Gorączka – przyczyny, rodzaje, leczenie
Gorączka jest stanem podwyższonej temperatury ponad fizjologiczną normę. Jest ona normalną reakcją organizmu na różne stany, zazwyczaj infekcje. Najczęściej niewielka gorączka czy stan podgorączkowy nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, czy życia. Istnieją jednak sytuacje, w których gorączka wymaga pilnej interwencji medycznej. Jaka temperatura to gorączka? Czy 37 stopni to gorączka, czy stan podgorączkowy?
- 1. Gorączka – czym jest?
- 1.1. Od jakiej temperatury jest gorączka?
- 1.2. Jak gorączka wpływa na organizm?
- 1.3. Ile trwa gorączka?
- 2. Mechanizm podnoszenia temperatury ciała
- 3. Co to jest stan podgorączkowy?
- 4. Hipertermia – czym jest?
- 5. Gorączka – przyczyny
- 5.1. Infekcje wirusowe
- 5.2. Infekcje bakteryjne
- 5.3. Choroby autoimmunologiczne
- 5.4. Nowotwory
- 5.5. Niektóre leki
- 5.6. Przegrzanie i szczepienia
- 5.7. Gorączka o nieznanej przyczynie
- 6. Objawy towarzyszące gorączce
- 7. Jakie są rodzaje gorączki?
- 8. Jak mierzyć temperaturę ciała, aby stwierdzić gorączkę?
- 9. Kiedy gorączka wymaga interwencji medycznej?
- 10. Metody obniżania gorączki
- 11. Naturalne sposoby radzenia sobie z gorączką
- 12. Diagnostyka gorączki
- 13. Leczenie gorączki
- 14. Jakie są leki przeciwgorączkowe?
1. Gorączka – czym jest?
Gorączka to podwyższona temperatura ciała ponad fizjologiczną normę. Dochodzi do tego na skutek przestawienia pożądanej temperatury ciała w podwzgórzu mózgu, które jest m.in. swoistym termostatem organizmu.
Gorączka jest najczęściej odpowiedzią na stan chorobowy. Jej pierwotną funkcją jest ułatwienie zwalczania infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych. Może być ona również skutkiem innych zdarzeń, niezwiązanych bezpośrednio z przeciwdziałaniem infekcji.
1.1. Od jakiej temperatury jest gorączka?
Od ilu stopni jest gorączka? Umownie gorączką nazywa się stan, w którym temperatura ciała człowieka przekracza 38 stopni Celsjusza.
Należy jednak pamiętać, że na odczyt temperatury ciała wpływać będzie także miejsce pomiaru.
Czy gorączka jest zaraźliwa?
Gorączka nie jest chorobą, lecz stanem, który może towarzyszyć wielu różnym schorzeniom. Sama w sobie nie jest zaraźliwa. Jednak infekcje, które ją wywołują, często bywają wysoce zaraźliwe.
1.2. Jak gorączka wpływa na organizm?
Zwiększenie temperatury ciała o jeden stopień powoduje znaczne przyspieszenie metabolizmu, zwiększenie tętna o ok. 10 uderzeń na minutę, zwiększone zapotrzebowanie tkanek na tlen oraz znacznie zwiększone parowanie, nawet o pół litra wody na dobę.
Oznacza to, że chory z temperaturą 40 stopni Celsjusza oddaje do otoczenia dodatkowe dwa litry wody w ciągu doby. Dlatego niezwykle ważne jest odpowiednie nawadnianie organizmu, tak by nie doprowadzić do odwodnienia. Przyspieszony metabolizm oznacza też większe zapotrzebowanie na energię, białko, witaminy, etc.
Dlaczego więc chory organizm, który jest osłabiony działaniem drobnoustrojów, naraża się na dodatkowy wysiłek i zwiększoną konsumpcję cennych zasobów odżywczych? Otóż szybszy metabolizm oznacza również szybszą produkcję limfocytów, czyli jednego z rodzajów komórek odpornościowych.
Jeśli organizm styka się z danym drobnoustrojem po raz pierwszy, to potrzebuje czasu na wytworzenie odpowiednich dla niego przeciwciał. Czas ten ulega znacznemu skróceniu przy podwyższonej temperaturze ciała i szybszym metabolizmie.
Zwiększona temperatura ciała utrudnia również drobnoustrojom dostęp do niektórych substancji, które są im niezbędne do odżywiania. Powoduje to ich wolniejsze namnażanie, przy jednoczesnej szybszej produkcji i lepszej proliferacji przeciwciał.
W efekcie układ odpornościowy może zdobyć w krótszym czasie przewagę nad chorobą.
1.3. Ile trwa gorączka?
Ile może trwać gorączka u dorosłego lub dziecka? Czas trwania gorączki zależy przede wszystkim od jej przyczyny. Zwykle jednak wysoka temperatura utrzymuje się kilka dni (ok. 3 dni).
Czasem jednak może być to tylko jednodniowa gorączka u dorosłych i dzieci.
Przyczyny gorączki w skrócie
Gorączka to najczęściej jeden z objawów:
- infekcji wirusowej
- bakteryjnych infekcji górnych dróg oddechowych
- bakteryjnych infekcji dróg moczowych
Rzadsze przyczyny gorączki to choroby autoimmunologiczne i nowotworowe. Niektóre rodzaje leków mogą zwiększyć prawodpodobieństwo wystąpienia gorączki.
2. Mechanizm podnoszenia temperatury ciała
Po co nam gorączka i dlaczego podczas gorączki jest zimno? Czy gorączka jest dobra? Otóż temperatura ciała kontrolowana jest przez tzw. punkt nastawczy w jądrze przedwzrokowym podwzgórza, w mózgu. Znajduje się tam biologiczny termostat. Jeśli temperatura jest za niska w stosunku do przyjętego celu, podwzgórze wysyła sygnały, po których następuje zwiększanie temperatury w procesie zwanym termogenezą.
Uczestniczą w niej mięśnie, w których następują z pozoru chaotyczne skurcze – w rzeczywistości jest to przemyślane przez naturę, jednoczesne działanie antagonistycznych mięśni, które powoduje powstawanie ciepła. Obserwujemy wtedy charakterystyczne drżenie, które znamy z chłodnych dni lub momentu nadchodzenia gorączki w przebiegu infekcji.
Jednocześnie zachodzi tzw. termogeneza bezdrżeniowa w tkance tłuszczowej, w wyniku której energia jest zamieniana w ciepło. Jeśli temperatura jest za wysoka w stosunku do określonego przez podwzgórze celu, następuje jej wytracanie przez rozszerzanie naczyń krwionośnych i zwiększone wydzielanie potu.
Drobnoustroje chorobotwórcze odpowiedzialne za infekcje wydzielają związki zwane pirogenami. Są to substancje, które wymuszają na podwzgórzu podniesienie temperatury ciała.
Oczywiście nie jest tak, że bakterie czy grzyby celowo nakłaniają podwzgórze do podniesienia temperatury na swoją zgubę. Pirogenami zwykle są substancje toksyczne dla organizmu, które ten ostatni odczytuje jako sygnał do podwyższenia temperatury.
Co ciekawe, większość pirogenów egzogenicznych, a więc pochodzących spoza organizmu, posiada zbyt duże cząsteczki, aby przeniknąć barierę krew-mózg, a więc bezpośrednio stymulować podwzgórze do zwiększenia temperatury. Zamiast tego, organizm wytwarza swoje pirogeny, tzw. pirogeny endogenne, w odpowiedzi na obecność toksyn.
Owe pirogeny endogenne wnikają z krwiobiegu do podwzgórza, powodując bezpośrednio przestawienie temperatury na wyższy poziom. Głównie są to interleukiny, substancje wydzielane przez limfocyty i makrofagi, które równocześnie stymulują szybszą produkcję limfocytów – a więc komórek odpornościowych, przyczyniając się w ten sposób dwutorowo do zwalczania źródła infekcji.
Organizm za pirogeny zewnętrzne może poczytywać nie tylko produkty przemiany materii bakterii czy grzybów, ale również pewne leki czy toksyny. W efekcie, w wyniku zatrucia również może dochodzić do podwyższenia temperatury, co nie musi mieć korzystnego wpływu na jego przebieg.
3. Co to jest stan podgorączkowy?
Stan podgorączkowy to podwyższona temperatura ciała. Jest ona nieco wyższa od temperatury uważanej za normalną, jednak jej stopień nasilenia jest niewielki. Stan podgorączkowy może być tylko chwilowym stanem, z którym organizm szybko sobie poradzi. Często jednak przechodzi on w gorączkę, dlatego też wymaga stałego monitorowania.
Stan podgorączkowy – ile stopni?
Od ilu stopni jest stan podgorączkowy? Czy 38 stopni to gorączka, czy stan podgorączkowy? Stan podgorączkowy objawia się temperaturą 37,1-38 stopni.
A od ilu stopni zaczyna się gorączka? Jeśli temperatura przekroczy 38 stopni, wówczas mówi się o gorączce.
Utrzymująca się przewlekle temperatura 37 – czy to normalne?
Stan podgorączkowy nie zawsze wymaga leczenia. Czasem jego przyczyny są niezakaźne. U dorosłego temperatura 37 stopni i nieco więcej może być reakcją na stres, nadmierną aktywność fizyczną, czy zmęczenie (tzw. gorączka ze zmęczenia, przemęczenia). W takich sytuacjach wskazany jest przede wszystkim wypoczynek.
Jednak, jeśli stan podgorączkowy nie mija, należy skontaktować się z lekarzem. Utrzymująca się temperatura 37 i więcej stopni, może być bowiem objawem poważnych chorób. Dlatego też ciągły stan podgorączkowy nie powinien być bagatelizowany.
ROZWIĄŻ TESTY I SPRAWDŹ:
4. Hipertermia – czym jest?
Hipertermia jest stanem, w którym występuje podwyższona temperatura ciała, ale układ termoregulacji nie jest przestawiony na jej wyższą wartość. Innymi słowy, układ sterujący stara się obniżyć temperaturę, ale na skutek upośledzenia wydalania ciepła lub jego nadmiernego wytwarzania temperatura utrzymuje się w organizmie na podwyższonym poziomie.
Z uwagi na to, że w hipertermii nie da się obniżyć temperatury lekami przeciwgorączkowymi, a wzrost temperatury może dochodzić do bardzo wysokich wartości, hipertermia może być stanem zagrożenia życia.
Najczęstszą przyczyną jest wystawienie organizmu na skrajnie niekorzystne warunki, w postaci wysokiej temperatury i dużej wilgotności. Podejmowanie wysiłku fizycznego w takich warunkach, szczególnie przy bezpośrednim działaniu słońca, powoduje przegrzanie. Organizm nie jest w stanie oddać do otoczenia wystarczającej ilości ciepła. Dochodzi wtedy do udaru cieplnego.
U starszych osób, u których układ oddawania ciepła jest mniej sprawny oraz występuje upośledzenie pragnienia, do udaru dojść może nawet przy braku podejmowania wysiłku fizycznego. Jest to tzw. klasyczna forma udaru cieplnego, do którego oprócz podeszłego wieku może przyczyniać się znaczna otyłość i odwodnienie.
Hipertermia wystąpić może również w przebiegu samego odwodnienia, gdzie na skutek mniejszego ukrwienia następuje zwężenie naczyń podskórnych, co powoduje zmniejszenie wydzielania potu i zaburzenie procesu oddawania ciepła do otoczenia.
5. Gorączka – przyczyny
5.1. Infekcje wirusowe
Najczęstszą przyczyną pojawienia się gorączki są infekcje wirusowe. W większości przypadków infekcje te trwają kilka dni i organizm zdrowego człowieka sam sobie z nimi radzi, używając do tego celu m.in. podwyższonej temperatury ciała.
Spośród popularnych infekcji wirusowych, najgroźniejsza jest grypa, której powikłania są istotną przyczyną śmierci wśród osób starszych i innych z obniżoną odpornością, np. w przebiegu AIDS.
W przypadku stwierdzenia grypy, u osoby znajdującej się w grupie ryzyka, zaleca się zastosowanie leków antywirusowych, najlepiej jak najwcześniej w toku infekcji.
5.2. Infekcje bakteryjne
Drugą grupą chorób prowadzących często do powstawania gorączki są infekcje bakteryjne. Mogą one dotykać praktycznie każdego narządu w organizmie.
Gorączce towarzyszyć będą objawy charakterystyczne dla infekcji danego organu oraz szczepu bakterii.
5.3. Choroby autoimmunologiczne
Przyczyną gorączki mogą być również choroby autoimmunologiczne (np. toczeń), w których organizm wykorzystuje układ odpornościowy do zwalczania własnych tkanek. W przebiegu tych chorób może dochodzić do powstawania miejscowych czy nawet ogólnych stanów zapalnych, które będą powodowały podwyższenie temperatury ciała.
5.4. Nowotwory
Często gorączka jest jednym z pierwszych objawów obserwowanych przez osobę dotkniętą nowotworem. Niektóre nowotwory wytwarzają pirogeny podnoszące nastawioną temperaturę w podwzgórzu. Inne mogą ulegać nadkażeniom bakteryjnym, dającym objawy ogólnoustrojowe stanu zapalnego.
Sam szybki wzrost guza nowotworowego może powodować powstawanie gorączki, jako że część komórek nowotworowych obumiera, czy to na skutek niedostatecznego ukrwienia guza, czy też działania systemu odpornościowego. Guzy w obrębie podwzgórza mogą zakłócać jego prawidłowe funkcjonowanie, przyczyniając się do ustalania podwyższonej bądź obniżonej temperatury ciała.
Wreszcie osoby cierpiące na chorobę nowotworową, w szczególności poddane chemioterapii, posiadają znacznie obniżoną odporność, w takich warunkach nawet stosunkowo łagodne drobnoustroje, z którymi na co dzień żyjemy w równowadze, mogą powodować infekcje i gorączkę.
5.5. Niektóre leki
Przyczyną wysokiej gorączki (także u osoby starszej) może być też przyjmowanie pewnych leków. Pojawia się ona wtedy dość nagle po rozpoczęciu przyjmowania leku. Z niejasnych przyczyn pewne leki u niektórych osób działają jak zewnętrzne pirogeny, przyczyniając się do podwyższonej temperatury ciała. Inne mogą powodować alergie.
Do wystąpienia gorączki szczególnie predysponują takie leki jak niektóre antybiotyki, leki immunosupresyjne, sterydy, barbiturany, leki przeciwhistaminowe czy leki stosowane w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego.
Przerwanie terapii każdorazowo powinno powodować ustąpienie gorączki.
5.6. Przegrzanie i szczepienia
W przypadku niemowląt przyczyną gorączki może być także przegrzanie, wynikające z nadmiernego ubierania, okrywania dziecka.
Ponadto u dzieci czasami gorączka pojawia się także po szczepieniach.
5.7. Gorączka o nieznanej przyczynie
O gorączce o nieznanej przyczynie (FUO, ang. fever of unknown origin) mówi się wtedy, gdy utrzymuje się ona przez dłuższy czas (dłużej niż trzy tygodnie), a nie udało się zdiagnozować jej pierwotnej przyczyny. Zwykle odpowiedzialne są niezdiagnozowane infekcje bakteryjne i wirusowe, nowotwory, choroby autoimmunologiczne czy zakrzepica żył głębokich.
Diagnostyka jest łatwiejsza, jeśli oprócz podwyższonej temperatury u chorego pojawiają się też dodatkowe objawy. Niekiedy jednak jest to tylko gorączka bez innych objawów. Wówczas ustalenie przyczyny FUO jest utrudnione.
Zdarza się, że u części chorych przyczyny długotrwałej gorączki, utrzymującej się powyżej kilku dni, pozostają nieznane, nawet pomimo przeprowadzenia bardzo szczegółowej diagnostyki (obecny stan podgorączkowy a CRP w normie) i wykluczenia wpływu substancji zewnętrznych.
6. Objawy towarzyszące gorączce
Jakie są objawy przy gorączce? Przy infekcjach wirusowych typowe (oprócz gorączki) objawy to:
- katar,
- kaszel,
- ból gardła,
- bóle mięśniowe,
- uczucie rozbicia.
Przy niektórych rodzajach infekcji może również występować
Zdarza się także, że gorączka jest objawem izolowanym w przypadku niektórych infekcji wirusowych (gorączka bez objawów dodatkowych u dorosłego), jak Covid-19. Czasem pacjenci z koronawirusem mówią też o uczuciu gorączki bez temperatury.
W przypadku bakteryjnych infekcji gorączka zwykle osiąga wyższe wartości niż przy innych, grypopodobnych infekcjach. W tym przypadku przy infekcjach górnych dróg oddechowych (gardło, nos, krtań, zatoki), pojawia się także kaszel, katar oraz ból głowy. Natomiast w przypadku bakteryjnych infekcji dolnych dróg oddechowych – oskrzeli i płuc – pojawia się dodatkowo:
- trudność z oddychaniem,
- głęboki kaszel,
- gęsta wydzielina,
- ból w klatce piersiowej.
Bakterie często „porażają” także układ pokarmowy, zwykle na drodze zatruć pokarmem z zawartością toksyn bakteryjnych. Objawy to biegunka czy wymioty w połączeniu z gorączką. Może też dojść do zakażenia samymi bakteriami, co powoduje podobne objawy i nieraz może pojawiać się dodatkowo krew w kale. Objawy te, podobnie jak w przypadku infekcji dróg oddechowych, mogą zostać pomylone z infekcją wirusową.
Infekcje bakteryjne dotykają często również dróg moczowych oraz układu rozrodczego. Objawami są:
- pieczenie i ból podczas oddawania moczu,
- krwisty mocz w przypadku zapalenia dróg moczowych.
- ból w podbrzuszu u kobiet,
- krwawienia i brzydko pachnące upławy, wydostające się z dróg rodnych,
- ból podczas stosunku.
Czy przy gorączce jest zimno, czy gorąco?
Najczęściej przy gorączce pacjenci skarżą się na uczucie zimna, pojawianie się zimnych dreszczy.
7. Jakie są rodzaje gorączki?
Wzrost temperatury powyżej normę budzi zazwyczaj duży niepokój. Jednak najczęściej wyższa temperatura nie jest poważnym problemem. Gorączka może mieć bowiem różne nasilenie. Od ilu zaczyna się gorączka?
W zależności od wysokości temperatury wyróżnić można następujące rodzaje gorączki:
- stan podgorączkowy – 37,1-38 stopni,
- gorączka nieznaczna – od 38 do 38,5 do stopni,
- gorączka umiarkowana – od 38,5 do 39,5 stopni,
- znaczna gorączka – 39,5-40,5 stopni,
- wysoka gorączka – od 40,5 do 41 stopni,
- nadmierna gorączka (hiperpireksja) – powyżej 41 stopni.
Co to jest gorączka mózgowa?
Szczególnym rodzajem gorączki jest gorączka mózgowa, która powstaje wskutek uszkodzenia ośrodka termoregulacji w mózgu.
Ten rodzaj gorączki wymaga natychmiastowego podjęcia działania. Gdyż rokowania przy gorączce mózgowej są mniej pomyślne.
Gorączka psychogenna
Wzrost temperatury ciała mogą powodować także silne emocje, stres, co nazywa się psychogenną gorączką.
Objawy wewnętrzne stresu to przede wszystkim przyspieszone bicie serca, płytki oddech, czy problemy z koncentracją.
Gorączka hektyczna
Z kolei w przypadku, gdy ustępująca lub przerywana gorączka wykazuje istotną amplitudę wahań, mówi się o gorączce hektycznej.
8. Jak mierzyć temperaturę ciała, aby stwierdzić gorączkę?
Od ilu stopni jest gorączka? Fizjologiczna temperatura ciała waha się w granicach 37 stopni, a jej dokładna wartość zależy od miejsca pomiaru.
Najogólniej sposoby pomiaru temperatury można podzielić na:
- pomiar dotykowy (kontaktowy)
- pomiar bezdotykowy (bezkontaktowy).
W zależności od miejsca pomiaru wyróżnia się także:
- pomiar temperatury pod pachą – to częsty sposób pomiaru temperatury w domowych warunkach; w tym przypadku temperatura powinna wynosić 36,6 stopni,
- pomiar temperatury w jamie ustnej – sposób popularny głównie w kulturze anglosaskiej; w stanie fizjologicznym temperatura powinna dać wartość 36,9 stopni,
- pomiar temperatury w odbytnicy – sposób stosowany głównie u niemowląt, ale też wtedy, gdy ważna jest dokładność pomiaru; prawidłowa temperatura powinna dać wartość 37,1 stopni,
- pomiar temperatury w uchu – sposób praktykowany głównie w szpitalach; w tym przypadku prawidłowa wartość to 37,1 stopni,
- pomiar temperatury na czole – dokonywany za pomocą termometru bezdotykowego, prawidłowa temperatura to 36,4-37,5.
Temperatury te należy traktować jednak dość orientacyjnie. Ich wartości zmieniają się bowiem w cyklu dobowym, u kobiet również w miesięcznym cyklu płciowym. Przyjmuje też większe wartości przy podejmowaniu intensywnego wysiłku fizycznego, a niższe w czasie spoczynku.
PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT
Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:
- Czy robić badanie krwi i moczu w czasie gorączki? - odpowiada dr n. med. Tomasz Grzelewski
- O czym świadczy podwyższona temperatura ciała oraz wyniki CRP i OB? - odpowiada lek. Katarzyna Szymczak
- Jak długo może utrzymywać się gorączka u dziecka? - odpowiada dr n. med. Tomasz Grzelewski Wszystkie odpowiedzi lekarzy
9. Kiedy gorączka wymaga interwencji medycznej?
Choć gorączka jest naturalnym i potrzebnym mechanizmem obronnym organizmu, to jednak jej nadmierny wzrost bywa bardzo niebezpieczny. Uważa się, że dla człowieka śmiertelna może być już gorączka 42-43 stopni (a dla większości zwierząt jest to gorączka 45 stopni).
Dlatego też w każdej sytuacji, gdy wysoka gorączka u dorosłych trwa dłużej niż trzy dni lub gdy narasta gwałtownie i pogarszają się objawy towarzyszące, należy niezwłocznie zasięgnąć pomocy lekarskiej.
Niezwłoczna interwencja medyczna wskazana jest także, gdy:
- pojawiają się halucynacje, intensywne wymioty, sztywność karku,
- gorączce towarzyszy zdezorientowanie i nadmierna senność,
- pojawia się silny ból głowy, który nie reaguje na leki przeciwbólowe,
- występuje nieblaknąca pod naciskiem wysypka.
Kontakt z lekarzem wskazany jest także, gdy obserwuje się nawracającą gorączkę u dorosłego, przewlekły stan podgorączkowy i zmęczenie. Ponadto z lekarzem należy omówić wszelkie nietypowe objawy, jak nawracający stan podgorączkowy tylko wieczorem, gorączka tylko w nocy u dorosłego.
Temperatura 39 u dorosłego bez innych objawów – czy udać się do lekarza?
Często na forum chorzy pytają, czy gorączka 39 u dorosłego bez innych objawów wymaga konsultacji z lekarzem. Choć uznaje się, że temperatura 39 to umiarkowana gorączka istnieją sytuacje, które wymagają, aby skonsultować ją z lekarzem.
Na pewno kontakt z lekarzem wskazany jest, gdy wysoka gorączka bez innych objawów u dorosłego (lub z innymi objawami) pojawia się bezpośrednio po powrocie z zagranicznej podróży.
Z lekarzem należy skontaktować się także, gdy po rozpoczęciu leczenia wysoka temperatura nie ustępuje w ciągu tygodnia (gorączka nie spada po lekach u dorosłego) lub gdy ogólny stan zdrowia pacjenta pogorszył się.
Gorączka u dziecka
Następstwa gorączki u małych dzieci mogą być inne niż w przypadku osób dorosłych. Dlatego też w tym przypadku zawsze zaleca się uważną obserwację dziecka, a w razie obaw, jak najszybszy kontakt z lekarzem.
Niezwłoczna interwencja medyczna wskazana jest w następujących przypadkach:
- wysoka gorączka u niemowląt poniżej 3 miesięcy,
- długotrwała gorączka u dziecka,
- przewlekły stan podgorączkowy bez innych objawów (podwyższona temperatura),
- dziecko odmawia przyjmowania płynów lub jest zbyt słabe, by pić, występują oznaki odwodnienia,
- bardzo duże osłabienie po gorączce, nadmierna ospałość, wiotkość ciała, „przelewanie się przez ręce” i problemy z przebudzeniem,
- u dziecka występuje skrajna drażliwość lub rozdrażnienie,
- pojawiają się trudności w oddychaniu, drgawki, bardzo wysoka gorączka i dreszcze,
- silny ból głowy i gorączka u dziecka bez innych objawów,
- dziecko skarży się na sztywność karku,
- występuje nieblaknąca pod naciskiem wysypka.
10. Metody obniżania gorączki
Metody obniżania gorączki można najogólniej podzielić na:
- metody farmakologiczne – są to leki o działaniu przeciwgorączkowym (często także przeciwbólowym) w postaci tabletek, zawiesin, czy syropów,
- metody niefarmakologiczne – wszelkie domowe sposoby na gorączkę.
Warto mieć na uwadze także to, że choć w powszechnym mniemaniu, gorączka stanowi jeden z nieodłącznych elementów choroby i jako taki powinna być bezwzględnie zwalczana, to jednak nie zawsze należy zbijać gorączkę.
Gorączka jest bowiem jednym z elementów obrony organizmu przed infekcją i tak naprawdę może być pożytecznym narzędziem w jej zwalczaniu.
Istnieje teoria, według której lekarze nie powinni obniżać temperatury ciała w sposób sztuczny, jeśli nie stanowi ona sama w sobie zagrożenia dla organizmu. Zwolennicy tej teorii tłumaczą, że obniżanie temperatury stanowi ingerencję w naturalne procesy obronne i wydłuża czas choroby, narażając chorego na większe ryzyko powikłań i rozwoju cięższej postaci choroby.
Przeciwnicy tej teorii tłumaczą natomiast, że dziś potrafimy zwalczać większość drobnoustrojów w sposób farmakologiczny (antybiotyki, leki przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, etc.) i w związku z tym gorączka jest w pewnym sensie przeżytkiem, niepotrzebnie nadwątlającym siły organizmu. Należy ją zbijać, tak aby nie tylko zaoszczędzić więcej sił choremu, ale także podnieść jego ogólne samopoczucie, które ma również duży wpływ na przebieg choroby.
Kiedy zbijać gorączkę?
Istnieje konsensus co do szczególnych przypadków, kiedy gorączka powinna być zwalczana. Gorączka powyżej 41 stopni stanowi poważne zagrożenie dla mózgu, gdyż w takiej temperaturze może dojść do denaturacji białek i w konsekwencji nieodwracalnych zmian, a nawet śmierci. Jeśli gorączka zbliża się do tej wartości, należy ją bezwzględnie zbijać.
W pewnych przypadkach próg bezwzględnego zbijania wysokiej temperatury jest nieco niższy. U osób ze słabym układem sercowo-naczyniowym podwyższona temperatura może doprowadzić do poważnych komplikacji na skutek wymuszania podwyższonego tętna przez dłuższy okres. Podobnie nie dopuszcza się do podwyższonej temperatury u kobiet w ciąży, jako że rozwijający się płód jest na nią szczególnie wrażliwy.
Ponadto na skutki wysokiej gorączki narażone są dzieci, które nie mają jeszcze dobrze rozwiniętego układu termoregulacji. Dlatego gorączka u dzieci powinna być przedmiotem szczególnej troski ich rodziców. W przypadku dzieci nawet umiarkowana gorączka (temperatura do 39 stopni) może spowodować znaczne osłabienie, pogorszenie samopoczucia i narazić na odwodnienie (choć u dorosłego gorączka do 39 stopni może nie być tak groźna).
Dlatego też należy stale monitorować temperaturę ciała dziecka. Nigdy nie należy dopuszczać do przekroczenia 40 stopni gorączki. Należy też pamiętać, że mały pacjent, a szczególnie ten dotknięty gorączką, sam często nie poinformuje opiekuna o swym pogorszeniu samopoczucia.
40 stopni gorączki – co robić?
Także u dorosłego gorączka 40 stopni powinna być bezwzględnie zbijana. Ponadto takie wysokie temperatury zawsze wymagają konsultacji z lekarzem.
Co robić, gdy gorączka nie spada?
U dorosłego i dziecka gorączka powinna obniżyć się po podaniu leków przeciwgorączkowych. Jeżeli jednak gorączka nie spada, a utrzymuje swoją wartość lub wzrasta, należy bezwzględnie skontaktować się z lekarzem. Długo utrzymująca się gorączka może prowadzić do wielu poważnych powikłań.
11. Naturalne sposoby radzenia sobie z gorączką
Kiedy gorączka jest niewielka, można próbować obniżyć ją poprzez domowe sposoby, bez podawania środków przeciwgorączkowych, poprzez:
- picie dużej ilości płynów,
- zimne okłady,
- odpoczynek,
- letnią kąpiel,
- noszenie lekkiej odzieży.
Kiedy jest stan podgorączkowy (temperatura do 38 stopni) lub przy niskiej gorączce, można też stosować naturalne leki napotne, jak:
- napar z kwiatu lipy,
- napar z liści malin,
- napar kory wierzbowej.
Nie posiadają one działań niepożądanych, charakterystycznych dla farmaceutyków, ale mogą też nie mieć takiej skuteczności w likwidowaniu gorączki.
Wśród domowych metod na gorączkę dużą popularnością cieszą się także skarpety octowe. Warto jednak pamiętać, że tego typu okłady mogą jednocześnie podrażniać skórę stóp.
12. Diagnostyka gorączki
Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad (ile dni trwa gorączka, objawy towarzyszące) oraz badanie fizykalne. Jeśli to konieczne, lekarz zleca także dodatkowe badania (pobieranie próbki z nosa lub gardła, badania krwi, moczu, czy prześwietlenie klatki piersiowej).
W diagnozie przyczyny gorączki, jeśli nie jest ona oczywista, bardzo ważny jest także jej dobowy przebieg.
Chory powinien jeszcze przed wizytą lekarską w miarę często mierzyć temperaturę, tak by być w stanie możliwie dokładnie poinformować lekarza o jej przebiegu w ciągu doby. Różne schematy podwyższania i obniżania temperatury w ciągu doby są bowiem charakterystyczne dla pewnych chorób i mogą znacznie ułatwić i przyspieszyć postawienie prawidłowej diagnozy.
13. Leczenie gorączki
Każdorazowo leczenie gorączki sprowadza się do wyeliminowania jej przyczyny. Często konieczne jest także przyjmowanie leków łagodzących objawy, tj. przeciwbólowych, przeciwkaszlowych i innych, według zaleceń lekarza.
W przypadku wystąpienia wysokiej gorączki lub biegunki, czy wymiotów, ważne jest regularne uzupełnianie płynów oraz elektrolitów. Można kupić w aptece specjalne preparaty glukozowo-elektrolitowe, można też użyć napojów izotonicznych dla sportowców.
Przy gorączce pojawiającej się w infekcjach bakteryjnych konieczna jest szybka pomoc medyczna i podjęcie terapii antybiotykowej.
Natomiast w przypadku wystąpienia hipertermii czy udaru cieplnego, nie należy stosować klasycznych leków przeciwgorączkowych, gdyż nie przyniosą one pożądanego skutku. Leki te jedynie przestawiają temperaturę w termostacie podwzgórza, z czym dotknięta hipertermią osoba akurat nie ma problemu. Leki te nie ułatwiają natomiast samego oddawania ciepła z organizmu.
Zamiast tego, należy danego pacjenta przenieść w chłodne miejsce, rozebrać, podawać chłodne płyny do picia, okładać zimnymi, mokrymi ręcznikami czy nawet wspomóc się wiatrakiem. Jeśli hipertermii towarzyszy utrata przytomności, należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe, jest to bowiem stan zagrażający życiu.
14. Jakie są leki przeciwgorączkowe?
Najczęściej w gorączce podaje się leki takie jak kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, paracetamol czy pyralgina.
Leki te obniżają nastawioną temperaturę w podwzgórzu, zakłócając działanie pirogenów. W efekcie dochodzi w dosyć szybkim czasie do zaprzestania termogenezy, pacjent poci się, oddając ciepło do otoczenia.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.