"Wysokie temperatury zabijają". Zeszłego lata przez upały zmarło 61 tys. Europejczyków
Rekordowo wysokie temperatury zabiły w ubiegłym roku ponad 61 tys. Europejczyków - tak wynika z najnowszej analizy naukowców. Najgroźniejsze jest przegrzanie, ale nie tylko to nam zagraża, gdy temperatury przekraczają 30 stopni Celsjusza. Kombinacja temperatury i wilgotności może być śmiertelnie niebezpieczna.
1. Upały zbierają śmiertelne żniwo
W pracy opublikowanej na łamach "Nature Medicine" naukowcy wyliczają, że między 30 maja a 4 września ubiegłego roku z powodu chorób związanych z upałem zmarło w Europie 61 672 osób. "Naszym celem było policzenie, ile zgonów związanych było z upałami latem 2022 r. - najgorętszym sezonem w historii Europy. Przeanalizowaliśmy bazę danych Eurostatu dotyczącą śmiertelności, która zawiera 45 184 044 zgonów z 823 sąsiadujących ze sobą regionów w 35 krajach europejskich, reprezentujących całą populację ponad 543 milionów ludzi" - tłumaczą autorzy publikacji.
Autorzy badań podkreślają, że śmiertelność związana z upałami była o 63 proc. wyższa wśród kobiet niż u mężczyzn. Kluczowym czynnikiem ryzyka był też wiek - powyżej 65. roku życia. Najwięcej ofiar było we Włoszech - 18 tys. osób, w Hiszpanii - ponad 11 tys. osób i w Niemczech - 8 tys. W Polsce zmarły 763 osoby.
- Ta liczba odpowiada mniej więcej jednej trzeciej ofiar śmiertelnych wypadków komunikacyjnych w ciągu roku, jest też o 65 proc. większa od rocznej liczby utonięć - komentuje w rozmowie z PAP prof. Marek Sanak, genetyk, pediatra, dyrektor Wydziału Lekarskiego Polskiej Akademii Umiejętności.
O tragicznych skutkach upałów alarmują również Stany Zjednoczone - według danych National Weather Service, w ciągu ostatniej dekady liczba zgonów z powodu upałów wielokrotnie wyprzedziła tam liczbę ofiar huraganów. Według danych Centrów Kontroli i Zapobiegania Chorobom każdego roku z powodu upałów umiera w USA ok. 700 osób.
2. Kryzys klimatyczny nasila falę upałów
Naukowy przypominają, że w związku ze zmianami klimatu z każdym rokiem sytuacja będzie coraz trudniejsza. Przedstawione prognozy na kolejne lata nie napawają optymizmem. Z wyliczeń badaczy wynika, że bez opracowania skutecznych planów adaptacyjnych Europa może stanąć w obliczu ponad 68 tys. przedwczesnych zgonów każdego lata do 2030 r. i ponad 94 tys. ofiar rocznie - do 2040 r.
- Te zmiany są dramatyczne. Musimy mieć świadomość, że te temperatury będą rosły z roku na rok. Niestety w tym miesiącu już dwukrotnie pobiliśmy rekord najwyższej temperatury na świecie. W zeszłym roku w Indiach odnotowano 53 stopnie Celsjusza w cieniu .To są temperatury, w których białko się ścina, mózg przestaje pracować - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie lek. Łukasz Durajski, pediatra, ekspert medycyny podróży i dodaje, że problem będzie się nasilać również w Polsce.
- Wysokie temperatury zabijają - trzeba to mówić wprost. Lato w Polsce do tej pory było optymalne, ale teraz zaczynamy osiągać pułapy temperatur, które są dla nas bardzo zgubne i zaczynamy też odczuwać tego skutki - podkreśla lekarz.
3. Jak temperatura jest zabójcza dla człowieka?
Eksperci zwracają uwagę, że dla naszego organizmu liczy się nie tylko temperatura powietrza, ale również wilgotność. Połączenie obu pomiarów to tzw. temperatura mokrego termometru (ang. wet-bulb temperature), która najlepiej określa, jak wysoką temperaturę jest w stanie znieść nasz organizm.
- To dosłownie termometr owinięty mokrą szmatką. Jeżeli temperatura takiego termometru wskaże ponad 35 stopni Celsjusza, to możemy po prostu umrzeć. Nieważne, że będziemy siedzieli w cieniu, pić dużo wody. To ciepło generowane przez nasz organizm nie będzie miało gdzie uciekać i po prostu powoli się przegrzejemy - wyjaśnia w nagraniu opublikowanym w mediach społecznościowych Konrad Skotnicki, doktor chemii znany w mediach społecznościowych jako "doktor z tiktoka".
- Jeśli wilgotność powietrza wynosi 80 proc., a zwykły termometr wskazuje 38 stopni, to jest mniej więcej granica tego, co możemy przetrwać - dodaje naukowiec.
Do niedawna szacowano, że graniczna temperatura to 35 stopni Celsjusza przy wilgotności 100 proc. Jednak najnowsze wyliczenia naukowców Uniwersytetu Stanowego Pensylwanii wskazują, że te dane są zawyżone. Eksperci mierzyli wydolność młodych osób w zależności od temperatury i wilgotności w pomieszczaniu. Odkryli, że graniczne wartości to 31 stopni Celsjusza przy wilgotności 100 procent.
- W tym patomechanizmie chodzi o to, że w momencie, kiedy jest zbyt wysoka temperatura, organizm próbuje znaleźć sposób, żeby się schłodzić. Pierwszym biologicznym mechanizmem jest pocenie. Żeby uruchomić proces parowania wody, potrzebna jest bardzo duża temperatura i to już powoduje obniżenie temperatury, stąd przez pocenie organizm się schładza. Natomiast w momencie, kiedy powietrze jest gorące i wilgotne, to parowanie jest ograniczone, w związku z tym trudniej też o schłodzenie - wyjaśnia dr Durajski.
Lekarz zauważa, że Polacy bardzo dotkliwie odczuwają skutki upałów, bo nie jesteśmy do nich odpowiednio przygotowani, w dodatku wiele osób nadal lekceważy zagrożenie związane ze słońcem i wysokimi temperaturami.
- Znaczenie ma też kwestia przyzwyczajenia do temperatur, inaczej będą reagowały osoby, które na co dzień żyją w krajach tropikalnych. Dla nas rzeczywiście skoki temperatur są coraz bardziej odczuwalne i jest to związane m.in. z brakiem szybkiej adaptacji do tych zmian - zauważa doktor Durajski.
- Polacy mają jeszcze jeden problem. Wysoka temperatura kojarzy nam się z urlopem, wakacjami, odpoczynkiem, to powoduje psychologiczny mechanizm lekceważenia tego zagrożenie. Najlepiej widać to wśród narodowości, które żyją w krajach z wysokimi temperaturami. Oni nie wystawiają się na słońce w godzinach najsilniejszym promieniowania - zauważa lekarz.
4. Co dzieje się z organizmem pod wpływem przegrzania?
Dr n. med. Ewa Uścińska, kardiolog z Centrum Medycznego Damiana przypomina, że już po kilku godzinach przebywania w upale może dojść do przegrzania organizmu.
- Objawami przegrzania jest spadek ciśnienia, dodatkowo potęgowany odwodnieniem. Mamy wtedy zagęszczoną krew, jest jej mniej, a ciśnienie w naczyniach krwionośnych jest niższe - wyjaśnia.
Doktor Durajski dodaje, że upał może powodować trwałe uszkodzenia narządów wewnętrznych. - Przegrzanie może spowodować trwały uszczerbek na zdrowiu, mogą pojawić się m.in. problemy z pamięcią, z wykonywaniem najprostszy czynności. Po przegrzaniu może dojść m.in. do uszkodzenia mózgu - podkreśla lekarz.
- Główne objawy przegrzania pochodzą z ośrodkowego układu nerwowego. To osłabienie, senność, zaburzenia koncentracji. W skrajnych przypadkach może dojść do udaru słonecznego, wtedy są już ostre objawy z zaburzeniami świadomości, z trudnościami w oddychaniu - w takich przypadkach konieczne jest szybka pomoc lekarska - instruuje dr Uścińska.
Katarzyna Grzęda-Łozicka, dziennikarka Wirtualnej Polski
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Zobacz także:
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
