Gardło - co robić, kiedy czujemy ból?
Gardło to źródło naszego dźwięku. Dzięki strunom głosowym zawartym wewnątrz gardła mówimy, śpiewamy, porozumiewamy się. Dlatego trzeba o nie dbać. Ból gardła nie zawsze oznacza przeziębienie lub anginę. Niejednokrotnie jest on objawem próchnicy zębów czy szkarlatyny. Zazwyczaj po kilku dniach samoistnie znika, ale można wcześniej złagodzić tę dolegliwość. W tym celu warto wykorzystać domowe sposoby na gardło: ziołowe płukanki, okłady z ziemniaków i herbatę z miodem.
1. Czym w ogóle jest gardło
Gardło to cewa, której długość u osoby dorosłej oscyluje wokół 12 centymetrów. Zajmuje ona przestrzeń od podstawy czaszki do szóstego kręgu szyjnego. Ściana gardła jest zbudowana z błony śluzowej, tkanki podśluzowej, błony mięśniowej i zewnętrznej. Ponadto można wskazać trzy części gardła, czyli część nosową, ustną i krtaniową, a także pozostałe jego elementy: górny brzeg nagłośni, fałdy nalewkowo-nagłośniowe, nalewki i wcięcie międzynalewkowe.
2. Dlaczego boli nas gardło
Ból gardła nie jest samodzielną jednostką chorobową, ale jednym z objawów towarzyszącym wielu schorzeniom. Może się pojawić na skutek infekcji o różnym podłożu – wywołanych przez wirusy, bakterie, grzyby czy pierwotniaki. Drobnoustroje, atakując gardło, wywołują stan zapalny oraz niszczą nabłonek jego śluzówki. Przenikają przez nabłonek i ulegają procesowi replikacji – powstają nowe wiriony, które przedostają się do krwi.
Namnażające się drobnoustroje zaczynają się rozprzestrzeniać do poszczególnych narządów docelowych, co powoduje swego rodzaju alarm immunologiczny – następuje obfite wytwarzanie tzw. mediatorów zapalenia. Nazywamy tak związki (m.in. histaminę czy cytokiny), które „rozregulowują” naczynia krwionośne, gruczoły wydzielnicze błony śluzowej, a także miejscowy układ nerwowy.
Powstały w organizmie „bałagan” powoduje wyciek osocza krwi z naczynek krwionośnych w błonie śluzowej oraz obrzęk śluzówki. Na skutek zablokowania ujścia zatok przynosowych pojawiają się komplikacje chorobowe, w tym m.in. zapalenie i ból gardła.
3. Przyczyny bólu gardła
Pod ogólnie brzmiącym pojęciem ból gardła kryją się różne dolegliwości, a główna różnica polega na ich umiejscowieniu – źródło bólu może być zlokalizowane w gardle, krtani, podniebieniu, migdałkach czy też w okolicach ślinianek. Nam samym trudno stwierdzić, skąd dokładnie płynie ból, dlatego swoje dolegliwości opisujemy z reguły właśnie jako ból gardła.
Ból ten jednak nie zawsze jest bólem w dosłownym tego pojęcia znaczeniu – możemy odczuwać dyskomfort pod postacią drapania, pieczenia czy suchości w gardle. Ból może być odczuwany przez cały czas, ale może się też pojawiać jedynie przy mówieniu czy przełykaniu. Dodatkowo może mu towarzyszyć chrypka, obrzęk i przekrwienie błony śluzowej.
Ból gardła może się pojawić także na skutek zmian w śluzówce gardła, spowodowanych przez tzw. czynniki nieinfekujące, jak chociażby suche powietrze w pomieszczeniach zamkniętych, klimatyzacja, zbyt zimne/gorące napoje, ostro przyprawione potrawy, naprzemienne działanie niskich i wysokich temperatur, substancje chemiczne, czy dym papierosowy. Wówczas uczucie bólu to konsekwencja zniszczenia wyścielającej gardło tkanki lub zbytniego podrażnienia receptorów nerwów czuciowych.
Wśród przyczyn bólu gardła znajdziemy m.in.:
- zapalenie gardła (infekcje wirusowe, bakteryjne, grzybicze, pierwotniakowe),
- skrzywioną przegrodę nosową, która utrudnia oddychanie przez nos, zmuszając do oddychania przez usta, co sprawia, że gardło jest bezpośrednio wystawione na działanie wirusów i bakterii,
- zmiany chorobowe zatok przynosowych, które prowadzą do spływania wydzieliny do gardła, co może wywoływać zakażenia,
- przerost migdałka gardłowego, który może powodować nadwrażliwość na drobnoustroje,
- przerost migdałków podniebiennych, który może prowadzić do ropnych zapaleń,
- rozległe zapalenie jamy ustnej, które może objąć błonę śluzową gardła,
- alergie, które mogą powodować zmiany w obrębie śluzówki gardła.
Ból gardła najmocniej daje się we znaki zaraz po obudzeniu. W ciągu dnia możemy nawet o nim zapomnieć. Przeziębienie nie odpuszcza jednak tak łatwo.
4. Ból gardła a angina
Anginą nazywamy stan zapalny, który obejmuje migdałki podniebienne i śluzówkę gardła. Jest to powszechnie występująca choroba górnych dróg oddechowych. Do rozwoju anginy przyczyniają się najczęściej paciorkowce z grupy A, ale za ten stan zapalny gardła mogą być też odpowiedzialne wirusy i grzyby. Jest to choroba zakaźna, która przenosi się z osoby na osobę drogą kropelkową – na skutek kaszlu czy kichnięcia. Zazwyczaj angina bakteryjna trwa około 4 dni.
Do głównych symptomów typowych dla anginy należą: bardzo wysoka gorączka (ponad 38 stopni Celsjusza), dreszcze, bóle kostno-stawowe i zmiany na migdałkach. U dzieci występują wymioty. Migdałki stają się obrzęknięte i zaczerwienione. Jeżeli anginę wywołały bakterie, po dwóch dniach pojawiają się na nich śluzowo-ropne naloty (w przypadku zapalenia gardła wywołanego przez wirusy nie odnotowuje się nalotu). Zmiany na migdałkach wiążą się z silnym bólem gardła, który utrudnia przełykanie. Pozostałe symptomy anginy to katar i ból głowy. Chory uskarża się również na złe samopoczucie.
4.1. Leczenie anginy
W leczeniu anginy wywołanej przez bakterie stosuje się antybiotykoterapię skierowaną przeciwko paciorkowcom z grupy A. Najczęściej choremu podaje się antybiotyki z grupy penicylin, które musi przyjmować przez 10 dni, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej. Pacjent powinien odizolować się od towarzystwa innych osób, aby ich nie zarazić. W czasie leczenia warto przyjmować duże ilości płynów, a w związku z bólem gardła dieta chorego powinna być półpłynna.
Powikłaniem po nieleczonym lub nieprawidłowo leczonym zapaleniu gardła może być m.in. zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a u dzieci – ropień zagardłowy. Na temat anginy zwykło mówić się, że „liże stawy, kąsa serce”, ponieważ innym groźnym powikłaniem jest zastawkowa wada serca. Jeśli angina często powraca, warto rozważyć usunięcie migdałków.
5. Co robić, kiedy boli gardło
Ból gardła współwystępuje z innymi objawami w różnych chorobach. Jest oznaką zbliżającego się przeziębienia, jak również ospy i szkarlatyny. Ból gardła może zostać wywołany przez infekcję wirusową, próchnicę zębów i choroby przemiany materii. Na dolegliwości mają wpływ takie czynniki jak palenie papierosów i zanieczyszczenie środowiska.
Najczęściej ból gardła da się zwalczyć domowymi sposobami lub dostępnymi bez recepty lekami. Należy jednak zwracać uwagę na to, czy infekcja się nie rozwija. Powinieneś skontaktować się z lekarzem, jeśli ból gardła się nasila, a także:
- przy gorączce powyżej 38 stopni Celsjusza,
- jeśli w gardle pojawia się ropa,
- pojawiła się także wysypka,
- masz trudności w oddychaniu,
- jeśli zauważysz powiększone węzły chłonne.
5.1. Domowe sposoby na ból gardła
Chociaż ból gardła z czasem słabnie i samoistnie ustępuje, możemy zmniejszyć stopień nasilenia tej dolegliwości. W tym celu warto przygotowywać ziołowe płukanki. Gardło należy płukać 3 razy dziennie naparem z szałwii, rumianku lub roztworem z przegotowanej wody i soli. Płyn powinien być ciepły, ale nie gorący. Ból gardła przy przełykaniu można ukoić, pijąc herbatę z miodem (ma on właściwości łagodzące) i cytryną albo napar z kwiatu lipy. Napoje te wykazują bowiem działanie antyseptyczne.
Piekący ból gardła może oznaczać wysuszenie śluzówki gardła, warto więc zadbać o odpowiednie nawilżenie powietrza w domu. W tym celu możemy zawiesić mokry ręcznik na grzejniku lub w jego pobliżu ustawić naczynie z wodą. Warto odwołać się do metod naszych babć i zastosować sposób na bolące gardło z wykorzystaniem ziemniaków. Zgodnie z recepturą wystarczy ugotować warzywa, rozgnieść je i zawinąć w ręcznik. Przykładamy kompres do gardła i czekamy do momentu, aż ziemniaki ostygną.
6. Profilaktyka bólu gardła
Tak, jak przy każdej infekcji, najważniejsza jest higiena. Poniższe zasady powinny zmniejszyć ryzyko zachorowania do minimum.
- Często myj ręce, szczególnie przed jedzeniem.
- Unikaj bliskiego kontaktu z osobami skarżącymi się ból gardła. Pamiętaj jednak, że przeziębienie jest zaraźliwe przed pojawieniem się objawów.
- Nawilżacze powietrza mogą zapobiec bólowi gardła, wynikającemu z wdychania zbyt suchego powietrza.
- Pamiętaj: jeszcze do niedawna usuwanie migdałków było uznawane za metodę na ból gardła polecaną dla każdego. Obecnie jest to zalecane tylko w niektórych przypadkach.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.