Wielomocz (poliuria) - przy jakich chorobach się pojawia? Przyczyny i leczenie wielomoczu

Wielomocz (poliuria) to częste oddawanie moczu w dużych ilościach, przekraczające prawidłową ilość moczu na dobę (2500 - 3000 ml).

Przyczyną wielomoczu może być picie dużej ilości płynów, wówczas jest to całkowicie naturalna reakcja organizmu. Zdarza się jednak, że częste i obfite oddawanie moczu to skutek cukrzycy, upośledzonego zatrzymywania wody w nerkach i wielu innych czynników.

Przekroczenie normy oddawania moczu na dobę może wynikać z różnych przyczyn, takich jak:

• zwiększone przyjmowanie płynów,
• zbyt duża ilość przyjmowanej kofeiny (w kawie, czekoladzie, kakao, herbacie),
• spożywanie niektórych potraw i napojów (ostre dania, kwaśne napoje, odżywki proteinowe),
• nadmierna ilość alkoholu,
• niska temperatura,
• przebywanie na dużych wysokościach nad poziomem morza,
• zażywanie środków moczopędnych (diuretyków).

Polidypsja, czyli nadmierne pragnienie, także może wywołać wielomocz. Polidypsję mogą spowodować: hiperglikemia przy niewyrównanej cukrzycy, moczówka prosta, nadczynność tarczycy, odwodnienie lub nadmierne pocenie się.

Przyczyną polidypsji mogą być także czynniki psychologiczne i zaburzenia hormonalne - częste oddawanie moczu zdarza się w przypadku schizofrenii, a także na skutek stosowania leków wywołujących uczucie suchości w ustach.

U niektórych pacjentów diagnozuje się częste oddawanie moczu na tle nerwowym lub wielomocz w nocy. Wśród przyczyn poliurii wymienia się również przebywanie na dużych wysokościach nad poziomem morza.

Wielomocz jest dobrym objawem dla osób uprawiających wspinaczkę, gdyż oznacza, że organizm adaptuje się do wysokości. Może być też symptomem nieprawidłowości, dotyczących poziomu witamin i minerałów we krwi, takich jak:

• hiperkalcemia (podwyższony poziom wapnia we krwi),
• nadmiar witaminy C,
• nadmiar witaminy B2.

Wahania hormonalne, które powodują wielomocz, mogą być spowodowane stanami, takimi jak:

• ciąża,
• hipoaldosteronizm (wywołany przez niedoczynność kory nadnerczy),
• nadczynność przytarczyc,
• akromegalia,
• hipogonadyzm.

Choroby, które wywołują wielomocz, to przede wszystkim choroby układu moczowo-płciowego i zwykle od nich zaczyna się poszukiwanie przyczyny tej nieprawidłowości – bada się, czy nie wystąpiły:

• zapalenie pęcherza moczowego,
• infekcja układu moczowo-płciowego,
• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• ostra niewydolność nerek,
• nerkowa kwasica cewkowa.

Nie zawsze jednak wielomocz ma swoją przyczynę w tej grupie chorób. Wielomocz występuje także w przebiegu innych schorzeń, są to np.:

• cukrzyca (diagnozowana jest wówczas diureza osmotyczna),
• policytemia,
• migrena,
• toczeń rumieniowaty,
• mózgowy zespół utraty soli,
• choroba Glińskiego-Simmondsa,
• zespół Fanconiego,
• zespół Lightwooda-Albrighta,
• wtórna nadczynność przytarczyc pochodzenia nerkowego,
• zespół Reitera,
• Zespół Sjögrena,
• zespół Conna,
• niewydolność serca.

Zwiększone wydalanie moczu występuje dość często w przypadku napadu częstoskurczu nadkomorowego i migotania przedsionków oraz po operacji usunięcia czynnika blokującego odpływ moczu.

Ilość moczu na dobę może zmniejszyć ograniczenie przyjmowanych płynów, pokarmów i środków moczopędnych, a także wprowadzenie leczenia zaburzeń hormonalnych i chorób, które wywołały wielomocz.

Wielomocz cechują przede wszystkim częste wizyty w toalecie (np. oddawanie moczu 20 razy dziennie lub więcej) i zwiększona ilość wydalanego moczu w ciągu doby.

Pozostałe objawy to wzmożone pragnienie lub dolegliwości, które wynikają z konkretnej choroby, na przykład cukrzycy, nadczynności przytarczyc, chorób serca czy migreny.

Wielomocz u dziecka wymaga bardzo częstych zmian pieluchy, natomiast u kilkulatków może skutkować częstym budzeniem się w nocy, a nawet moczeniem ubrań w trakcie zabawy czy snu.

Częste oddawanie moczu u dziecka na tle nerwowym może wynikać z różnych przyczyn, na przykład chodzenia do szkoły lub przedszkola, wówczas stan ten występuje rano lub w noc, poprzedzającą powrót do placówki.

Przekroczenie dobowej normy wydalania moczu (dobowej normy diurezy) może być wynikiem stosowanych leków, zawierających lit, cydofowir lub foskarnet.

Pozostałe preparaty wpływające na częstotliwość wizyt w toalecie to leki moczopędne, podawane osobom chorym na niewydolność serca lub obrzęki obwodowe. Duże wahania diurezy mogą być też wynikiem środków bez recepty na odchudzanie lub pozbycie się wody z organizmu.

Ile moczu średnio jest wydalane z organizmu w ciągu doby? Wartości powyżej 2,5 l obserwuje się również u osób nadużywających kawę, herbatę, napoje energetyczne lub alkohol.

W przypadku podejrzenia poliurii wykonuje się badanie moczu, określenie stężenia elektrolitów, poziomu glukozy we krwi oraz morfologię krwi razem z hematokrytem.

W celu wykluczenia moczówki prostej zleca się test odwodnieniowy, który polega na zbadaniu moczu po kilku lub kilkunastu godzinach bez spożywania płynów.

Leczenie wielomoczu uzależnione jest od konkretnej przyczyny odpowiedzialnej za poliurię. Objawy może zminimalizować zmiana diety, leków, ograniczenie spożywanej kofeiny i alkoholu, a także ilości wypijanych płynów przed snem.

Źródła

1. Moczówka prosta – podstawowe informacje i opis przypadku
2. Czech A., Tatoń J. Diagnostyka internistyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, ISBN 83-200-3156-7
3. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0
4. Kokot F. Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3295-6