Woreczek (pęchrzyk) żółciowy - rola, zapalenie, kamica żółciowa
Woreczek żółciowy, a właściwie pęcherzyk żółciowy, to położony przy wątrobie mały narząd, który odpowiada za magazynowanie żółci i wydalanie jej do organizmu wtedy, kiedy będzie potrzebna do trawienia tłuszczów. Najczęściej mówi się o nim w kontekście kamicy żółciowej, która może powodować niestrawność, czyli mdłości, wymioty, zgagę i bóle brzucha. Na czym polega funkcja woreczka żółciowego w organizmie i czy jesteśmy w stanie się bez niego obyć?
1. Czym jest pęcherzyk żółciowy?
Pęcherzyk żółciowy to narząd, którego zadaniem jest magazynowanie i zagęszczanie żółci. Uwalnia ją, gdy jest potrzebna do emulgacji tłuszczu wspomagającej trawienie. Gdy jesteśmy głodni, żółć trafia z wątroby do pęcherzyka żółciowego, a gdy jemy, jest transportowana do dwunastnicy. Pęcherzyk żółciowy można sobie wyobrazić jako odwróconą gruszkę o długości 10 centymetrów, która znajduje się pod wątrobą. Niepoprawnie jako zamiennika nazwy tego narządu używa się określenia „woreczek żółciowy”.
2. Rola woreczka żółciowego w organiźmie
Pęcherzyk żółciowy pełni bardzo ważną funkcję w naszym organizmie. Nie dość, że magazynuje nagromadzoną w organizmie żółć, to podczas spożywania przez nas posiłku „wypuszcza” ją i pozwala na jej transport drogami żółciowymi do dwunastnicy, gdzie zachodzi proces trawienia. Żółć z kolei odpowiada za trawienie posiłków i wchłanianie tłuszczów, ale także pomaga wspomaga oczyszczanie organizmu z toksyn oraz przyswajaniu niezbędnych witamin.
Podczas przemieszczania się żółci z woreczka żółciowego u niektórych z nas powstają kamienie żółciowe, które nie zawsze są wyczuwalne na co dzień. Szacuje się, że kamica żółciowa, zwana też pęcherzykową, dotyczy już 20 proc. populacji Europejczyków.
3. Najczęstsze choroby woreczka żółciowego
Na choroby pęcherzyka żółciowego najczęściej zapadają kobiety. W leczeniu kamicy żółciowej zapalenia pęcherzyka żółciowego i raka pęcherzyka żółciowego wykonuje się operację usunięcia tego narządu. W terapii ważną rolę odgrywa też dieta.
3.1. Zapalenie woreczka żółciowego
Do zapalenia pęcherzyka żółciowego dochodzi wskutek nieleczonej kamicy żółciowej. Choroba rozwija się, gdy żółć nie odpływa z pęcherzyka, ponieważ kamień blokuje światło przewodu. Wówczas występuje stan zapalny. Wyróżnia się dwie postaci tego schorzenia: ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego i przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego.
Ostra postać tego schorzenia objawia się wielogodzinną kolką w prawym podżebrzu, przyspieszonym tętnem i oddechem, wymiotami treścią żółciową. Możliwe jest wykrycie bolesnego pęcherzyka dłonią. U chorego obserwuje się również objaw Chełmońskiego i objaw Murphy’ego. Leczenie ostrej postaci zapalenia pęcherzyka obejmuje podawanie leków rozkurczowych i antybiotyków. Konieczne jest operacyjne usunięcie pęcherzyka żółciowego.
Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego jest związane z podrażnieniem wywołanym przez kamienie żółciowe. Ta postać choroby może rozwinąć się jako powikłanie po kamicy żółciowej. Głównym objawem są dolegliwości bólowe o różnym natężeniu – ból pojawia się po prawej stronie pod żebrami, promieniuje do łopatek i kręgosłupa. Po zjedzeniu smażonej potrawy mogą wystąpić napady kolki żółciowej. Chory skarży się również na mdłości i niesmak w ustach.
Leczenie przewlekłego zapalenia pęcherzyka polega na usunięciu narządu metodą klasyczną lub laparoskopową. Po operacji pacjent musi przestrzegać diety, której postawą są duszone i gotowane potrawy bogate w węglowodany, a ubogie w tłuszcze. Wedle zaleceń powinien jeść 5 lekkostrawnych posiłków o stałych porach dnia.
3.2. Choroba nowotworowa pęcherzyka żółciowego
Choroba nowotworowa pęcherzyka żółciowego to piąty, według kryterium częstotliwości występowania, rak układu pokarmowego. Najczęściej dotyka kobiet po 60. roku życia. Rak pęcherzyka żółciowego rokuje, ponieważ przez długi czas nie daje objawów. Zupełne wyleczenie nowotworu w zaawansowanej fazie choroby jest więc niemożliwe. Od momentu postawienia diagnozy chory przeżywa średnio pół roku.
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia raka pęcherzyka żółciowego to: wieloletnia kamica żółciowa, otyłość i nadużywanie alkoholu. W grupie ryzyka znajdują się osoby narażone na kontakt z chemikaliami, a więc pracownicy branży obuwniczej i papierniczej. Do objawów nowotworu pęcherzyka żółciowego należy ból po prawej stronie brzucha pod żebrami, złe samopoczucie, jadłowstręt i spadek masy ciała. W zaawansowanym stadium choroby pojawia się świąd skóry i żółtaczka.
4. Kamica żółciowa
Kamica pęcherzyka żółciowego polega na powstawaniu pojedynczych lub mnogich kamieni z krystalizującej się żółci, co może doprowadzić do zapalenia. Trzy razy częściej chorują na nią kobiety. Typową kobietę chorą na kamicę można opisać jako otyłą 40-latkę, która kilkakrotnie rodziła. Inne czynniki sprzyjające kamicy żółciowej to nadmiar cholesterolu we krwi, cukrzyca i gwałtowny spadek wagi. Triada Charcota: ból w nadbrzuszu, dreszcze towarzyszące gorączce i żółtaczka mechaniczna, to ogólna nazwa dla objawów kamicy. Ponadto chorej doskwierają nudności i dopiero wymioty przynoszą ulgę.
Leczenie kamicy żółciowej odbywa się kilkutorowo. Stosuje się w tej chorobie pęcherzyka żółciowego leczenie farmakologiczne, w czasie którego podaje się leki łagodzące dolegliwości bólowe i leki rozkurczowe, leczenie operacyjne (usunięcie pęcherzyka żółciowego z kamieniami) i leczenie endoskopowe. Usunięcie narządu nie chroni jednak przed ponownym pojawieniem się kamieni, które tym razem mogą powstać w przewodach żółciowych. W leczeniu kamicy pęcherzyka żółciowego ważną rolę odgrywa sposób odżywiania się. Chorego obowiązuje dieta wątrobowa.
5. Diagnoza kamicy żółciowej
Chociaż czasem kamienie w woreczku żółciowym nie dają o sobie znać, to mogą spowodować atak kolki, trwającej niekiedy nawet kilka godzin. Jeśli taki atak nastąpi, to powinniśmy natychmiast położyć się na plecach i nie przyjmować żadnych posiłków. Takie działanie powinno pomóc, jednak jeśli tak się nie stanie, to jedynym wyjściem jest wezwanie karetki pogotowia. Sytuacja staje się poważniejsza, kiedy oprócz bólu brzucha pojawia się żółtawe zabarwienie skóry, które świadczy o tym, że wątroba nie pracuje w sposób prawidłowy.
Aby potwierdzić diagnozę dotyczącą kamicy żółciowej w woreczku żółciowym, lekarz z pewnością wykona USG jamy brzusznej i zleci pobranie krwi na próby wątrobowe (bilirubina, ALAT, AspAT, GGTP. Badanie to pomoże stwierdzić stan wątroby na podstawie stężenia enzymów wątrobowych we krwi.
Co ciekawe, na kamicę żółciową dwu-, a nawet trzykrotnie częściej zapadają kobiety niż mężczyźni. Dużo większą grupę ryzyka stanowią też kobiety, które urodziły przynajmniej jedno dziecko, są w trakcie leczenia hormonalnego lub przyjmują antykoncepcję doustną. Ponadto zagrożone są osoby otyłe, diabetycy oraz ci, którzy często zmieniają swoją dietę.
6. Leczenie kamicy żółciowej
Zdiagnozowanie kamicy żółciowej przez lekarza będzie wiązało się z podjęciem odpowiedniego leczenia. Jeśli kamienie w woreczku żółciowym nie będą zbyt duże, to z pewnością zaproponuje choremu leczenie farmakologiczne, czyli leki, których skład pozwoli na rozpuszczenie niewielkich kamieni. Takiej terapii powinna towarzyszyć zmiana diety, z której należy wyeliminować niektóre produkty. Warto zrezygnować z warzyw strączkowych, cebuli, ogórków, brukselki, grzybów i kalafiora.
Niewskazane są też owoce kwaśne, takie jak porzeczki czy wiśnie. Można za to w postaci surowej jeść marchewkę, buraki, dynię, pietruszkę oraz pomidory, z których wcześniej trzeba zdjąć skórkę. Całkowicie należy zrezygnować z alkoholu, kawy, mocnej herbaty, napojów gazowanych oraz słodkich, kremowych deserów. Śmietany dobrze jest zastąpić jogurtem naturalnym, konieczne jest ograniczenie spożycia masła i margaryny, jaj, żółtych serów i serów pleśniowych, a także tłustych ryb. Dobry wybór to chude mięso, takie jak drób, cielęcina czy chuda wołowina oraz chude ryby, np. pstrąg, mintaj czy dorsz.
Zobacz także:
Jeśli jednak ściany woreczka żółciowego są widocznie powiększone, a kamienie w drogach żółciowych mają powyżej 3 cm, to specjaliści radzą usunięcie pęcherzyka żółciowego. Zwykle woreczek żółciowy usuwa się poprzez laparoskop, ponieważ jest to metoda mniej inwazyjna od standardowej operacji.
Jedyną sytuacją, w której nie zaleca się laparoskopowego usunięcia woreczka żółciowego jest ostre zapalenie woreczka żółciowego. Po usunięciu woreczka żółciowego zaleca się utrzymywanie zdrowej, lekkostrawnej diety, bogatej w witaminy D i E. Jeśli zdecydujemy się na usunięcie, to warto wiedzieć, że oprócz stosowania diety, powinniśmy dużo odpoczywać, a przez kilka tygodni nie dźwigać ciężkich przedmiotów.
Warto pamiętać o tym, że nieleczona kamica żółciowa może prowadzić do zapalenia woreczka żółciowego, powstania ropniaka lub wodniaka, wystąpienia żółtaczki i zapalenia otrzewnej, a nawet do rozwoju raka pęcherzyka żółciowego. Jeśli więc po każdym posiłku towarzyszą nam przykre dolegliwości układu pokarmowego, to nie zwlekajmy i zgłośmy się do gastrologa, który wskaże odpowiednią drogę leczenia.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.