Zmarszczka nakątna – przyczyny, wygląd i leczenie

Zmarszczka nakątna oka (łac. epicanthus) to pionowy fałd skórny, który najczęściej przykrywa kąty przyśrodkowe oczu. Zwykle skrywa kąt oka od strony nosa. Rzadziej ma położenie bliżej skroni i przesłania kąt boczny (zewnętrzny).

Jak wygląda zmarszczka nakątna? Zaczyna się od fałdu powieki górnej, a kończy w skórze powieki dolnej, choć może mieć także odwrotny przebieg. Wówczas rozpoczyna się na dolnej powiece, a wygładza na górnej. Występuje parzyście i symetrycznie. Obserwuje się ją zarówno na oku lewym, jak i prawym. Za jej sprawą oczy wydają się skośne, a epicanthus nadaje twarzy rys mongoidalny (oczy przypominają więc kształtem migdały).

Zmarszczka nakątna to cecha fizjologiczna typowa dla populacji zamieszkującej Azję. Nie dotyczy rasy białej. Czasem występuje rodzinnie, ma charakter wrodzony. Obserwuje się ją również u osób z zaburzeniami o podłożu genetycznym.

Zmarszczka nakątna to jedna z cech charakterystycznych dzieci z zespołem Downa. Często oczy pacjentów z trisomią chromosomu 21 są także szeroko rozstawione (to tzw. hiperteloryzm). Jednak epicanthus nie jest jedynym objawem, na podstawie którego można stwierdzić chorobę u noworodka. Przy jej podejrzeniu wykonuje się specjalistyczne badania, które ją potwierdzają lub wykluczają. To głównie genetyczne badanie kariotypu krwi.

Zmarszczka nakątna często również ma związek z FAS, to jest alkoholowym zespołem płodowym. Fetal Alcohol Syndrome to zespół chorobowy płodu będący skutkiem przyjmowania przez matkę alkoholu w czasie ciąży.

Rzadziej zmarszczka nakątna wiąże się z zespołem Turnera, zespołem Klinefeltera czy zespołem Ehlersa-Danlosa. Jako objaw choroby deformacja pojawia się też w przypadku zespołu kociego krzyku. To choroba genetyczna, która objawia się między innymi wydawaniem przez dziecko dźwięków podobnych do miauczenia kota.

Skośne ustawienie szpar powiekowych i zmarszczka nakątna mogą wskazywać na anomalie rozwojowe. Często obecność epicanthus ma związek z zahamowaniem rozwoju środkowej części twarzy lub z różnymi wadami powiek, opadnięciem powieki górnej czy też wąską i krótką szparą powiekową.

Anomalia ta występuje także u zdrowych dzieci, zwłaszcza wcześniaków. U dzieci, które przedwcześnie przyszły na świat może mieć związek z niedostatecznym ukształtowaniem układu kostnego.

Jeszcze inną przyczyną zmarszczki nakątnej u zdrowego dziecka może być zez pozorny. To stan, gdy pomimo tego, iż dziecko zezuje, jego zmysł wzroku jest ukształtowany prawidłowo. Oznacza to, że zmarszczka nakątna jest typowa dla rasy żółtej, zaś u dzieci rasy białej uznawana jest najczęściej za anomalię, pojawienie się której powinno wzbudzać wzmożoną czujność (choć nie musi oznaczać nic poważnego, warto ją pokazać lekarzowi).

• Diagnostyka zespołu Downa
• Choroby genetyczne
• Gen BRCA1 zwiększa ryzyko Alzheimera
• Mutacja genu powodującego autyzm spowalnia aktywność mózgu

Zmarszczka nakątna powinna być obejrzana przez okulistę. Podczas badania lekarz sprawdza, czy szpara powiekowa odpowiednio się domyka, ocenia także szerokość i długość fałdu skórnego. W trakcie wizyty lekarz powinien także wykonać pełne badanie okulistyczne obu oczu.

Zmarszczki nakątne nie zawsze wymagają leczenia. Tak jest w przypadku niemowląt, zwłaszcza wcześniaków: w miarę wzrostu i formowania się kości oraz chrząstek grzbietu nosa fałd wygładza się samoistnie. Wówczas zmarszczka nakątna znika w ciągu kilku miesięcy czy lat. Możliwe jednak, że jej pozostałości będą widoczne również w życiu dorosłym. Leczenie zmarszczki nakątnej nie jest konieczne, jeśli epicanthus nie przeszkadza w prawidłowym widzeniu.

U starszych dzieci zmarszczkę nakątną traktuje się jako defekt i problem, gdy przesłania dużą część szpary powiekowej. Jej obecność sprawia, że zasłania część oka, zwłaszcza podczas patrzenia w bok. Wtedy oko chowa się za fałdą skóry.

Gdy zmarszczka nakątna zasłania pole widzenia, można zastosować leczenie operacyjne. Zabieg, który przeprowadzana się w znieczuleniu miejscowym, polega na usunięciu zbędnego fałdu skóry. Operacja umożliwia korekcję zmarszczki nakątnej i pełne wyleczenie: poprawia kąt widzenia, a także nadaje twarzy bardziej naturalny wygląd.