Malaria - zakażenie, objawy, leczenie, zapobieganie

Co roku na malarię zapada ponad 300 milionów ludzi, z czego dużą grupę stanowią turyści wracający z Afryki, Ameryki Południowej i niektórych wysp Oceanii. Malaria jest jedną z trzech najważniejszych, oprócz AIDS i gruźlicy, chorób zakaźnych na świecie. Ocenia się, że aktualnie 45 proc. ludności w ponad stu krajach świata żyje na terenach zagrożonych malarią. Liczbę nowych zachorowań szacuje się na 300-500 milionów rocznie, a liczbę zgonów na 1,5-2,7 milionów każdego roku.

1. Zakażenie malarią

Wyróżniamy pięć gatunków niebezpiecznych dla człowieka, tj.:

• Plasmodium vivat (zarodziec ruchliwy),
• Plasmodium falciparu (zarodziec sierpowaty),
• Plasmodium ovale,
• Plasmodium knowlesi,
• Plasmodium malariae.

Zobacz film: "Malaria"

Najczęściej dochodzi do zakażenia zarodźcem ruchliwym i zarodźcem sierpowatym, który powoduje najgroźniejszy i najbardziej dramatyczny stan chorego na malarię.

Na ciężki przebieg malarii i groźne dla życia powikłania najbardziej narażone są małe dzieci, które nie przekroczyły 5. roku życia, kobiety w ciąży oraz ludzie z niedoborami odpornościowymi. Mieszkancy Europy zarażają się najczęściej podczas podróży do Kenii, Konga, Tanzanii, Madagaskaru, Mozambiku, Nigerii, Kolumbii i Tajlandii.

Dane statystyczne donoszą, że rokrocznie na zimnicę i związane z nią powikłania umierają ponad dwa miliony osób. Do zakażenia dochodzi przez ukąszenie żywiącej się ludzką krwią samicy komara widliszka. Wówczas do organizmu człowieka wraz ze śliną owada zostają wprowadzone zarodźce, które następnie rozmnażają się w komórkach wątrobowych. Dojrzałe pierwotniaki atakują przede wszystkim krwinki czerwone, co jest odpowiedzialne za większość objawów chorobowych, ale do zmian patologicznych dochodzi także w innych narządach. Należy pamiętać, że do zachorowania wystarczy jedynie pojedyncze ukąszenie, a komary najczęściej atakują przed zachodem i wschodem słońca! Uodpornienie na malarię utrzymuje się po przechorowaniu, ale nie jest ono stałe i może dochodzić do ponownych zakażeń, lecz już nie o ostrym przebiegu.

2. Zachorowania na malarię w Polsce

W Polsce rejestruje się rocznie 50 przypadków malarii "importowanej", w tym nierzadko ciężkie postaci kliniczne wywołane przez zarodźca sierpowatego. Ponadto dość znaczna liczba Polaków jest leczona poza granicami kraju, na terenach malarycznych lub w drodze powrotnej do ojczyzny. Niepokojąca jest wysoka śmiertelność z powodu ciężkiej lub nierozpoznanej malarii. Wynosi ona wprawdzie nie więcej niż trzy przypadki rocznie, ale w porównaniu do liczby zachorowań jest ona szesnastokrotnie większa niż w pozostałych krajach europejskich.

3. Objawy malarii

Od momentu zakażenia do pojawienia się typowych objawów chorobowych, pozwalających rozpoznać malarię, musi upłynąć zwykle kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt dni (od 8 do 40). Czas ten nazywany jest okresem wylęgania malarii, a jego długość uzależniona jest od zarażającego gatunku zarodźca. Pierwsze objawy malarii są niecharakterystyczne, w związku z czym stanowią poważny problem diagnostyczny. Wysoka gorączka, przekraczająca 40 stopni Celsjusza, połączona z dreszczami, nudnościami, wymiotami, bólami głowy, zawsze wymaga konsultacji lekarza. Końcowy etap takiego napadu przebiega ze zlewnymi potami, a temperatura ciała nagle maleje.

W zależności od rodzaju zarodźca obserwujemy pojawianie się gorączki co trzy lub cztery dni (tak zwana trzeciaczka oraz czwartaczka). Należy pamiętać, że nie zawsze przebieg malarii jest zgodny z tym schematem, a to z kolei utrudnia jej rozpoznanie. Zawsze należy dokładnie opisać lekarzowi swoje objawy i poinformować go o swoich ostatnich zagranicznych wyjazdach, gdyż informacje zbierane od pacjenta są podstawowym źródłem diagnozy i w znacznym stopniu skracają czas jej stawiania. Czasami objawami dodatkowymi malarii mogą być: bóle mięśniowe, duszność, zaburzenia świadomości, objawy neurologiczne oraz bóle kręgosłupa, co dodatkowo nastręcza wielu trudności diagnostycznych.

Nieleczona malaria może doprowadzić do wielu powikłań. Wzmożona degradacja krwinek czerwonych powoduje ciężką niedokrwistość, co z kolei pociąga za sobą przewlekłe niedotlenienie tkanek, ponieważ krwinki czerwone w organizmie człowieka są głównymi transporterami tlenu. Miejsce rozpadu tych komórek krwi – śledziona – powiększa swoje rozmiary, niekiedy tak znacznie, że może dojść do jej pęknięcia. Chory na malarię może zapaść w śpiączkę oraz może pojawić się u niego ostra niewydolność nerek. Rozsiew pasożyta we krwi może doprowadzić do niebezpiecznego dla życia wstrząsu. Do późnych powikłań malarii zaliczamy: zespół nerczycowy, nadreaktywny zespół malaryczny, hipersplenizm (tak zwany zespół splenomegalii tropikalnej) oraz zwłóknienie wewnętrznej warstwy mięśnia sercowego (wsierdzia).

4. Leczenie malarii

Malaria bez wątpienia jest groźną chorobą, którą każdorazowo trzeba leczyć. W takim razie, jak możemy to robić? I co możemy stosować, aby uniknąć zachorowania na malrię? Zaznaczmy raz jeszcze, że planując podróż w rejony, w których występuje malaria, musimy obowiązkowo zgłosić się do lekarza, który pomoże nam dobrać odpowiedni rodzaj profilaktyki. Najczęstszym stosowanym preparatem pozwalającym uniknąć zakażenia jest preparat złożony, będący połączeniem dwóch środków farmaceutycznych: atowakwonu i prokwanilu. Natomiast po stwierdzeniu zachorowania na malarię niezbędne jest leczenie, które w większym czy mniejszym stopniu doprowadzi do usunięcia zarodźców z organizmu. Lekami powszechnie stosowanymi w tym celu są: chlorochina, chinina, prymachina, doksycyklina i wiele innych.

5. Leki przeciwmalaryczne

Zapobieganie szerzeniu malarii w w rejonach, gdzie ona występuje polega na likwidowaniu miejsc lęgowych komarów. Poza tym stosuje się opylanie domów insektycydami i korzysta się z moskitier. Indywidualna profilaktyka malarii polega na unikaniu kontaktów z komarami i na podawaniu leków przeciwmalarycznych. Najczęściej stosowany lek na malarię to chlorochina. Jest on jednak coraz mniej skuteczny ze względu na rozprzestrzenianie się oporności zarodźców.

Spośród szacunkowej liczby ponad 250 tysięcy obywateli polskich wyjeżdżających co roku turystycznie lub służbowo do stref występowania malarii, znaczny odsetek nie ma żadnych wiadomości o zagrożeniach zdrowotnych występujących w kraju docelowym. Nie ma również przeprowadzonych wymaganych szczepień ochronnych ani wdrożonej właściwej chemioprofilaktyki malarii. Właściwej, tzn. w odpowiedniej dawce i przy użyciu leków, na które zarodźce malarii są w danej strefie i w danym państwie wrażliwe. Każdy z podróżujących do tzw. krajów tropikalnych powinien przed wyjazdem przeprowadzić badania lekarskie i mieć zaproponowane odpowiednie postępowanie profilaktyczne w jednej z poradni chorób tropikalnych.

W zapobieganiu malarii istotne jest unikanie komarów rodzaju Anopheles głównie w czasie od zmroku do świtu, w niektórych okolicach cały rok, a w niektórych tylko w porze deszczowej lub krótko po niej. Kontakt z komarem utrudnia właściwe ubranie w godzinach wieczornych (długie rękawy i spodnie, grube skarpetki) i stosowanie na odkryte części ciała, zwłaszcza kark, dłonie i stopy, repelentów odstraszających komary. Mieszkanie należy zabezpieczyć przez umieszczanie siatek w oknach i drzwiach wejściowych, stosowanie środków owadobójczych (trociczki, różnego rodzaju rozpylacze, elektrofumigatory), klimatyzację pomieszczeń i spanie pod moskitierami, o ile pomieszczenia nie są wolne od komarów. Intensywne prace prowadzone na świecie nad szczepionką przeciw malarii są jeszcze dalekie od osiągnięcia sukcesu.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.