych (przeznaczonych do hodowli) umaszczeniem. Dzikie zwykle mają odcienie szarości, czerni oraz brązu. Te hodowlane najczęściej możemy spotkać w kolorze białym, szarym, czarnym, niebieskim, brązowym, łaciatym, a nawet zdarzają się szczury albinosy.

Różnice mogą być także w strukturze sierści. Szczury domowe ponadto żyją nawet połowę dłużej niż dzikie - nawet do 3 lat. Szczury domowe mają miłe usposobienie, zwykle nie są agresywne i stanowią doskonałe towarzystwo dla całej rodziny.

6. Szczur domowy

Szczur domowy może być świetnym towarzyszem tak dla dzieci, jak i dla dorosłych. Nie jest bardzo wymagający, zajmuje niewiele miejsca, a dodatkowo jest inteligenty, bardzo przyjazny i łatwo go oswoić. Ich długość życia to około 2 lata. Zanim jednak zakupimy tego niecodziennego zwierzaka, powinniśmy się do tego solidnie przygotować.

6.1. Gdzie kupić szczura domowego?

Najprostszym rozwiązaniem będzie zakup szczura z sklepie zoologicznym. Warto jednak zwrócić uwagę, czy nie jest ranny, chory lub w podeszłym wieku - nie we wszystkich sklepach zwierzęta mają dobrą opiekę.

Czasem można dostać możliwość bezpłatnej kontroli u weterynarza, którą powinno się odbyć w ciągu pierwszych tygodni od zakupu. Można również zakupić zwierzaka w zarejestrowanej hodowli, gdzie oferowane są zwierzęta z rodowodem.

Zdarza się, jednak, że są rozmnażane bez dbałości o nie, możemy trafić na pseudo hodowcę, który za duże pieniądze sprzeda nam zwierzaka nieznanego pochodzenia, przedstawiając sfałszowany lub nic nie znaczący dokument, dotyczący rejestracji hodowli.

Szczura można przygarnąć od innej osoby prywatnej, która oddaje go z wielu różnych względów. Najczęściej można takie ogłoszenia spotkać na portalach ogłoszeniowych lub społecznościowych.

Wreszcie, szczura można także adoptować. Nie znajdziemy go jednak w typowym schronisku, lecz w tymczasowym domu, prowadzonym zwykle przez osoby prywatne.

Szczurki takie najczęściej zostały odebrane ludziom, którzy źle zajmowali się zwierzęciem lub zostały znalezione, bądź porzucone. W takich sytuacjach podpisywana jest umowa adopcyjna.

6.2. Wyposażenie i klatka dla szczura domowego

Szczury, mimo iż niewiele ważą (dorosłe osobniki zwykle kilkaset gramów), są wymagające jeżeli chodzi o warunki mieszkalne. Klatki i urządzenia do zabawy powinny być odpowiednich rozmiarów, warto zadbać o dobrej jakości karmę i inne dodatki, które zapewnią gryzoniowi komfortowe życie. Minimalne wymiary klatki to 80/50/80 centymetrów.

Zasada jest taka, że im większa klatka, tym więcej szczurek będzie miał radości i swobody oraz analogicznie, jeżeli klatka będzie za mała, szczur będzie czuł się skrępowany, pojawią się problemy z oswajaniem oraz może to wpłynąć na usposobienie szczura i zahamować jego ciekawość świata.

Szczury są zwierzętami bardzo stadnymi, w związku z czym dobrze jest zamiast jednego szczura wziąć przynajmniej parkę, pamiętając, że im więcej zwierzątek, tym klatka powinna być większa.

Szczury uwielbiają wspinaczkę, dlatego oprócz odpowiedniej wielkości powinna być także wysoka. Dobrze jest wyposażyć ją w zabawki, dzięki którym szczur będzie miło spędzał czas. Najlepszym rozwiązaniem będą takie ze sznurka i drewna - nawet jeśli nasz pupil odgryzie kawałek, nie będzie to niebezpieczne dla jego zdrowia.

Może także wyposażyć klatkę w kołowrotek, jednak musimy wtedy pamiętać, aby nie był mniejszy niż 30 cm średnicy i nie posiadał szczebelków. W przypadku nie zachowania tych wymiarów mogłoby dojść do uszkodzenia kręgosłupa szczura, a gdyby miał pręciki, istniałoby zagrożenie wkręcenia się w nie łapek lub ogonka.

Szczur powinien mieć także możliwość schowania się w jakieś odosobnione miejsce - dlatego warto zaopatrzyć klatkę w domek oraz drabinki i hamaczki do zabawy. Oczywiście należy pamiętać także o misce na karmę i poidełku na wodę.

6.3. Podłoże i ściółka

Aby nasz szczur miał komfort poruszania się po swojej klatce, nie powinniśmy stosować twardego podłoża. Zamiast tego warto zaopatrzyć się w niepylące trociny (drogi oddechowe i nozdrza szczura są małe i wrażliwe, pyląca ściółka mogłaby spowodować alergię gryzonia). Na dnie możemy wysypać ściółkę lub nasypać ją tylko do kuwety, a całą resztę wyłożyć dry bedem lub matą łazienkową.

Bardzo ważne jest regularne sprzątanie klatki z moczu szczura - jest to dość łatwe zadanie, ponieważ zwykle zwierzaki te załatwiają swoje potrzeby w jednym, wybranym przez siebie miejscu.

6.4. Oswajanie szczura domowego

Z natury szczur to zwierzę łagodne i przyjazne, jednak, jak to w świecie przyrody, wszystko zależy od indywidualnych cech charakteru i osobowości oraz przeszłości i tego, jak był traktowany przez człowieka. Jeśli pochodzi z hodowli, to proces oswajania powinien pójść dość gładko, pozostanie kwestia przyzwyczajenia go do siebie.

Przez pierwsze dwa-trzy dni powinniśmy pozostawić zwierzaka w spokoju - nie brać na siłę na ręce, nie głaskać i co ważne - nie łapać, szczególnie z góry. Szczury kojarzą taki gest z atakiem drapieżnika i mogą chcieć uciekać.

Nasze działania wobec szczura w tym czasie powinny ograniczać się do zmiany wody oraz karmienia; ważne jest też mówienie do niego. Gdy zacznie poznawać nasz głos i będzie miał związane z tym dobre skojarzenia, szybciej nam zaufa.

Po kilku dniach można spróbować spokojnie podawać mu smakołyki z ręki, w myśl zasady - przez żołądek do serca. Gdy gryzoń przestanie się nas bać i podejmie próby podejścia, można spróbować wziąć go na ręce, jednak jak ucieknie, nie możemy robić niczego na siłę.

Jeśli raz się zrazi, może odczuwać lęk przed nami już zawsze. Najważniejsza będzie w tym przypadku cierpliwość i subtelność w kontakcie z naszym pupilem.

6.5. Żywienie szczura domowego

Aby nasz szczur cieszył się jak najdłużej dobrym zdrowiem, warto mieć na uwadze odpowiednią, czyli zbilansowaną i wartościową dietę. Nie powinniśmy karmić naszego pupila karmami, zawierającymi w swoim składzie sztuczne barwniki, niezdrowe tłuszcze czy też kolorowe chrupki.

Wyżywienie szczura można urozmaicać warzywami i owocami, jednak należy je podawać z umiarem. W sklepach zoologicznych znajdziemy wiele suszonych przekąsek dla szczurów, m.in. owoców, warzyw, ziół i mieszanek o różnym przeznaczeniu. Możemy znaleźć takie, które wspomagają pracę żołądka lub nerek, pomagają w nabyciu odporności oraz redukują cukier.

6.6. Łączenie szczurów domowych

Najlepszym rozwiązaniem dla wszystkich będzie przygarnięcie zwierzątek znających się już ze sobą. Gdy będą do siebie przyzwyczajone, nie będzie konieczności łączyć ich ze sobą.

Jeśli jednak do osobnika, którego już posiadamy, chcemy dodać nowego, zanim razem zamieszkają, powinniśmy je ze sobą połączyć. Zabieg ten należy przeprowadzić najlepiej na neutralnym gruncie dla wszystkich zwierzaków - na łóżku, na wybiegu lub na odgrodzonej podłodze.

Miejsce, na którym przeprowadzamy ten zabieg powinien nie być przesiąknięty zapachem któregokolwiek z nich. Łączenie powtarza się codziennie, do czasu, aż zwierzaki się zaakceptują.

Gdy tak się stanie, mogą zamieszkać w jednej klatce. Gdybyśmy włożyli do klatki żyjących tam już zwierząt osobnika, który jest dla nich obcy, może się to skończyć bardzo źle - w najgorszym wypadku pogryzieniem nowego osobnika, w niektórych przypadkach walką na śmierć i życie.

Ważne - jeżeli decydujemy się na parkę lub stadko, należy pamiętać by były to jednopłciowe grupy. Ciąża dla szczurów jest dużym ryzykiem zarówno dla samicy, jak i młodych.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.