Trwa ładowanie...

Leki przeciwbólowe - rodzaje, mechanizm i czas działania, wskazania, skutki uboczne

Działanie leków przeciwbólowych zależy od rodzaju preparatu i zastosowanej dawki.
Działanie leków przeciwbólowych zależy od rodzaju preparatu i zastosowanej dawki. (123RF)

Leki przeciwbólowe, zwane także analgetykami, to rodzaj preparatów stosowanych w celu łagodzenia lub całkowitego wyeliminowania bólu. Istnieje wiele różnych rodzajów leków przeciwbólowych, które różnią się sposobem działania i wskazaniami do ich stosowania. Jakie są grupy leków przeciwbólowych? Jak działają tabletki przeciwbólowe i po jakim czasie działają tabletki przeciwbólowe?

spis treści

1. Co to są leki przeciwbólowe?

Leki przeciwbólowe, zwane również analgetykami, to rodzaj substancji farmaceutycznych lub leków, które są stosowane w celu zmniejszenia lub eliminacji bólu. Ból jest subiektywnym doświadczeniem odczuwanym przez ludzi w odpowiedzi na różne bodźce, takie jak urazy, stany zapalne, choroby czy inne czynniki. Lek przeciwbólowy działa na różne mechanizmy w organizmie, aby złagodzić to uczucie dyskomfortu.

2. Jak leki przeciwbólowe wpływają na organizm?

Jak działają leki przeciwbólowe? Jak działa tabletka przeciwbólowa? Mechanizmy działania leków przeciwbólowych są bardzo różne, niektóre preparaty hamują produkcję prostaglandyn, które są substancjami chemicznymi wywołującymi stan zapalny. Dzięki temu zmniejszają obrzęk, zaczerwienie i ból wynikający z reakcji zapalnej.

Zobacz film: "Dlaczego warto wykonywać badania profilaktyczne?"

Tabletki przeciwbólowe mogą też przeciwdziałać przewodzeniu sygnałów bólowych w układzie nerwowym, tym samym zmniejszając odczuwanie dyskomfortu. Natomiast miejscowe środki przeciwbólowe działają na receptory nerwowe w określonym obszarze, co powoduje utratę czucia i złagodzenie bólu.

3. Po jakim czasie zaczynają działać leki przeciwbólowe?

Czas, w jakim leki przeciwbólowe zaczynają działać, może różnić się w zależności od rodzaju preparatu, jego formy podawania oraz indywidualnych czynników. Po jakim czasie działa tabletka przeciwbólowa? Środki przyjmowane doustnie zwykle zaczynają działać w ciągu 30-60 minut.

Te aplikowane miejscowo na skórę w ciągu kilku minut do około pół godziny, natomiast zastrzyki lub dożylne leki przeciwbólowe redukują ból już po kilku minutach od momentu podania.

4. Ile czasu działają leki przeciwbólowe?

Czas działania leków przeciwbólowych również może różnić się w zależności od rodzaju leku, jego dawki oraz indywidualnych cech organizmu.

Ile działa tabletka przeciwbólowa? Preparaty przyjmowane doustnie działają zazwyczaj przez około 4-6 godzin, wyjątkiem są niektóre opioidy, które redukują dyskomfort przez maksymalnie 3-4 godziny.

Istnieją natomiast leki przeciwbólowe o przedłużonym uwalnianiu, które znoszą dolegliwości bólowe przez 8-12 godzin. Środki aplikowane miejscowo działają zaledwie przez 1-2 godziny.

5. Jakie są główne rodzaje leków przeciwbólowych?

5.1. Paracetamol

Paracetamol (acetaminofen) to lek znany od ponad stu lat, który oprócz działania przeciwbólowego wykazuje aktywność przeciwgorączkową.

Specyfika mechanizmu działania tego leku polega na tzw. efekcie pułapowym, który oznacza, że siła działania preparatu powyżej określonej dawki nie wzrasta. W przypadku osób dorosłych dawką, powyżej której nie następuje wzrost aktywności farmakologicznej, jest 1000 mg.

W przeciwieństwie do drugiej grupy leków przeciwbólowych (tzw. NLPZ), paracetamol nie ma działania przeciwzapalnego. Nie hamuje syntezy substancji działających prozapalnie oraz ochronnie na błonę śluzową żołądka. W efekcie tego nie uszkadza ścian przewodu pokarmowego.

Środek ten podawany jest dzieciom w jednorazowych dawkach wynoszących 10 mg/kg masy ciała, zwykle co sześć godzin. Zaleca się, aby dorośli przyjmowali nie więcej niż 1000 mg paracetamolu w dawce jednorazowej, pamiętając, by nie przekroczyć dobowej dawki 4 g leku.

Paracetamol w dużych dawkach powoduje uszkodzenie wątroby, efekt ten wiąże się ze zbyt dużym nagromadzeniem w organizmie toksycznego metabolitu, zwanego w skrócie NAPQI. Małe dzieci nie są narażone na tak poważne skutki zatrucia tym lekiem jak dorośli. Dzieje się tak dlatego, iż dzieci do 4. roku życia nie posiadają jeszcze niektórych enzymów odpowiadających m.in. za metabolizm leku.

Środki przeciwbólowe znajdziesz dzięki stronie KtoMaLek.pl. To darmowa wyszukiwarka dostępności leków w aptekach w Twojej okolicy.

5.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne

Jakie tabletki przeciwbólowe? Niesteroidowe leki przeciwzapalne to duża grupa środków farmakologicznych wykazujących potrójne działanie: przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz przeciwzapalne.

Mechanizm przeciwzapalnego działania NLPZ polega na hamowaniu produkcji prostaglandyn. Są to substancje sprzyjające stanom zapalnym oraz działające ochronnie na błonę śluzową żołądka. Zahamowanie ich syntezy wywołuje działanie przeciwzapalne, ale jednocześnie wpływa na uszkodzenie ścian narządu.

W efekcie długotrwałego stosowania leków z grupy NLPZ może dochodzić do nadżerek błony śluzowej żołądka i choroby wrzodowej. Opisane powyżej działanie niepożądane jest wspólne dla wszystkich środków z grupy tzw. leków niesteroidowych.

Metamizol wykazuje najsilniejszy efekt przeciwbólowy w grupie NLPZ. Środek ten stosowany jest u dorosłych w dawkach jednorazowych nieprzekraczających 1 g, zażywany przewlekle stanowi duże zagrożenie dla układu krwiotwórczego.

Propyfenazon znajdujący się obecnie w bardzo niewielu preparatach dostępnych w aptekach, wykazuje szczególnie silne działanie przeciwzapalne. Poważne działania niepożądane obserwowane po kuracji tym lekiem (np. niedokrwistość hemolityczna) sprawiają, że preparaty zawierające propyfenazon znikają z półek aptecznych.

Salicylany stanowią dość dużą podgrupę środków leczniczych w obrębie leków NLPZ. Należy do nich między innymi kwas acetylosalicylowy, który oprócz działania przeciwbólowego, przeciwgorączkowego i przeciwzapalnego, wykazuje również właściwości rozrzedzające krew, jest to tzw. działanie antyagregacyjne.

Lek ten stosowany w niewielkich dawkach (75-150 mg na dobę) całkowicie hamuje produkcję tromboksanu, substancji powodującej zlepianie się płytek krwi. Dzięki temu, krew w naczyniach krwionośnych znacznie trudniej krzepnie, co zapobiega zawałowi serca czy udarowi niedokrwiennemu mózgu.

Dawka kwasu acetylosalicylowego poniżej 150 mg nie jest zdolna do zahamowania produkcji prostaglandyn, co sprawia, że jest to ilość bezpieczna dla żołądka. Jednym z groźniejszych działań niepożądanych salicylanów oraz innych leków z grupy NLPZ jest możliwość wystąpienia tzw. astmy aspirynopochodnej, może dojść wówczas do znacznego skurczu oskrzeli.

Dawki 300-500 mg kwasu stosowane u osób dorosłych działają przeciwbólowo porównywalnie do paracetamolu. Kwas acetylosalicylowy jest przeciwwskazany dla dzieci poniżej 12. roku życia ze względu na możliwość wystąpienia groźnej choroby tzw. zespołu Rey'a.

Środka tego powinny unikać również kobiety w trzecim trymestrze ciąży. W przeciwnym razie może dojść do przedwczesnego zamknięcia przewodu tętniczego łączącego tętnicę płucną płodu z aortą (tzw. przewód Botalla).

Bardzo silnym działaniem zarówno przeciwbólowym, przeciwzapalnym, jak i przeciwgorączkowym odznaczają się również ibuprofen, ketoprofen i naproksen.

Pozostałe substancje z grupy leków niesteroidowych to diklofenak, indometacyna, sulindak i tolmetyna, wykazują one szczególnie silne działanie przeciwzapalne. Stosowane są zwykle miejscowo jako maści lub żele na bóle stawów i bóle mięśniowe. Dostępne są również w nielicznych preparatach do stosowania wewnętrznego.

5.3. Opioidowe leki przeciwbólowe

Opioidy to silne przeciwbólowe leki, które działają na układ nerwowy, szczególnie na receptory opioidowe w mózgu i rdzeniu kręgowym. Są znane przede wszystkim ze zdolności do łagodzenia bólu o dużej intensywności, np. po operacji, urazie czy w przebiegu choroby nowotworowej.

Istnieje wiele różnych rodzajów opioidów, w tym morfina, oksykodon, kodeina, tramadol, fentanyl i wiele innych. Niektóre są dostępne w postaci doustnej (tabletki przeciwbólowe mocne) lub zastrzyków, podczas gdy inne można kupić w formie plastrów lub kapsułek o przedłużonym uwalnianiu.

5.4. Miejscowe leki przeciwbólowe

Miejscowe leki przeciwbólowe to rodzaj preparatów stosowanych bezpośrednio na skórę w celu złagodzenia bólu lub zniesienia czucia. Działają wyłącznie w miejscu aplikacji, blokując przewodnictwo sygnałów bólowych.

Do najczęściej stosowanych miejscowych leków przeciwbólowych należy lidokaina, diklofenak, ketoprofen czy ibuprofen. Preparaty tego typu wykorzystuje się w przypadku bólu pourazowego występującego na skutek zwichnięcia, skręcenia czy nadwyrężenia.

Pozostałe wskazania to ból związany z układem mięśniowo-szkieletowym (ból mięśni i stawów), ból neuropatyczny czy pooperacyjny. Zdarza się również, że miejscowe leki są stosowane przed niektórymi procedurami medycznymi, takimi jak założenie cewnika czy nacięcie skóry.

Środki do stosowania miejscowego występują w postaci kremów, żelu, maści, aerozoli lub plastrów. Wybór formy zależy od rodzaju bólu, obszaru aplikacji oraz preferencji pacjenta.

5.5. Adiuwantowe leki przeciwbólowe

Adiuwantowe leki przeciwbólowe znane również jako leki wspomagające, to grupa preparatów zażywanych w połączeniu z innymi lekami przeciwbólowymi (takimi jak opioidy lub NLPZ) w celu zwiększenia ich skuteczności w łagodzeniu bólu. Najczęściej stosowane leki adiuwantowe (adiuwanty) to:

Leczenie adiuwantowe może być stosowane w przypadku bólu przewlekłego, neuropatycznego, nowotworowego lub w sytuacjach, gdy dolegliwości nie zmniejszają się po zażyciu tradycyjnych tabletek na ból.

6. Jak działają leki przeciwbólowe na poziomie biologicznym?

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) działają głównie przez hamowanie enzymu cyklooksygenazy (COX), który bierze udział w produkcji prostaglandyn, substancji chemicznych zaangażowanych w proces zapalny i przekazywanie sygnałów bólowych. Blokowanie COX prowadzi do zmniejszenia wytwarzania prostaglandyn, obniżenia reakcji zapalnej organizmu i poziomu odczuwanego bólu.

Dokładny mechanizm działania paracetamolu nie jest w pełni zrozumiany, ale uważa się, że działa na poziomie centralnego układu nerwowego, wpływając na obszary odpowiedzialne za przekazywanie sygnałów bólowych i regulację temperatury.

Opioidy działają na receptory opioidowe w mózgu, rdzeniu kręgowym i innych częściach układu nerwowego. Po związaniu się z receptorami zmieniają one sposób przekazywania sygnałów bólowych, zmniejszając ich intensywność oraz wpływ na percepcję bólu.

Miejscowe leki przeciwbólowe działają na receptory nerwowe w określonym obszarze ciała. Blokują przewodnictwo sygnałów bólowych w miejscu aplikacji, co prowadzi do znieczulenia i złagodzenia bólu.

Leki adiuwantowe wpływają na różne aspekty funkcjonowania układu nerwowego, które są zaangażowane w przekazywanie sygnałów bólowych. Mogą one modulować procesy neuroprzekaźnictwa i zmniejszać nadmierną aktywność nerwów.

7. Czym różni się działanie leków przeciwbólowych opioidowych od niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ)?

Leki przeciwbólowe opioidowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) różnią się mechanizmem działania, zastosowaniem i skutkami ubocznymi. Opioidy zmieniają percepcję bólu poprzez wiązanie się z receptorami opioidowymi w mózgu i rdzeniu kręgowym. Są stosowane w leczeniu bólu o dużej intensywności, ale mogą powodować senność i uzależnienie.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne blokują produkcję substancji zwanych prostaglandynami, które wywołują stan zapalny. NLPZ są używane w leczeniu bólu o umiarkowanej intensywności, ale mogą podrażniać żołądek i wpływać na układ pokarmowy.

Wybór leku zależy od rodzaju bólu, jego przyczyny i indywidualnych potrzeb pacjenta. Opioidy są dostępne na receptę ze względu na ryzyko uzależnienia, podczas gdy niektóre NLPZ można kupić bez uprzedniej konsultacji z lekarzem.

8. Jakie są typowe zastosowania leków przeciwbólowych?

Zastosowanie leków przeciwbólowych to:

9. Jakie są skutki uboczne stosowania leków przeciwbólowych?

Możliwe skutki uboczne po zastosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych to: ból i zawroty głowy, obrzęki, ból brzucha, zgaga, nudności i wymioty, krwawienie z przewodu pokarmowego, niestrawność, biegunka, zaparcia, wysypka, świąd czy problemy z oddychaniem.

Długotrwałe lub nadmierne stosowanie NLPZ może prowadzić do pogorszenia funkcji nerek i wątroby, rozwoju choroby wrzodowej, a także wpływać na ciśnienie krwi i wyniki badań krwi.

Możliwe skutki uboczne po zastosowaniu paracetamolu to: świąd, wysypka, obrzęk, ból i zawroty głowy, nudności i wymioty, ból brzucha, zmiany w morfologii, złe samopoczucie, niedociśnienie, zmiana aktywności enzymów wątrobowych oraz zaburzenia widzenia.

Możliwe skutki uboczne po zastosowaniu opioidów to: senność, zawroty głowy, nudności i wymioty, zaparcia, utrata apetytu, zmiany nastroju, zaburzenia oddychania, zaburzenia seksualne, skurcze mięśni, dreszcze, zaburzenia wzroku, problemy żołądkowe, zaburzenia pamięci i koncentracji oraz uzależnienie.

Możliwe skutki uboczne po zastosowaniu leków adiuwantowych to: senność, zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunka, zaparcia, suchość w ustach, osłabienie, zmęczenie, spowolnienie reakcji, przyrost masy ciała, zmiany nastroju, zaburzenia ostrości widzenia, zmiany percepcji oraz halucynacje.

Możliwe skutki uboczne po zastosowaniu miejscowych leków przeciwbólowych to: podrażnienie skóry, zaczerwienienie, pieczenie, swędzenie, wysypka, obrzęk, nadmierna suchość skóry i zmiany barwnikowe.

10. Jakie jest potencjalne ryzyko związane z nadmiernym lub długotrwałym stosowaniem leków przeciwbólowych?

Nadmierne lub długotrwałe stosowanie leków przeciwbólowych może spowodować uszkodzenie przewodu pokarmowego, żołądka, wątroby lub nerek. Zwiększa również ryzyko krwawień, zaburzeń krzepnięcia krwi, wystąpienia przewlekłych bólów głowy, a także wzrostu tolerancji leków, co skutkuje koniecznością zażywania coraz większych dawek, aby osiągnąć ten sam efekt przeciwbólowy.

11. Czy istnieją przeciwwskazania podczas stosowania leków przeciwbólowych?

Przeciwwskazania do stosowania leków przeciwbólowych to:

Przed rozpoczęciem stosowania jakiegokolwiek leku przeciwbólowego, pacjenci powinni skonsultować się z lekarzem, który podejmie decyzję o leczeniu, uwzględniając przeciwwskazania i indywidualne potrzeby. Niezależnie od rodzaju leku przeciwbólowego, zawsze należy przestrzegać zaleceń dotyczących dawkowania i czasu trwania terapii.

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Rekomendowane przez naszych ekspertów

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze