Ostre grypowe zapalenie mózgu - objawy, diagnostyka, leczenie
Ostre zapalenie mózgu, zwane także encefalopatią (encephalitis), powodowane przez wirus grypy jest rzadkim, ale poważnym powikłaniem grypy, obarczonym wysokim stopniem śmiertelności i powstania ubytków neurologicznych.
Pod koniec lat 90. XX wieku Japońscy naukowcy opisali zwiększoną liczbę przypadków tego powikłania w ich kraju. Od tamtego czasu podobne przypadki były stwierdzane i opisywane w wielu krajach, takich jak: Kanada, Australia, Szwecja i inne.
1. Ostre grypowe zapalenie mózgu
Grypowe ostre zapalenie mózgu jest powikłaniem grypy, dotyczącym ośrodkowego układu nerwowego (OUN - mózg i rdzeń kręgowy). Dotyka głównie dzieci hospitalizowanych z powodu infekcji grypy. Powikłanie zwykle jest nierozpoznawane przez lekarzy w rejonie.
1.1. Powikłania grypy a układ nerwowy
Wirus grypy powoduje corocznie powszechne infekcje górnych dróg oddechowych oraz objawy ogólne ustrojowe. Do symptomów typowo przebiegającej grypy zalicza się:
- gorączkę,
- ból głowy,
- kaszel,
- ból gardła,
- bóle mięśniowe.
Zwykle infekcja przebiega łagodnie. Jednak w części przypadków, w szczególności dotyczących dzieci, osób starszych, kobiet w ciąży, osób z przewlekłymi chorobami oddechowymi i sercowo-naczyniowymi, dochodzi do powstania powikłań pogrypowych, takich jak zapalenie płuc i powikłania dotyczące OUN. Do powikłań neurologicznych należą drgawki gorączkowe (najczęstsze), zespół Rey’a, zapalenie mózgu i inne.
2. Przebieg ostrego grypowego zapalenia mózgu
Grypowe ostre zapalenie mózgu w większości przypadków postępuje dość gwałtownie i zaczyna się w pierwszej fazie infekcji grypowej, dotyczy głównie dzieci poniżej 5. roku życia, może być powodowane przez każdy typ wirusa grypy: A i B. Powikłanie w postaci ostrej encefalopatii stwierdzane jest u kilku procent (wg niektórych badań w 5 proc.) dzieci hospitalizowanych z powodu grypy. Śmiertelność powikłania jest rzędu 50 proc., wyzdrowienie występuje po 2-6 tygodniach od powstania objawów.
3. Objawy zapalenia mózgu
Do objawów zapalenia mózgu należą zarówno objawy choroby podstawowej, czyli grypy, jak i objawy zajęcia OUN. Do objawów zajęcia mózgu zaliczamy drgawki, postępującą utratę świadomości, upośledzenie mowy, porażenie nerwów, nietypowe zachowania.
3.1. Czym jest encefalopatia?
Encefalopatia to uszkodzenie mózgu powodowane przez konkretny czynnik, np. udar. Zapalenie mózgu to zakażenie ośrodkowego układu nerwowego, w którym zapalny proces chorobowy obejmuje mózg. Najistotniejszym czynnikiem etiologicznym zapalenia mózgu są wirusy neurotropowe (mające powinowactwo do układu nerwowego). Do dnia dzisiejszego nie udowodniono, że wirus grypy przedostaje się do OUN i w mechanizmie, jak czynią to np. wirusy Hermes (opryszczki), powoduje zapalenie. W związku z tym, że mechanizm powstawania zapalenia mózgu w wyniku infekcji grypy nie jest jednoznacznie wyjaśniony oraz objawy zapalenia przypominają objawy encefalopatii, pojęcie zapalenia mózgu i encefalopatii są w tym przypadku używane łącznie.
4. Mechanizm powstawania grypowego ostrego zapalenie mózgu
Odpowiedź czy wirus grypy, który ma powinowactwo do nabłonka oddechowego górnych dróg oddechowych, może zajmować OUN wciąż jest niejasna. W wielu badaniach u osób z typową infekcją grypową i objawami zapalenia mózgu, pomimo nowoczesnych metod diagnostycznych, nie udało się wykazać obecności wirusa. Obecnie patogeneza powstawania tego powikłania nie jest jednoznacznie wyjaśniona, przyjmuje się 3 główne komponenty mogące powodować to powikłanie:
- inwazja wirusa grypy na układ nerwowy,
- powstanie i negatywny wpływ powstających w czasie zakażenia prozapalnych białek (cytokin),
- zaburzeń metabolicznych,
- czynników genetycznych.
5. Diagnostyka
Diagnostyka infekcji grypowej powinna być oparta zarówno na występowaniu objawów klinicznych, jak i badaniach laboratoryjnych. Przede wszystkim powinna zostać wykluczona obecność w OUN innych, znanych patogenów, mogących powodować zapalenia w mózgu. Objawy zapalenia mózgu powinny zaczynać się już od drugiego dnia objawów grypy.
6. Leczenie ostrego grypowego zapalenia mózgu
Ponieważ objawy zapalenia OUN są niewątpliwie związane z infekcją grypową, niezbędne staje się jak najszybsze włączenia leków przeciw wirusowi grypy: amantadyny i oseltamiviru. W wielu opisywanych badaniach włączenia leczenia znacznie poprawiało stan neurologiczny pacjenta. W ciężkich przypadkach zapalenia mózgu pomocna jest terapia niską temperaturą tzw. mild hipotermia. Temperatura ciała dzieci była obniżana do 34 stopni C na 3 dni, a następnie podwyższana do temperatury prawidłowej o 1 stopień C dziennie w ciągu następnych 3 dni. Terapia hipotermią okazała się skuteczna w powstałym w wyniku zapalenia obrzęku mózgu i chroniła go przed powstaniem nieodwracalnych zmian neurologicznych. Literatura opisuje także stosowanie terapii zmniejszającej ilość cytokin zapalnych (jedna z przyczyn powstawania zapalenia mózgu). W tym celu stosowano sterydy w wysokich dawkach.
Pomimo że powikłanie grypy w postaci zapalenia mózgu (encefalopatii) w porównaniu do ilości rocznych zakażeń wirusem grypy w społeczeństwie nie jest powszechne, warto zwrócić na nie uwagę, gdyż jego przebieg i rokowanie jest poważne. Powikłanie, prawdopodobnie ze względu na małą powszechność powstawania, zwykle jest źle rozpoznawane przez lekarzy pierwszego kontaktu.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.