Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Kamila Drozd

Benzodiazepiny - charakterystyka, objawy uzależnienia, zespół abstynencyjny

Avatar placeholder
22.06.2023 13:49
Benzodiazepiny stosowane samodzielnie, zgodnie z zaleceniem lekarza, są lekami bezpiecznymi
Benzodiazepiny stosowane samodzielnie, zgodnie z zaleceniem lekarza, są lekami bezpiecznymi (123rf.com)

Benzodiazepiny to leki o działaniu przeciwlękowym, uspokajającym, nasennym, przeciwdrgawkowym i relaksacyjnym. Wprowadzono je do lecznictwa na początku lat 60. XX wieku jako alternatywę dla bardziej uzależniających barbituranów.

spis treści

1. Co to są benzodiazepiny?

Mimo iż benzodiazepiny są bezpieczniejsze niż starsze generacyjnie barbiturany, to jednak ignorowanie zaleceń lekarza może spowodować uzależnienie od benzodiazepin. Choć pochodne benzodiazepin są relatywnie mało toksyczne, to jednak wykazują właściwości niepożądane, np. spowolnienie psychoruchowe, senność, obniżenie koncentracji uwagi, ataksję, dyzartrię, pogorszenie pamięci i refleksu.

Benzodiazepiny stosowane samodzielnie, zgodnie z zaleceniem lekarza, są lekami bezpiecznymi. Zatrucie i ryzyko przedawkowania środków nasennych czy uspokajających wzrasta wraz z jednoczesnym zażywaniem innych środków wpływających depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, np. neuroleptyków, leków przeciwpadaczkowych, leków przeciwhistaminowych, czy alkoholu.

Zobacz film: "Groźna lekomania wśród Polaków"

W Polsce zarejestrowano kilkadziesiąt preparatów z grupy benzodiazepin (BDZ), np. alprazolam, diazepam, lorazepam, medazepam, estazolam czy bromazepam.

2. Uzależnienie od benzodiazepiny?

Przewlekle stosowane benzodiazepiny prowadzą do rozwoju zjawiska tolerancji, zależności fizycznej i objawów abstynencyjnych, które składają się na pełnoobjawowy zespół uzależnienia od tej grupy leków. Osoba uzależniona odczuwa przymus zwiększania dawki leków dla wywołania u siebie pożądanych efektów. Pojawiają się objawy odstawienne.

Kiedy poziom substancji spada we krwi, chory odczuwa lęk, niepokój, drażliwość, poci się nadmiernie, drżą mu mięśnie, ma koszmary senne, dokuczają mu różne dolegliwości bólowe. Zmniejszenie dawki albo zaprzestanie zażywania benzodiazepin skutkuje różnymi powikłaniami, np. napadami drgawkowymi, zaburzeniami świadomości, omamami czy urojeniami.

Osoba uzależniona od benzodiazepin poświęca coraz więcej czasu na zdobywanie leków. Chodzi do lekarzy, prosi o zapas recept, wydaje pieniądze na prywatne wizyty u specjalistów. Utwierdza otoczenie w przekonaniu, że cierpi na poważną nerwicę lub lekooporną depresję i tylko benzodiazepiny mogą jej pomóc. Tymczasem na problemy natury psychicznej nakłada się kolejny problem – nałóg. Chory zażywa coraz więcej leków, mimo świadomości, że przynoszą mu szkodę. Traci kontrolę nad przyjmowaniem benzodiazepin, bezustannie odczuwa głód psychiczny substancji.

Potrzeba leku nasila się w momentach stresu, podczas doznawania negatywnych emocji lub w samotności. Zależność psychiczna u predysponowanych występuje znacznie szybciej niż fizyczna, której rozwój koresponduje z wielkością dawek i okresem ich przyjmowania. Uzależnienie psychiczne może pojawić się już po miesiącu stosowania leku. W wyniku łączenia benzodiazepin z alkoholem może wystąpić tzw. tolerancja krzyżowa.

Objawy uzależnienia od benzodiazepin prezentuje tabela niżej.

Objawy psychiczneObjawy somatyczneFunkcje społeczne
osłabienie pamięci i pojmowania; zaburzenia koncentracji uwagi; zaburzenia krytycyzmu; chwiejność emocjonalna; spowolnienie myślenia; bełkotliwa mowa; zaburzenia snu; spadek zainteresowań; lęk, czasami agresja; anhedonia; spadek aktywności życiowejzaburzenia koordynacji ruchowej; ataksja, dyzartria; spowolnienie ruchowe; osłabienie siły mięśni i odruchów ścięgnistych; sina skóra; drżenie kończyn; zawroty i bóle głowy; wysypka skórna; początkowo wzrost łaknienia, a potem spadek apetytu, aż do wyniszczenia organizmustopniowe zawężenie zainteresowań; spadek aktywności; zaniedbywanie codziennych obowiązków; unikanie kontaktów społecznych; lęk; izolacjonizm; samotnictwo

3. Zespół abstynencyjny

Benzodiazepiny mogą być stosowane dla celów „rekreacyjnych” w nadmiernych ilościach, zbyt dużych częstotliwościach i innymi drogami podania niż zalecane przez lekarza. Chorzy mogą nadużywać leków, by wzmocnić stan „bycia na haju”.

Występowanie i nasilenie objawów zespołu abstynencyjnego związane jest z siłą działania nasennego i uspokajającego leku, jego okresem biologicznego półtrwania, wysokością i regularnością przyjmowanych dawek oraz długością ich przyjmowania. Nagłe odstawienie przewlekle przyjmowanych benzodiazepin skutkuje objawami przeciwstawnymi do ich działania. Główne objawy abstynencyjne, to:

  • zaburzenia nastroju, lęk, niepokój, drażliwość, dysforia, apatia;
  • wzmożona męczliwość;
  • zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi;
  • bezsenność i koszmarne marzenia senne;
  • bóle i zawroty głowy;
  • nudności i wymioty;
  • spadek łaknienia, utrata masy ciała;
  • bóle w nadbrzuszu, zaparcia, biegunki;
  • poty, łzawienie, dreszcze;
  • nadwrażliwość na hałas, dotyk, zapachy, dzwonienie w uszach;
  • mrowienie, palenie skóry;
  • podwójne widzenie;
  • drżenia i skurcze mięśni, wzrost napięcia mięśniowego;
  • wzrost ciśnienia krwi, tachykardia, przyspieszenie akcji serca;
  • napady drgawkowe;
  • ortostatyczne spadki ciśnienia krwi;
  • zaburzenia świadomości;
  • majaczenie, zaburzenia psychotyczne;
  • depersonalizacja, derealizacja, urojenia, omamy, iluzje;
  • pobudzenie psychoruchowe;
  • hipertermia.

Odstawienie benzodiazepin w dawkach terapeutycznych może powodować wystąpienie objawów „z odbicia”, w postaci lęku, niepokoju i bezsenności utrzymujących się 1-2 dni. Mogą pojawić się też reakcje paradoksalne, np. wybuchy agresji. Przewlekłe zażywanie benzodiazepin skutkuje też zaburzeniami pamięci świeżej, amnezją, konfabulacjami, lukami pamięciowymi, a nawet zespołem otępiennym.

W wyniku długotrwałego przyjmowania leków pojawiają się zaburzenia zachowania w postaci encefalopatii, kumulowania afektu, impulsywności, utraty kontroli nad uczuciami, dygresyjności, rozwlekłości, drobiazgowości i nieprzestrzegania norm społecznych.

O uzależnieniu od benzodiazepin świadczy eskalacja zażywania leków, poszukiwanie leków, postawa roszczeniowa wobec lekarzy, manipulowanie dla uzyskania recept, błaganie, robienie „zakupów” u doktorów, chodząc do kilku specjalistów jednocześnie. Należy pamiętać, że długotrwałe przyjmowanie benzodiazepin zawsze wywołuje zależność fizyczną, ale nie jest ona tożsama z nałogiem. Uzależnienie od benzodiazepin zwykle koegzystuje ze stosowaniem innych substancji psychoaktywnych.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: Uzależnienie od kokainy
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze