Zapalenie rozcięgna podeszwowego – przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie rozcięgna podeszwowego, czyli stan zapalny w obrębie włóknistej struktury na podeszwie stopy, to choroba, która dotyczy głównie osób w powyżej 40. roku życia, częściej kobiet niż mężczyzn.

Szacuje się, że boląca pięta dotyczy około 10% populacji, szczególnie narażeni na nią są biegacze, zwłaszcza długodystansowi. Rozcięgno podeszwowe to włóknista struktura przypominająca taśmę, zlokalizowana po stronie podeszwowej stopy (podeszwy).

Łączy końce sklepienia podłużnego, od tyłu jest przyczepiona do przyśrodkowej części guza piętowego, ciągnie się od guzowatości kości piętowej do podstawy dystalnych części paliczków palców stopy.

Jak jest zbudowane? Rozcięgno podeszwowe to ścięgno w stopie, które składa się z trzech części: przyśrodkowej, centralnej i bocznej. Struktura tworzy poszerzające się ku przodowi pasmo, które dzieli się na pięć części. Każda z nich biegnie do palców stopy.

Funkcją rozcięgna podeszwowego jest utrzymanie wysklepienia stopy oraz jej ruchomość, stabilizacja oraz amortyzacja podczas chodu i biegu. Rozcięgno podeszwowe wchodzi w skład układu mięśniowo-powięziowego. To statyczna podpora podłużnego łuku stopy.

Zapalenie rozcięgna podeszwowego to stan zapalny tkanek otaczających rozcięgno oraz okolice jego przyczepu bliższego na guzie piętowym. Najczęstszą przyczyną patologii jest przeciążenie stopy spowodowane zwiększonym napięciem samego rozcięgna i mięśni łydki.

Czynnikami predysponującymi do wystąpienia zapalenia jest:

• stopa pronacyjna,
• przykurcz ścięgna Achillesa,
• stopa płasko-koślawa,
• przebyte urazy w obrębie kości piętowej,
• nierówna długość kończyn dolnych,
• nadmierne napięcie mięśnia brzuchatego łydki,
• stopa wydrążona,
• praca stojąca,
• nadwaga i otyłość,
• błędy podczas wysiłku fizycznego: źle dobrane ćwiczenia, przeciążenie czy obuwie,
• choroby układowe, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów czy dna moczanowa.

Objawem schorzenia jest ból rozcięgna podeszwowego o charakterze ciągnącym i piekącym, ból lokalizuje się od spodu pięty, często w okolicy guza piętowego. Charakterystyczny dla patologii jest ból w stopach po przebudzeniu (ból pięty po wstaniu z łóżka), który stopniowo ustępuje w ciągu dnia.

Często pojawia się również po okresie dłuższego siedzenia lub leżenia. Dolegliwości nasilają się więc zarówno przy stawianiu pierwszych kroków po wstaniu z łóżka, jak i po dłuższym staniu lub siedzeniu. Zaostrzają się także podczas wchodzenia po schodach lub próbie wspięcia na palce.

Dolegliwości mogą lokalizować się w różnych miejscach, niektórzy pacjenci zgłaszają ból śródstopia od dołu, ból pięty z boku od wewnątrz, ból pięty od wewnętrznej strony, ból pięty z boku od zewnętrznej strony czy centralnie umiejscowiony względem podeszwy stóp ból pod piętą (ból stopy od spodu). U niektórych osób pojawiają się również dodatkowe objawy: stan zapalny pięty, opuchnięte pięty, ból i swędzenie pięty.

By ustalić przyczynę bólu w stopie, bólu więzadła w stopie lub bólu ścięgna w stopie należy udać się do ortopedy. Kluczowe jest badanie fizykalne oraz wywiad lekarski.

W rozpoznaniu ważne są takie informacje, jak ból pojawiający się w okolicy przyśrodkowej strony pięty, przy przyczepie rozcięgna podeszwowego (samoistny, jak i podczas dotyku) oraz typowy dla patologii charakter bólu oraz okoliczności, w jakich się pojawia.

Pomocne jest badanie RTG (widoczne są zwapnienia) oraz USG. Choć choroba ma tło zapalne, w wyniku mikrorozerwania lub martwicy włókien kolagenowych, dominuje proces zwyrodnieniowy.

W razie niepewności wykorzystuje się rezonans magnetyczny (MR). Zapalenie rozcięgna podeszwowego różnicuje się z zapaleniem kaletki okolicy ścięgna Achillesa i zapaleniem przyczepu ścięgna Achillesa, tzw. chorobą Haglunda.

Jak leczyć zapalenie ścięgna w stopie? Terapia zapalenia rozcięgna podeszwowego obejmuje działania zachowawcze, takie jak:

• leczenie farmakologiczne - leki przeciwzapalne na zapalenia rozcięgna podeszwowego stosowane doustnie lub miejscowo w postaci maści na zapalenie rozcięgna podeszwowego,
• wkładki ortopedyczne - dostosowane do urazu, kupione w sklepie medycznym, przydatne jest także specjalne obuwie z miękką podeszwą i dobrą amortyzacją,
• ćwiczenia - skupiające się na rozcięgnie podeszwowym, mięśniach łydki i grupy kulszowo-goleniowej.

Pomogą także domowe sposoby na zapalenie rozcięgna podeszwowego i zapalenie stopy, takie jak chłodzenie pięty kostką lodu lub okład żelem chłodzącym, a także rozmasowanie rozcięgna podeszwowego przed obciążeniem stopy. Powrót do zdrowia zajmuje co najmniej kilka tygodni. Kiedy leczenie nie jest skuteczne, wykonuje się operację.

Wiele dolegliwości w obrębie kończyn dolnych jest wskazaniem do rozpoczęcia fizjoterapii pod okiem specjalisty. Odpowiednie ćwiczenia mogą zmniejszyć ból w stopie po wewnętrznej stronie, zredukować bolące ścięgna w stopie, zapalenie więzadeł, zapalenie pięty czy stan zapalny ścięgna pięty.

Również w przypadku zapalenia rozcięgna podeszwowego świetne efekty przynosi regularna rehabilitacja, nawet, wtedy gdy u pacjenta diagnozowany jest ból obu pięt, ból podeszwy stopy i zaawansowany stan zapalny w stopie.

Dolegliwości zmniejszają techniki rozciągające powięź podeszwową i wewnętrzne mięśnie stopy. Ortopeda może zalecić dodatkowo jonoforezę oraz masaż mięśniowo-powięziowy wykonywany ręcznie lub przy użyciu instrumentów.

Niezwykle istotne jest zaangażowanie pacjenta w proces leczenia i regularna aktywność w domu. Do przykładowego ćwiczenia warto przygotować grubą książkę, a pod palce wsunąć cienki koc. Stajemy na palcach, podnosimy nogę zdrową i opuszczamy się w dół, poza linię książki. Grubość warstw pod palcami dostosowujemy indywidualnie, w taki sposób by doszło do maksymalnego zgięcia grzbietowego. Ćwiczenie należy powtarzać przez co najmniej 3 miesiące zwiększając ilość serii i powtórzeń.

Podjęcie leczenia zapalenia stóp jest ważne, ponieważ nieleczone zapalenie rozcięgna podeszwowego może skutkować pojawieniem się ostrogi piętowej, przewlekłych i silnych dolegliwości bólowych, zaburzeń biomechaniki chodu oraz przeciążeń bocznej krawędzi stopy z towarzyszącym bólem.