Trwa ładowanie...

Antybiotyk - działanie, rodzaje, działania niepożądane, stosowanie

Antybiotyk stosowany jest jako środek w leczeniu infekcji bakteryjnej
Antybiotyk stosowany jest jako środek w leczeniu infekcji bakteryjnej (Zdjęcie autorstwa PublicDomainPictures / CC0 1.0)

Antybiotyki są powszechnie stosowanymi środkami w leczeniu infekcji bakteryjnych. Ich nazwa pochodzi od dwóch grecki słów: „anti”, oznaczającego „przeciw”, oraz „bios”, czyli „życie”. Oznacza to, że antybiotyki przyczyniają się do uśmiercenia żywych bakterii. Za pierwszy lek z tej grupy uznaje się penicylinę, którą w 1928 roku odkrył Alexander Fleming. Dzięki niemu zahamowana została m.in. epidemia gruźlicy. Wynalazek ten umożliwił podjęcie skutecznej walki z drobnoustrojami chorobotwórczymi. Od tego momentu nastąpił gwałtowny rozwój atybiotykoterapii. Czy jednak na pewno ten sposób leczenia jest bezpieczny?

spis treści

1. Jak działają antybiotyki?

Ze względu na działanie wyróżniamy dwa rodzaje antybiotyków:

  • antybiotyki bakteriobójcze – zabijają komórki drobnoustrojów;
  • antybiotyki bakteriostatyczne – zmieniają metabolizm komórki bakteryjnej, tym samym uniemożliwiając jej rozrost i namnażanie.
Zobacz film: "Szczepienie przeciwko HPV"

Działanie antybiotyków polega na tym, że substancje te zaburzają proces syntezy ściany komórkowej bakterii oraz wpływają na stopień przepuszczalności błony komórkowej bakterii. Mogą także doprowadzić do zakłócenia syntezy białek, a nawet do zahamowania syntezy kwasów nukleinowych.

Mimo tak toksycznego działania, nie powodują uszkodzeń w obrębie komórek ciała człowieka. Dzieje się tak, ponieważ antybiotyki działają tylko na te struktury komórkowe, które są obecne w budowie bakterii, natomiast nie występują w organizmie ludzkim. Za pomocą antybiotyków leczy się różnorodne choroby zakaźne. Jednak preparaty są wykorzystywane nie tylko w leczeniu infekcji bakteryjnych. Stosuje się je także w profilaktyce schorzeń wsierdzia, by nie dopuścić do rozwoju stanu bakteryjnego w tej okolicy. Ponadto leki te wykorzystuje się także do wzmacniania odporności u osób cierpiących na neutropenię.

PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT

Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:

Wszystkie odpowiedzi lekarzy

2. Rodzaje antybiotyków

Nazwy antybiotyków są zróżnicowane, ponieważ substancje te różnią się od siebie budową chemiczną. Ze względu na to kryterium wydzielamy następujące rodzaje antybiotyków:

  • β-laktamy (penicyliny, cefalosporyny, monobaktamy, karbapenemy, trinemy, penemy oraz inhibitory β-laktamaz);
  • aminoglikozydy, które dzielą się na aminoglikozydy streptydynowe, aminoglikozydy deoksystreptaminowe oraz aminocyklitole;
  • antybiotyki peptydowe (w tej grupie wyróżnia się: polipeptydy, streptograminy, glikopeptydy, lipopeptydy, glikolipopeptydy, glikolipodepsypeptydy);
  • tetracykliny występujące pod dwiema postaciami, tetracykliny właściwej oraz glicylocykliny;
  • makrolidy;
  • linkozamidy;
  • amfenikole;
  • rifamycyny;
  • pleuromutyliny;
  • mupirocyna;
  • kwas fusydowy.

Dodatkowo wyróżniamy także leki przeciwgrzybicze i leki przeciwprątkowe.

Antybiotyki różnią się między sobą stopniem wchłaniania. Niektóre z nich są bardzo dobrze wchłaniane z przewodu pokarmowego, dlatego też możliwe jest ich doustne przyjmowanie, inne natomiast muszą być podawane choremu drogą dożylną bądź domięśniową, bo niemożliwe jest ich wchłanianie z przewodu pokarmowego. Domięśniowej podaży wymagają głównie cefalosporyny. Kolejna różnica między antybiotykami dotyczy sposobu ich usuwania z organizmu. Zdecydowana większość antybiotyków wydalana jest wraz z moczem, tylko nieliczne usuwane są wraz z żółcią.

Ponadto antybiotyki różnią się także łatwością, z jaką przenikają do tkanek. Część z nich szybko przenika do tkanek organizmu, część natomiast czyni to niezwykle wolno. Stosowanie antybiotyków i ich wybór w konkretnym przypadku w dużej mierze zależy od chorób, na jakie cierpi dany pacjent. Przykładowo, osobie cierpiącej na schorzenia nerek nie można przepisać leku wydalanego wraz z moczem, bo może to wywołać różnorodne komplikacje.

Błędy najczęściej popełniane podczas przyjmowania antybiotyków
Błędy najczęściej popełniane podczas przyjmowania antybiotyków [7 zdjęć]

Narodowy Program Ochrony Antybiotyków to kampania prowadzona pod różnymi nazwami w wielu krajach. Jej

zobacz galerię

3. Działania niepożądane

Antybiotyki należą do leków względnie bezpiecznych dla zdrowia ludzkiego, a ich toksyczne działa wpływa tylko na rozwijające się w organizmie drobnoustroje. Zdarza się jednak, że niektóre antybiotyki wywołują reakcje alergiczne. Po zastosowaniu antybiotyku może pojawić się na ciele wysypka oraz obrzęk, a objawom skórnym towarzyszy podwyższona temperatura ciała.

Reakcja uczuleniowa w skrajnych przypadkach powoduje śmierć chorego, dlatego przed wprowadzeniem leku do terapii konieczne jest przeprowadzenie testów alergicznych. Gdy pod wpływem przyjmowania antybiotyków naturalna flora bakteryjna ulega zniszczeniu, wówczas mogą pojawić się zaburzenia trawienia. Do tego rodzaju powikłania dochodzi przy stosowaniu antybiotyków doustnych. Aby nie dopuścić do nich, lekarze często przepisują pacjentowi preparaty chroniące florę jelitową.

Ponadto antybiotyki mogą wpływać niekorzystnie na różne narządy, przyczyniają się do chorób nerek oraz wątroby, działają toksycznie na ucho wewnętrzne i szpik kostny. Ze względu na ryzyko pojawienia się skutków ubocznych antybiotyków powinny być one stosowane ściśle według wskazań lekarza i tylko z jego polecenia.

3.1. Nie warto nadużywać antybiotyków

Lekarze przywykli do wypisywania antybiotyków niemal w każdej sytuacji. Tymczasem okazuje się, że nadmierne stosowanie różnych środków należących do tje grupy może uszkodzić naszą naturalną florę bakteryjną i zaburzyć pracę wielu narządów, m. in. wątroby i nerek. Antybiotyki powinno podawać się w ostateczności (zwłaszcza dzieciom) - jeśli jest możliwość leczenia innym sposobem, należy najpierw spróbować wszystkich metod. Antybiotyki podaje się w przypadku silnych infekcji bakteryjnych.

4. Skuteczność antybiotyków

Często nie zdajemy sobie sprawy, że efekt działania antybiotyków zależy od tego, w jaki sposób je przyjmujemy. Warto poznać kilka podstawowych zasad. Dzięki ich przestrzeganiu szybciej powrócimy do zdrowia, a infekcje nie będą się powtarzały...

Skuteczność antybiotyków zależy od ich rodzaju. Niektóre środki działają na wiele typów bakterii, inne na określone rodzaje. Ostatnio pojawił się nowy preparat, który zażywa się przez trzy dni, w dodatku tylko po jednej tabletce dziennie. Lek często jest nadużywany przez pacjentów, a to prowadzi do uodpornienia się na jego działanie. Wtedy kurację trzeba powtarzać.

Nie każdy wie, że leczenie antybiotykami powinno zostać poprzedzone antybiogramem. Jest to badanie, które polega na pobraniu wymazu z miejsca zakażenia bakteryjnego (gardła, nosa, pochwy, czasem pobiera się próbki krwi czy moczu) i sprawdzeniu specjalistycznym środkami, jaki antybiotyk jest skuteczny. Na wyniki badania czeka się do 7 dni.

5. Jak stosować antybiotyki

Antybiotyki należy przyjmować na godzinę przed posiłkiem lud dwie godziny po nim. Dzięki temu nie zmniejsza się przyswajanie substancji zawartych w leku. Nie można rozgryzać tabletek i wysypywać zawartości kapsułki. Preparaty muszą trafić do żołądka w osłonce i w całości, inaczej nie zostaną wchłonięte prawidłowo.

Nie wolno popijać antybiotyków mlekiem, ani sokami cytrynowymi, a zwłaszcza grejfrutowymi.

Związki zawarte w tych napojach powodują, że wchłanianie leku z przewodu pokarmowego jest utrudnione. Zwłaszcza negatywnie działa mleko i jego przetwory: kefiry, sery, jogurty. Produkty te mają dużo wapnia, który wchodzi w reakcje z lekiem. Antybiotyki należy zażywać dwie godziny po zjedzeniu mlecznych pokarmów. Sok gejpfrutowy w połączeniu z niektórymi antybiotykami może spowodować poważne zmiany w naszym organizmie, a nawet może być przyczyną krwotoku. Antybiotyki trzeba popijać dużą ilością niegazowanej wody.

Antybiotyki należy zażywać o stałych porach i nie można odstępować od tej zasady. Antybiotyki przyjmujemy co 4, 6 lub 8 godzin. Stały poziom leku we krwi musi być utrzymany. Gdy antybiotyku będzie za mało, bakterie zaczną go zwalczać. W przypadku spóźnienia o godzinę, należy wziąć tabletkę, a następną zażyć zgodnie z wcześniej wyznaczona porą. Jeśli przerwa jest dłuższa, trzeba ominąć tę dawkę. Nigdy nie można zażywać podwójnej dawki.

Zobacz także

5.1. Łączenie antybiotyków

Jeżeli stosujemy antybiotyki powinniśmy unikać alkoholu. Niekiedy zwiększa bądź utrudnia wchłanianie antybiotyku przez organizm, czasem potęguje działanie uboczne. Podczas kuracji antybiotykowej nie powinno się przyjmować preparatów takich jak: żelazo, wapń oraz leków stosowanych w nadkwaśności żołądka. Wszystkie one utrudniają wchłanianie antybiotyków.

Nie wolno przerywać kuracji antybiotykowej, gdy objawy już ustąpią. Długość leczenia zależy od opinii lekarza, czasem ten proces trwa nawet do 10 dni. Jeżeli leczenie zakończymy za wcześnie, to bakterie znów mogą się rozmnażać i dodatkowo będą uodpornione na ten antybiotyk. Ważne jest, aby nie brać antybiotyku na własną rękę. Często mylimy się w diagnozie. Branie przypadkowego antybiotyku może nam tylko zaszkodzić, bardzo osłabi nasz układ odpornościowy.

Pod koniec kuracji, dokładniej po zażyciu ostatniej dawni preparatu, powinniśmy zadbać o odbudowanie naturalnej flory bakteryjnej naszego organizmu. Pomogą w tym produkty mleczne.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze