Obwodowy układ nerwowy - budowa, funkcje, choroby
Obwodowy układ nerwowy to bardzo ważna część układu nerwowego człowieka. Jego głównym zadaniem jest przekazywanie informacji pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym a poszczególnymi narządami. Co warto o nim wiedzieć? Jakie funkcje pełni obwodowy układ nerwowy? Ile nerwów czaszkowych występuje w organizmie człowieka?
1. Co to jest obwodowy układ nerwowy?
Obwodowy układ nerwowy pełni funkcję łącznika pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym, a narządami znajdującymi się w ludzkim ciele. Obwodowy układ nerwowy jest zbudowany z nerwów oraz zwoi nerwowych (ich jądra znajdują się w pniu mózgu).
W skład obwodowego układu nerwowego wchodzą nerwy obwodowe tzn. nerwy obwodowe czaszkowe oraz rdzeniowe, które odpowiadają za przekazywanie komunikatów o ruchu i czuciu. Ludzkie ciało posiada 12 par nerwów czaszkowych i 31 par nerwów rdzeniowych.
2. Budowa układu nerwowego
Elementy składowe obwodowego układu nerwowego to:
- zwoje nerwowe – skupiska komórek nerwowych, które zlokalizowane są poza ośrodkowym układem nerwowym,
- nerwy czaszkowe – nerwy te mają swój początek w mózgowiu i unerwiają mięśnie twarzy, głowę, narządy zmysłów. Można podzielić je na nerwy czuciowe, ruchowe oraz mieszane. Ile jest par nerwów czaszkowych? Warto zapamiętać, że w ludzkim ciele występuje 12 par nerwów czaszkowych. Zaliczyć można do nich nerw węchowy, nerw wzrokowy, nerw okoruchowy, nerw bloczkowy, nerw trójdzielny, nerw odwodzący, nerw twarzowy, nerw przedsionkowo-ślimakowy, nerw językowo-gardłowy, nerw błędny, nerw dodatkowy, nerw podjęzykowy.
- nerwy rdzeniowe – unerwiają naczynia krwionośne, narządy wewnętrzne, mięśnie szkieletowe, skórę. Są to nerwy mieszane. Poza włóknami czuciowymi i ruchowymi zawierają również włókna autonomiczne. Nerwy rdzeniowe podzielić można na nerwy szyjne (8 par), nerwy piersiowe (12 par), nerwy lędźwiowe (5 par), nerwy krzyżowe (5 par) oraz nerw guziczny (1 para).
- nerwy układu autonomicznego,
- zakończenia nerwowe.
3. Obwodowy układ nerwowy człowieka – funkcje
Jakie są funkcje obwodowego układu nerwowego? W obwodowym układzie nerwowym można wyróżnić układ somatyczny i autonomiczny. Somatyczny układ nerwowy jest systemem zależnym od naszej woli. Otrzymuje informacje na przykład od narządów zmysłu, odpowiada za przekazywanie informacji do mięśni szkieletowych.
Autonomiczny układ nerwowy nie jest zależny od woli człowieka. Jest odpowiedzialny za przekazywanie informacji do narządów wewnętrznych.
Jakie rodzaje włókien wchodzą w skład nerwów obwodowych? W obwodowym układzie nerwowym występują włókna układu somatycznego (przewodzącego impulsy nerwowe pomiędzy receptorami, ośrodkowym układem nerwowym a mięśniami lub gruczołami), a także włókna układu autonomicznego, łączącego ośrodkowy układ nerwowy i narządy wewnętrzne.
Największy nerw w ludzkim organizmie to nerw kulszowy. Jest on nerwem mieszanym, spełniającym funkcję końcowej gałęzi splotu krzyżowego.
4. Choroby obwodowego układu nerwowego
Wielu pacjentów cierpi z powodu chorób obwodowego układu nerwowego. Ta część układu nerwowego, odpowiadająca za przesyłanie informacji między ośrodkowym układem nerwowym a poszczególnymi narządami jest bardziej podatna na występowanie różnego rodzaju chorób, ponieważ struktury, które do niej przynależą nie są wyposażone w odpowiednie osłony, z tego powodu narażone są na uszkodzenia i urazy.
4.1. Uszkodzenie nerwów obwodowych (neuropatia)
Neuropatie uznaje się za najczęstszą przyczynę zaburzeń czucia. Mięśnie pozbawione impulsów nerwowych ulegają osłabieniu, a następnie zanikowi. Wyróżnia się mononeuropatie (uszkodzenie pojedynczego nerwu, np. w wyniku urazu czy ucisku) oraz polineuropatie (uszkodzenie wielu nerwów obwodowych, do czego prowadzić może cukrzyca, choroba alkoholowa oraz niedobór witamin).
4.2. Zespół Guillaina i Barrégo (GBS)
Zespół Guillaina i Barrégo to nabyta choroba nerwów obwodowych. Przyczyna jej powstania nie jest do końca wyjaśniona. Wiadomo, że GBS rozwija się z udziałem mechanizmów autoimmunologicznych. U zdecydowanej większości chorych na kilka tygodni przed wystąpieniem pierwszych symptomów GBS zdiagnozowano chorobę zakaźną (najczęściej w obrębie układu oddechowego, rzadziej przewodu pokarmowego).
Objawy GBS to:
- parestezje (czucie opaczne) stóp,
- bóle korzeniowe,
- zaburzenia czucia,
- niedowłady wiotkie,
- obwodowy niedowład mięśni twarzy,
- zaburzenia gryzienia i połykania oraz mowy,
- w ciężkich przypadkach: zaburzenia oddechowe.
Chorobę diagnozuje się na podstawie analizy płynu mózgowo-rdzeniowego oraz badania EMG. Leczenie polega na wymianie osocza lub dożylnym podaniu preparatów immunoglobulin.
4.3. Zespół cieśni nadgarstka
Schorzenie jest klasyfikowane w ramach neuropatii uciskowych, definiowanych jako zespół objawów i zmian wywołanych przez uszkodzenie nerwu obwodowego wskutek ucisku. Ucisk nerwu może wynikać z obrzęku samego nerwu lub być spowodowany zmianami wrodzonymi lub nabytymi.
Zespół cieśni nadgarstka najczęściej towarzyszy innym chorobom, m.in. chorobom reumatycznym (tj. reumatoidalne zapalenie stawów, twardzina układowa, dna moczanowa), chorobom gruczołów wydzielania wewnętrznego (tj. cukrzyca, niedoczynność tarczycy), chorobom zakaźnym, np. gruźlicy.
Schorzenie może pojawić się również w przebiegu chorób zawodowych, np. u rzeźników, programistów, muzyków.
Objawy zespołu cieśni nadgarstka to:
- parestezje (mrowienie, drętwienie) w obszarze unerwienia nerwu pośrodkowego,
- zaburzenia czucia,
- osłabienie i zanik mięśni kłębu.
W postawieniu diagnozy pomóc może USG lub rezonans magnetyczny, jak również badania przewodzenia nerwowego.
Leczenie opiera się na miejscowym wstrzyknięciu glikokortykosteroidów. Mimo że leki tego typu łagodzą dolegliwości bólowe, mogą sprzyjać nawrotom. Jeśli poprawa nie będzie widoczna, stosuje się leczenie operacyjne.
4.4. Zespół kanału łokciowego
Do zwężenia kanału łokciowego prowadzą zmiany zwyrodnieniowe lub zapalne, a także urazy. Bardzo często zespół uciskowy diagnozowany jest na lewej i prawej kończynie pacjenta.
Objawy zespołu kanału łokciowego to:
- parestezje nasilające się przy zgięciu kończyny w stawie łokciowym,
- dodatni objaw Tinela,
- dodatni test Fromenta (niemożność zgięcia płasko kciuka),
- dodatni test cyrkla (niemożność dotknięcia kciukiem opuszki małego palca),
- niemożność objęcia butelki, chwytając ją między kciukiem a palcem wskazującym,
- osłabienie i zanik mięśni kłębu.
Jeśli przyczyna choroby ma charakter zapalny, wówczas stosuje się leczenie zachowawcze.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
