Trwa ładowanie...

Paciorkowiec - przyczyny i objawy zakażenia, diagnostyka, leczenie, zaraźliwość

 Aleksandra Miłosz
06.04.2023 14:53
Paciorkowiec to kulista bakteria Gram-dodatnia, która układa się w łańcuszki
Paciorkowiec to kulista bakteria Gram-dodatnia, która układa się w łańcuszki (Grafika / Shutterstock)

Paciorkowiec to z pozoru niegroźna bakteria, która może poważnie namieszać w naszym organizmie i zaburzyć pracę poszczególnych jego organów. Paciorkowce wyglądem przypominają małe kuleczki, które łączą się w całe łańcuchy i stopniowo zajmują florę bakteryjną naszego ciała. W ten sposób mogą powodować niegroźne choroby, takie jak zapalenie mieszków włosowych, ale też te śmiertelne, np. raka jelita grubego. Równie niebezpieczne są dla kobiet w ciąży, ponieważ mogą spowodować powstanie wad wrodzonych płodu. Jak można zarazić się paciorkowcem? Czy paciorkowiec jest wyleczalny?

spis treści

1. Czym jest paciorkowiec?

Co to jest paciorkowiec? Paciorkowiec (streptokok, streptococcus) to rodzaj bakterii Gram-dodatnich, czyli takich, w których budowie nie występuje zewnętrzna błona komórkowa, ale za to ich ściana komórkowa jest grubsza. I chociaż wiele z nich występuje w naszych tkankach i jest nieszkodliwa, to są też takie, które w zależności od grupy, do jakiej należą, powodują inne choroby i dolegliwości.

Zakażenie paciorkowcami to bardzo powszechny problem. Wynika to z łatwości, z jaką bakterie przenoszą się z organizmu chorego na organizm zdrowy. Wystarczy, że zakażona osoba kichnie, kaszlnie lub będzie rozmawiać z kimś w bliskiej odległości, a paciorkowiec przedostanie się na inny organizm.

Zobacz film: "Bakterie czyhają na nas wszędzie. Jak skutecznie z nimi walczyć?"

Równie niebezpieczne jest niemycie owoców i warzyw przed ich spożyciem. Największym jednak sprzymierzeńcem rozwoju paciorkowców w naszych organizmach jest mleko, które wspomaga ich rozwój w krtani, jamie ustnej i gardle.

2. Charakterystyka paciorkowców - rodzaje

Bakteria paciorkowiec jest najczęściej dzielona ze względu na proces hemolizy związany z rozpadem czerwonych krwinek i przedostawaniem się hemoglobiny do osocza krwi. Wyróżnia się paciorkowce α-hemolizujące (częściowa hemoliza), β-hemolizujące (całkowita hemoliza) oraz bakterie γ (brak hemolizy).

Paciorkowce alfa-hemolizujące (α-hemolizujące) to:

Paciorkowce beta-hemolizujące (β-hemolizujące) to:

  • grupa A - Streptococcus pyogenes (Streptococcus haemolyticus, paciorkowiec ropny) wywołujący zapalenie gardła (paciorkowiec w gardle), niekiedy paciorkowiec grupy A wywołuje ostrą gorączkę reumatyczną, płonicę, różę i zapalenie kłębuszków nerkowych, określany także jako paciorkowiec na skórze,
  • grupa B - Streptococcus agalactiae (paciorkowiec bezmleczności) to przyczyna zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, popularny paciorkowiec u dziecka i noworodka,
  • grupa C (Streptococcus beta hemolizujący grupa C) - Streptococcus equi oraz Streptococcus zooepidemicus, patogeny, które wywołują zakażenia u koni i kilku innych gatunków ssaków,
  • grupa D - Streptococcus faecalis, Streptococcus faecium, Streptococcus durans i Streptococcus avium, Streptococcus faecalis,
  • grupa G - Streptococcus canis i Streptococcus dysgalactiae (patogeny odzwierzęce).

Istnieje również podział paciorkowców na:

  • grupa ropotwórcza,
  • grupa anginosus,
  • grupa mitis/oralis (Streptococcus oralis, Streptococcus mitis),
  • grupa salivarius,
  • grupa bovis.

2.1. Paciorkowiec ropny

To najczęściej występujący w organizmie człowieka rodzaj paciorkowców. Należące do grupy A bakterie są przyczyną takich chorób jak zapalenie gardła, szkarlatyna, angina ropna, zapalenie ucha środkowego czy kłębuszkowe zapalenie nerek.

Ta grupa paciorkowców jest wrażliwa na wysokie temperatury, dlatego podczas choroby warto wyparzyć w wysokiej temperaturze wszystkie używane przez nas sztućce i naczynia.

2.2. Paciorkowiec bezmleczności

Podobnie jak wszystkie należące do tej grupy paciorkowce, tak i paciorkowiec bezmleczności jest niegroźny dla organizmu człowieka, ponieważ wchodzi w skład naszej flory bakteryjnej. U 30% z nas występuje w jamie ustnej, górnych drogach oddechowych i przewodzie pokarmowym.

Ten typ paciorkowca może być jednak groźny dla przyszłej mamy, ponieważ lokuje się w drogach rodnych kobiety. Z nich może przedostać się do płynu owodniowego i spowodować uszkodzenie błon płodowych, co w następstwie prowadzi do przedwczesnego porodu dziecka.

Paciorkowce z grupy B mogą być równie niebezpieczne dla zdrowia nowo narodzonego dziecka, ze względu na jego nie do końca wykształcony układ odpornościowy.

2.3. Paciorkowiec kałowy

Paciorkowiec kałowy żyje w naszym układzie pokarmowym, to jedna z bakterii wchodzących w skład paciorkowców grupy D, określana mianem bakterii brudnych rąk. Staje się niebezpieczna w trakcie spadku odporności lub zażywania antybiotyków.

Kiedy staje się chorobotwórczy, zakaża najczęściej pęcherzyk żółciowy oraz drogi moczowe. Najbardziej niebezpieczne jest jednak to, że ponadtlenki paciorkowca kałowego mogą się mutować i przyczyniać do rozwoju raka jelita grubego.

2.4. Pneumokoki

Pneumokoki nie zostały zakwalifikowane do żadnej grupy paciorkowców, ponieważ nie zaobserwowano w ich budowie antygenów właściwych dla poszczególnych typów bakterii. Pneumokoki to paciorkowce występujące w nosie i gardle u 10% zdrowych osób.

Występuje też u 20–40% zdrowych dzieci. Dla tych grup jest zupełnie nieszkodliwy, ale szczególnie niebezpieczny może okazać się dla organizmów dzieci poniżej 2. roku życia oraz u osób starszych.

Najczęściej prowadzi do ostrego zapalenia płuc, opon mózgowych oraz zakażenia krwi i sepsy. Aby uniknąć niebezpiecznych dla życia skutków obecności bakterii, warto wykonać szczepionkę przeciw pneumokokom. Podaje się ją najczęściej, zanim dziecko ukończy 2. rok życia.

3. Objawy zakażenia paciorkowcem

Objawy paciorkowca w organizmie to:

4. Jakie choroby wywołuje paciorkowiec?

Zakażenie paciorkowcem może spowodować bardzo zróżnicowane choroby, w zależności od zlokalizowania patogenów (np. paciorkowiec skórny, paciorkowiec na twarzy, paciorkowiec w nosie, paciorkowiec w moczu, paciorkowiec gardła). Bakteria może być przyczyną następujących chorób:

  • zapalenie mieszków włosowych,
  • paciorkowcowe zapalenie gardła,
  • płonica (szkarlatyna),
  • róża,
  • liszajec,
  • angina ropna,
  • zapalenie ucha środkowego,
  • posocznica,
  • zapalenie wsierdzia,
  • kłębuszkowe zapalenie nerek,
  • martwicze zapalenie powięzi,
  • pęcherzyca,
  • choroba reumatyczna,
  • ropień zęba,
  • zapalenie dróg moczowych,
  • zapalenie pęcherzyka żółciowego,
  • zapalenie opon mózgowych,
  • nowotwór jelita grubego,
  • uszkodzenie błon płodowych,
  • zaburzenia w rozwoju płodu i u noworodka,
  • ostre zapalenie płuc,
  • zakażenie opon mózgowo-rdzeniowych,
  • posocznica.

5. Jak uniknąć zakażenia paciorkowcem?

Jeśli nawroty choroby paciorkowca są bardzo częste, to warto pomyśleć o sposobach na zniwelowanie infekcji. Przede wszystkim powinniśmy zadbać o odporność organizmu. Osłabiony, zestresowany i pozbawiony bariery ochronnej organizm jest najlepszym podłożem do rozwoju zakażenia paciorkowcem.

Zmieńmy więc dietę i wprowadźmy do niej produkty bogate w witaminę C i unikajmy jedzenia przetworzonego. Ponadto zadbajmy o większą aktywność fizyczną. Częste spacery na świeżym powietrzu czy jazda na rowerze powinny wystarczyć, aby nie zarazić się paciorkowcem i cieszyć dobrym zdrowiem.

6. Paciorkowiec - diagnostyka

Rozpoznanie infekcji ułatwia występowanie charakterystycznych objawów. W przypadku infekcji górnych dróg oddechowych pomocna jest skala Centora, która przedstawia 5 najczęściej pojawiających się dolegliwości:

  • brak kaszlu,
  • powiększenie węzłów chłonnych na szyi,
  • gorączka powyżej 38 stopni Celsjusza,
  • biały, ropny nalot na migdałkach oraz ich obrzęk,
  • wiek pacjenta poniżej 15 lub powyżej 44 lat.

Za każdy objaw przyznaje się 1 punkt, wynik 4-5 punktów może świadczyć o zakażeniu paciorkowcom. Dla uzyskania stuprocentowej pewności zaleca się wykonanie posiewu z gardła lub badania krwi na obecność antygenów.

W zależności od stwierdzanych dolegliwości w rozpoznaniu paciorkowców wykonywane są również wymazy z pochwy, gardła czy migdałków. Natomiast objawy skórne paciorkowca są diagnozowane za pomocą wymazu zleconego przez lekarza dermatologa.

7. Leczenia zakażenia paciorkowcem

Jak zlikwidować paciorkowca? Leczenie infekcji paciorkowcowej polega na zażywaniu antybiotyku (zwykle amokscyliny lub penicyliny) przez 7-10 dni, czasami w połączeniu z kwasem klawulonowym.

W dobraniu odpowiedniego leku pomocny jest rezultat antybiogramu, który wskazuje, na którą substancję czynną najbardziej wrażliwe są bakterie Streptococcus.

Zdarza się, że paciorkowce kałowe nie ulegają zniszczeniu na skutek stosowania antybiotyków beta-laktamowych, w takim przypadku zaleca się przyjmowanie chinolonów lub makrolidów.

W infekcjach przebiegających z silnym bólem i gorączka przepisuje się także niesteroidowe leki przeciwzapalne. Natomiast naturalny sposób na paciorkowce to stosowanie czosnku, cebuli, jeżówki, kłącza imbiru, chrzanu, żurawiny, miodu, pierzgi i propolisu.

Leczenie naturalne paciorkowca w pochwie zaleca włączenie naturalnych probiotyków na paciorkowca (kiszonej kapusty, ogórków kiszonych) w celu odbudowania naturalnej flory bakteryjnej, warto zwiększyć także spożycie produktów bogatych w wapń.

8. Paciorkowiec - powikłania

W większości przypadków antybiotyk na paciorkowce i gronkowce jest skuteczny, powikłania obserwowane są w przypadku nieleczonego zakażenia, gdy bakterie Streptococcus bardzo szybko się namnażają i rozprzestrzeniają po całym organizmie.

Najczęstsze skutki infekcji to kłębuszkowe zapalenie nerek, gorączka reumatyczna i wstrząs toksyczny. Jest to spowodowane gromadzeniem się kompleksów immunologicznych, czyli przeciwciał i antygenów paciorkowca.

Odkładają się one w nerkach lub mięśni sercowym, utrudniając funkcjonowanie narządów. Natomiast wstrząs septyczny jest wynikiem nadmiaru toksyn wytworzonych przez bakterie w organizmie człowieka.

9. Czy paciorkowiec w ciąży jest groźny?

Wiele kobiet nie jest świadomych z obecności paciorkowców w drogach rodnych, ponieważ bakterie te nie są przenosone drogą płciową, a objawy paciorkowca w pochwie nie są charakterystyczne.

Często patogeny przedostają się w to miejsce z powodu bliskiej odległości od odbytu. Nie stanowią zagrożenia dla kobiety, ale mogą być bardzo niebezpieczne zarówno dla płodu, jak i dziecka w trakcie porodu.

Noworodek nie jest w stanie poradzić sobie z zakażeniem paciorkowcami, ze względu na słabo ukształtowany układ odpornościowy. Do infekcji może dojść na skutek zachłyśnięcia się płynem owodniowym w trakcie porodu lub na skutek kontaktu z drogami rodnymi.

Ryzyko zarażenia dziecka w ten sposób wynosi aż 70 procent. Niestety bakterie mogą spowodować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie szpiku kostnego lub sepsę. Posocznica w 22-80 procentach prowadzi do śmierci dziecka.

10. Czy paciorkowiec jest zaraźliwy?

Czy nosiciel paciorkowca zaraża? Źródłem zakażenia paciorkowcem jest osoba chora lub zdrowy nosiciel (nosicielstwo paciorkowca), najczęściej dochodzi do niego drogą kropelkową - w trakcie rozmowy, przebywania z osobą chorą w bliskiej odległości, szczególnie wtedy, gdy kicha lub kaszle.

Zachorowanie możliwe jest również na skutek używania wspólnych sztućców, picia niepasteryzowanego mleka, jedzenia nieumytych warzyw czy owoców. Nie bez znaczenia jest również niewystarczająca higiena osobista, na przykład pomijanie mycia rąk po wyjściu z toaletu. Największa zakaźność mają miejsca, takie jak szkoły, przedszkola i szpitale.

Rekomendowane przez naszych ekspertów

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze