Układ odpornościowy
Każdy organizm żywy narażony jest na oddziaływanie różnych czynników, które mogą powodować jego uszkodzenie lub wywoływać choroby. Układ odpornościowy, zwany immunologicznym, jest odpowiedzialny za organizację i kierowanie odpowiedzią przeciwko czynnikom zagrażającym organizmowi.
1. Układ odpornościowy a integralność ustroju
Układ immunologiczny zaliczany jest do tzw. systemów integracyjnych. Oznacza to, że dba o integralność całego ustroju. Jest to możliwe dzięki posiadaniu zdolności odróżniania tkanek i struktur własnych organizmu od obcych. W skrócie, oznacza to, że mechanizmy układu odpornościowego lokalizują czynnik szkodliwy, identyfikują go, jako obcy, neutralizują a następnie usuwają z organizmu. Najczęstszymi czynnikami obcymi są: bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki, pasożyty, a także substancje nieożywione tj.: białka, wielocukry, lipidy, toksyny.
2. Układ odpornościowy a nowotwory
Dzięki rozpoznawaniu obcych tkanek, układ odpornościowy pełni nieodzowną funkcję ochronną przeciwko nowotworom. Stanowi drugą linię obrony ustroju przed nowotworzeniem, natomiast pierwszą stanowią mechanizmy wewnątrzkomórkowe. Uważa się, że dziennie w naszym ustroju powstaje miliardy komórek potencjalnie mogących stać się prekursorem rozwoju nowotworu złośliwego. Tylko sprawny układ odpornościowy pozwala nam cieszyć się zdrowiem, eliminując te komórki odpowiednio szybko. Jako przykład, co dzieje się czasie, gdy dochodzi do znacznego obniżenia kondycji układu immunologicznego, mogą posłużyć guzy złośliwe powstające znacznie częściej u osób dotkniętych AIDS, czyli zespołem nabytego niedoboru odporności.
3. Układ odpornościowy a apoptoza
Badania ostatnich lat, odkryły proces kontrolowanej śmierci komórki, zwany „apoptoza”. Zjawisko to, którego odkrycie zostało nagrodzone nagrodą Nobla, ma ścisły związek z funkcją układu odpornościowego. Składowe tego układu, jakimi są limfocyty, usuwają komórki, które uległy apoptozie, nie wywołując przy tym stanu zapalnego. Gdyby do tego dochodziło, integralność organizmu byłaby poważnie zagrożona, gdyż dziennie obumiera w ten sposób miliardy komórek w ustroju.
4. Budowa układu odpornościowego
System immunologiczny jest jednym z najbardziej skomplikowanych układów ustroju. Jego budowę można podzielić na elementy swoiste i nieswoiste.
Do elementów nieswoistych zaliczamy przede wszystkim fizycznie bariery zapobiegające przedostaniu się do ustroju patogenów tj. bakterie czy wirusy. Do tych barier zalicza się:
- skórę i błony śluzowe,
- enzymy i substancje działające antydrobnoustrojowo np. kwas żołądkowy, proteazy, lizozym, substancje kwaśne w wydzielinie z pochwy,
- komensalą florę bakteryjną wewnątrz przewodu pokarmowego.
Są to elementy tzw. wrodzonej odporności immunologicznej organizmu. Pod pojęciem odpowiedzi swoistej rozumie się działania mające na celu wywołanie odpowiedzi odpornościowej skierowanej przeciwko konkretnemu patogenowi atakującemu ustrój. Jest to zasadnicza funkcja szeroko pojętego układu odpornościowego.
Na tę część układu immunologicznego składają się elementy upostaciowane i nieupostaciowane. Elementy upostaciowane:
- komórki odpornościowe: leukocyty, granulocyty, komórki żerne itd.,
- narządy: grasica, szpik kostny, śledziona, węzły chłonne, migdałki, kępki Peyera, wyrostek robaczkowy itd.
Elementy nieupostaciowane:
- białka i enzymy tworzące tzw. układ dopełniacza (komplementu).
5. Działanie układu odpornościowego
Podstawową rolą układu odpornościowego jest swoiste rozpoznawanie, identyfikacja, neutralizacja i usunięcie obcego antygenu z ustroju. Antygenem nazywa się cząsteczkę zdolną wywołać odpowiedź odpornościową ustroju. Może nią być cząstka wirusa, białka oraz inne elementy budowy bakterii, pierwotniaków i pasożytów, toksyny, inne substancje.
Wstępną fazą odpowiedzi systemu immunologicznego jest rozpoznawanie. Podstawową rolę pełnią tutaj limfocyty B, które w wyniku kontaktu z obcym antygenem przemieniają się w postać aktywną – komórki plazmatyczne (plazmocyty). Na tym etapie powstaje również identyfikacja patogenu, gdyż plazmocyty wytwarzają swoiste przeciwciała skierowane jedynie przeciw temu antygenowi. Przeciwciała te opłaszczają antygeny, dzięki czemu są one prezentowane komórkom odpowiedzi immunologicznej – granulocytom, komórkom cytotoksycznym itp. Jest to faza neutralizacji antygenu. Po unieczynnieniu obcego czynnika przychodzi czas na jego usunięcie z ustroju – dochodzi do tego najczęściej w mechanizmie fagocytozy – wchłonięcia przez komórki żerne.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.