Ostrzega, że serce wysiada. "Najpierw znak Franka, a potem zawał"
Choroba wieńcowa jest jedną z najczęstszych schorzeń kardiologicznych. Nieleczona może doprowadzić do zawału serca, czyli bezpośredniego stanu zagrożenia życia. Każdego dnia z powodów kardiologicznych umiera 487 osób, czyli blisko 178 tys. Polaków rocznie. To tak jakby z powierzchni Polski znikało miasto wielkości Gliwic czy Olsztyna.
1. Znak Franka
Choroba wieńcowa wiąże się z tworzeniem blaszek miażdżycowych w tętnicach, które doprowadzają krew do mięśnia sercowego. To powoduje, że z czasem dochodzi do jego niedokrwienia. Jak informuje Narodowy Instytut Kardiologii, w krajach rozwiniętych choroba wieńcowa jest najczęstszym schorzeniem układu krążenia, a zawał serca i nagła śmierć sercowa są głównymi przyczynami zgonów. W Polsce co roku ok. 80 tys. osób przechodzi zawał serca, statystycznie to 200 osób dzienie. Co dziesiąty chory umiera w ciągu roku po zawale.
Choroby kardiologiczne najczęściej kojarzymy z kołataniem serca i bólem w klatce piersiowej. Tymczasem subtelne sygnały wskazujące, że układ krążenia nie działa prawidłowo, mogą pojawić się w nietypowych miejscach. Wiele objawów jest zaskoczeniem nawet dla samych lekarzy.
- O znaku Franka usłyszałam po raz pierwszy przedwczoraj od mojego pacjenta - opowiada w mediach społecznościowych kardiolog dr Joanna Bidiuk.
Objaw po raz pierwszy opisał amerykański lekarz Sonders T. Frank i od jego nazwiska zmiana wzięła swoją nazwę. Znak przypomina zmarszczkę lub zagięcie na małżowinie usznej. Naukowcy zaobserwowali, że podłużna zmarszczka na płatku ucha występuje częściej u osób z chorobą wieńcową, czyli miażdżycą w obrębie tętnic wieńcowych.
- Jeśli ktoś ma chorobę wieńcową, to naturalne jest, że ma większe ryzyko zawału serca. Najpierw może pojawić się znak Franka, a potem zawał, co nie znaczy, że istnieje związek przyczynowo-skutkowy między tymi zjawiskami - podkreśla dr Bidiuk. - W medycynie rzadko bywa tak, że jeden objaw wskazuje na jedną, konkretną chorobę, a ponadto objaw Franka może pojawić się też u zupełnie zdrowych osób - podkreśla lekarka.
2. Palce dobosza
Okazuje się, że problemy kardiologiczne mogą rzutować również na wygląd dłoni, a zwłaszcza palców. Jednym z nietypowych zmian są tzw. palce dobosza nazywane też pałeczkowatymi, które mogą występować m.in. przy infekcyjnym zapaleniu wsierdzia oraz w przypadku wrodzonych wad.
- Całe palce wyglądają jak pałeczki perkusyjne, zakończenia są zaokrąglone, czasami paznokcie mają kształt szkiełka od zegarka. To są objawy charakterystyczne dla chorób z przewlekłym niedotlenieniem, co może wystąpić m.in. w niewydolności serca, ale również w przypadku chorób płuc. Jest to zazwyczaj wynik długotrwałego, przewlekłego procesu chorobowego - wyjaśnia w rozmowie z WP abcZdrowie prof. dr hab. med. Marcin Grabowski, kardiolog, hipertensjolog i specjalista chorób wewnętrznych.
- Takie zmiany występują np. u osób dorosłych, które w dzieciństwie miały wadę serca, gdzie niedotlenienie spowodowało, że doszło do zniekształceń morfologicznych, które pojawiły się w wieku dorosłym. To są procesy, które trwają latami - dodaje kardiolog.
3. Ból ramienia i szczęki
Dr n. med. Aleksandra Gąsecka-van der Pol z I Katedry i Kliniki Kardiologii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Warszawie zwraca uwagę na dwie dość nietypowe dolegliwości, które mogą sygnalizować zawał serca - chodzi o ból żuchwy albo ramienia.
- Spotkałam się w swojej praktyce klinicznej, z tym że pacjentka mówiła o bólu kończyny górnej, bolała ją wyłącznie lewa ręka i okazało się, że to było objawem zawału serca. Zdarzały się też przypadki, gdzie sam ból żuchwy był objawem nie tylko choroby wieńcowej, ale też zawału serca, więc na takie sygnały musimy uważać. Wiąże się to z unerwieniem - nerwy, które biegną do mięśnia serca, częściowo unerwiają także żuchwę oraz lewe ramię, to wynika z naszego rozwoju embrionalnego - wyjaśnia lekarka.
- Takie dolegliwości zawsze oczywiście trzeba interpretować w całym kontekście klinicznym, tzn. izolowany ból żuchwy sugeruje raczej problemy stomatologiczne, natomiast jeżeli towarzyszą mu jakieś dodatkowe objawy, jak pogorszenie tolerancji wysiłku czy poczucie ogólnego osłabienia bez wyraźnej przyczyny, to może być sygnałem alarmowym, który powinien skłonić pacjenta do wizyty u lekarza i wykonania przynajmniej badania EKG - podkreśla.
4. Zaburzenia potencji
Specjalistka kardiologii dodaje, że bardzo ważnym i niedocenianym objawem, który może ostrzegać przed rozwijającą chorobą wieńcową w przypadku mężczyzn są zaburzenia potencji.
- Miażdżyca jako choroba ogólnoustrojowa dotyka nie tylko tętnic wieńcowych, ale także tętnic kończyn dolnych, tętnic prącia, tętnic szyjnych, tętnic mózgowych. W związku z tym pierwszym objawem rozwijającej się miażdżycy może być właśnie impotencja. Innym nietypowym objawem mogą być zawroty głowy związane z miażdżycą tętnic szyjnych, zaburzenia koncentracji, czy też pogorszenie pamięci - wskazuje dr Gąsecka.
- Jeżeli chodzi o chorobę tętnic obwodowych, sygnałem są z kolei bóle czy skurcze łydek podczas chodzenia. Innym objawem jest pogorszenie tolerancji wysiłku, nawet u osób, które mają dobrą kondycję. Miałam pacjenta, który miał istotne zmiany w tętnicach wieńcowych i u którego pierwszym objawem było to, że jeździł na rowerze po 30 km, a nagle po 10 km zaczął się męczyć. W przypadku chorób tętnic jamy brzusznej objawem mogą być bóle brzucha, wzdęcia po jedzeniu. Wszystkie te objawy mogą wiązać się z miażdżycą - podkreśla specjalistka kardiologii.
5. Maska brzuszna zawału
Jak wygląda zawał?
- Ewidentnym sygnałem świadczącym o zawale serca jest ból dławicowy związany z niedokrwieniem mięśnia sercowego, ból zamostkowy, gniotący, uciskający, piekący, który powoduje złe samopoczucie, osłabienie. W tych przypadkach pojawia się typowy obraz - pacjent łapie się za mostek, kładzie na nim rękę i mówi, że coś go dławi. To jest typowy ból zawałowy, który nie ustępuje nawet w spoczynku - tłumacz prof. Marcin Grabowski.
- Mówi się też o tzw. masce brzusznej, czyli pacjent ma mdłości, wymioty, bardziej boli go brzuch niż serce. Serce sąsiaduje z jamą brzuszną, więc są przypadki, kiedy dominują właśnie te dolegliwości brzuszne. W przypadku zawału może też dojść do utraty przytomności, nagłego zasłabnięcia, wtórnie do zawału serca może wystąpić arytmia - podkreśla prof. Grabowski.
6. Kobiety chorują inaczej
Kardiolodzy przyznają, że objawy mogą być na tyle znikome, że pacjent może nie zauważyć, że przeszedł zawał. Szacuje się, że nawet u 15 proc. pacjentów zawał serca przebiega bezbólowo, zamiast tego występuje tylko silne osłabienie albo złe samopoczucie. To powoduje, że pacjenci bardzo późno zgłaszają się do lekarzy.
- Mówimy o tak zwanym przechodzonym zawale serca - pacjent źle się czuł, uznał, że się położy i może mu przejdzie. Rano idzie do lekarza, a w EKG już widać, że jest ewolucja zawału. Przez te godziny, które pacjent zwlekał, doszło do martwicy serca i czas, żeby uratować mięsień sercowy, został zaprzepaszczony - podkreśla lekarz.
Co trzecia osoba z zawałem serca umiera nagle przed dotarciem do szpitala. Do "niemych zawałów" serca dochodzi zwłaszcza u osób cierpiących na choroby przewlekłe. Neuropatia cukrzycowa może powodować, że dochodzi do utraty czucia dotyku, temperatury i bólu.
- Taki książkowy ból to jednak jest mniejszość przypadków, u większości pacjentów, zwłaszcza u kobiet i u osób chorych na cukrzycę, objawy są inne, mniej typowe - podkreśla dr Aleksandra Gąsecka-van der Pol.
- W tej chwili mamy większy zwrot w kierunku chorób serca u kobiet i myślę, że to bardzo dobrze, ponieważ kobiety chorują inaczej, a 80 proc. badań dotyczących chorób serca jest opartych o dane dotyczące mężczyzn. Kobiety w przypadku choroby wieńcowej, zawału serca częściej mają nietypowe dolegliwości pod postacią zmęczenia, duszności, nudności czy też bólów brzucha - zaznacza ekspertka.
Katarzyna Grzęda-Łozicka, dziennikarka Wirtualnej Polski
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.
