Krew - skład, funkcje, choroby, grupy krwi, morfologia
Krew to płyn ustrojowy o czerwonej barwie nieustannie krążący w sieci naczyń krwionośnych, które docierają do każdej tkanki w ciele. Ilość krwi w organizmie człowieka wynosi 4-6 litrów, płyn ten pełni wiele ważnych funkcji, takich jak transport tlenu i składników odżywczych. Co to jest krew? Jak wygląda budowa krwi? Jakie są funkcje krwi w organizmie i co transportuje krew?
- 1. Jakie są główne składniki krwi?
- 2. Krew - jakie pełni funkcje w organizmie?
- 3. Jakie są różnice między czerwonymi krwinkami a białymi krwinkami?
- 4. Jakie jest znaczenie płytek krwi w procesie krzepnięcia?
- 5. Co to jest grupa krwi i dlaczego jest ważna?
- 6. Jakie są główne typy grupy krwi?
- 7. Jakie są czynniki Rh krwi?
- 8. Jakie są najczęstsze schorzenia związane z krwią?
- 9. W jaki sposób jest przeprowadzane badanie morfologii krwi?
1. Jakie są główne składniki krwi?
Z czego składa się krew? Krew to płynna tkanka, która krąży w sieci naczyń krwionośnych, roznosi tlen i cząstki pokarmu po całym ciele. W składzie krwi człowieka znajduje się:
- osocze,
- krwinki białe,
- krwinki czerwone,
- płytki krwi.
Osocze stanowi około 60% krwi, składa się z wody oraz związków organicznych i nieorganicznych, np. białka (albuminy, globuliny, fibrynogen), kwasów tłuszczowych, glukozy, witamin i soli mineralnych.
W osoczu znajdują się także substancje, które odpowiadają za prawidłowe krzepnięcie krwi, a także składniki morfotyczne, które spełniają określone funkcje.
Krew człowieka ma kolor czerwony za sprawą obecności hemoglobiny, która znajduje się w erytrocytach, czyli krwinkach czerwonych. Łączy się ona z tlenem w płucach (hemoglobina utlenowana nadaje krwi jasnoczerwony kolor), a potem oddaje go wszystkim tkankom i narządom (krew pozbawiona tlenu ma barwę ciemnoczerwoną).
Hemoglobina odtlenowana trafia z powrotem do naszych płuc, gdzie jeszcze raz wiąże się z tlenem. Krew utlenowana przepływa przez tętnice dużego obiegu oraz przez żyły małego obiegu, natomiast krew odtlenowana przepływa na odwrót, czyli tętnicami obiegu małego i żyłami obiegu dużego.
Funkcja krwinek czerwonych jest niezwykle istotna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Erytrocyty, które wchodzą w skład elementów krwi, odpowiedzialne są za transportowanie tlenu do wszystkich komórek naszego ciała. Krwinki białe, inaczej leukocyty, chronią organizm przed wszelkimi infekcjami, natomiast płytki krwi odpowiedzialne są za zatrzymywanie krwawienia.
2. Krew - jakie pełni funkcje w organizmie?
Krew transportuje składniki odżywcze, takie jak glukoza, aminokwasy i tłuszcze, do komórek ciała, gdzie są wykorzystywane do produkcji energii.
Hemoglobina, obecna w czerwonych krwinkach, wiąże tlen w płucach, a następnie dostarcza go do tkanek i narządów, gdzie jest niezbędny do procesu oddychania komórkowego.
Krew przenosi również dwutlenek węgla, produkt uboczny procesu oddychania komórkowego, z tkanek do płuc, gdzie może być usunięty z organizmu poprzez wydychanie.
Tkanka płynna transportuje też hormony produkowane przez różne gruczoły w organizmie do docelowych tkanek, gdzie regulują różne procesy biologiczne.
Krew zbiera produkty przemiany materii, takie jak mocznik i kwas moczowy, a następnie dostarcza je do narządów wydalniczych, głównie nerek, gdzie są usuwane z organizmu.
Białe krwinki atakują i niszczą patogeny, np. bakterie, wirusy i grzyby, pomagając organizmowi zwalczać infekcje. Natomiast płytki krwi (trombocyty) oraz różne czynniki krzepnięcia w osoczu pozwalają na szybką reakcję organizmu na uszkodzenia naczyń krwionośnych poprzez tworzenie skrzepów krwi, które zatrzymują krwawienie.
Rolą krwi jest również utrzymywanie odpowiedniego pH ciała oraz równowagi elektrolitowej poprzez transportowanie jonów wodorowęglanowych, jonów sodu, potasu i innych substancji.
Przenosi ona też ciepło z miejsca, gdzie jest produkowane, na przykład z mięśni) do obszarów, gdzie jest rozpraszane (np. skóra), co pomaga w utrzymaniu odpowiedniej temperatury ciała. Oprócz tlenu i dwutlenku węgla krew transportuje również inne gazy, takie jak azot, który jest rozpuszczony w osoczu.
3. Jakie są różnice między czerwonymi krwinkami a białymi krwinkami?
Czerwone krwinki (erytrocyty) i białe krwinki (leukocyty) to dwa różne typy komórek, które pełnią odmienne funkcje w organizmie. Główną funkcją czerwonych krwinek jest transport tlenu z płuc do tkanek i narządów oraz przenoszenie dwutlenku węgla z tkanek z powrotem do płuc, gdzie może być wydychany.
Białe krwinki są natomiast częścią układu odpornościowego i mają za zadanie obronę organizmu przed infekcjami i innymi obcymi substancjami. Leukocyty mogą walczyć z patogenami, takimi jak bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty, alergeny i toksyny.
Czerwone krwinki są najliczniejszymi komórkami krwi i stanowią większość składników morfotycznych. U zdrowego dorosłego człowieka ich liczba wynosi około 4,5-6,0 milionów na mikrolitr krwi. W organizmie znajduje się znacznie mniej białych krwinek, ale ich liczba może znacznie wzrosnąć w odpowiedzi na infekcję lub stan zapalny.
Czerwone krwinki żyją około 120 dni, po tym czasie są usuwane przez śledzionę i wątrobę, natomiast żywotność białych krwinek jest różna, niektóre żyją tylko kilka godzin, natomiast inne nawet kilka lub kilkanaście dni.
Erytrocyty nie posiadają jądra komórkowego, co zwiększa ich zdolność do transportu tlenu. Leukocyty z kolei mają jądro, co pozwala im na wykonywanie funkcji związanych z układem odpornościowym.
4. Jakie jest znaczenie płytek krwi w procesie krzepnięcia?
Płytki krwi, zwane także trombocytami, odgrywają kluczową rolę w krzepnięciu krwi. Proces ten jest niezwykle istotny, ponieważ zapobiega nadmiernemu krwawieniu i pozwala na zatrzymanie wypływu krwi.
Płytki mogą połączyć się ze sobą i stworzyć czop w miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego, ale niestety nie jest on trwały. W celu jego wzmocnienia wykorzystywane jest białko o nazwie fibryna, które ma zdolność do tworzenia długich włókien.
Powstała sieć stabilizuje i wzmacnia zatyczkę płytkową, tworząc skrzep płytkowo-włóknikowy. Fibryna nie występuje w organizmie w aktywnej postaci, ponieważ jej skłonność do wiązania się z innymi fragmentami bardzo szybko doprowadziłaby do jej wyczerpania i zablokowania naczyń krwionośnych.
Fibryna jest tworzona na żądanie poprzez skomplikowaną reakcję z nieaktywnego białka krążącego we krwi, znanego jako fibrynogen. W tym procesie zwanym kaskadą krzepnięcia uczestniczy wiele różnych białek (czynników krzepnięcia), które krążą w osoczu lub znajdują się w błonach komórek.
Płytki krwi są kluczowym elementem procesu krzepnięcia krwi. Działają w odpowiedzi na uszkodzenia naczyń, przyczepiając się do nich, agregując się i inicjując kaskadę reakcji biochemicznych, która kończy się tworzeniem skrzepu krwi. Dzięki temu procesowi organizm jest w stanie zatrzymać krwawienie i zapewnić ochronę przed utratą krwi w przypadku obrażeń.
5. Co to jest grupa krwi i dlaczego jest ważna?
Grupa krwi to określenie, które opisuje obecność określonych antygenów na powierzchni czerwonych krwinek (erytrocytów) oraz przeciwciał we krwi. Najważniejszymi systemami grup krwi jest ABO i Rh (również znany jako czynnik Rh).
Dlaczego grupa krwi jest ważna? W przypadku transfuzji konieczne jest dopasowanie grupy krwi dawcy i biorcy w celu uniknięcia niepożądanych reakcji immunologicznych. Podanie krwi o niewłaściwej grupie może prowadzić do aglutynacji (sklejania) krwinek, co zagraża życiu pacjenta.
Kompatybilność grup jest ważna również w przypadku przeszczepiania narządów, takich jak serce, wątroba lub nerka, ponieważ wpływa na ryzyko odrzucenia przeszczepu.
Różnice w grupie krwi między matką a dzieckiem mogą spowodować konflikt serologiczny, co może prowadzić do poważnych komplikacji ciążowych.
Informacje o grupie krwi mogą być przydatne także w medycynie do przewidywania ryzyka pewnych chorób lub reakcji immunologicznych.
6. Jakie są główne typy grupy krwi?
W ramach systemu ABO istnieją cztery główne grupy krwi: A, B, AB i 0. Grupa krwi A ma antygen A, grupa B posiada antygen B, grupa AB ma zarówno antygen A, jak i B, a grupa 0 nie ma żadnych z nich (to dlatego osoby z grupą krwi 0 są idealnymi dawcami krwi).
7. Jakie są czynniki Rh krwi?
W systemie Rh istnieją dwie główne grupy krwi: Rh+ i Rh-, osoby posiadające grupę pierwszą posiadają antygen Rh (antygen D) na powierzchni czerwonych krwinek, podczas gdy grupa Rh- ich nie ma.
8. Jakie są najczęstsze schorzenia związane z krwią?
Istnieje wiele schorzeń związanych z krwią, które mogą wpłynąć na zdrowie i funkcjonowanie organizmu. Najczęstsze choroby krwi to:
- anemia (niedokrwistość) - to stan, w którym organizm ma zbyt niską liczbę czerwonych krwinek lub niewystarczający poziom hemoglobiny, co prowadzi do niedoboru tlenu we krwi i skutkuje zmęczeniem, bladością skóry i innymi objawami,
- anemia sierpowata - dziedziczna choroba krwi charakteryzująca się zmienionym kształtem czerwonych krwinek, co może prowadzić do zakrzepów i niedotlenienia tkanek,
- białaczka - nowotwór krwi, w którym dochodzi do nadmiernego wzrostu białych krwinek, co może prowadzić do obniżenia liczby erytrocytów i płytek krwi oraz zaburzenia układu odpornościowego,
- mieloproliferacyjne choroby krwi - grupa schorzeń, w których dochodzi do nadprodukcji jednego lub kilku rodzajów komórek krwi,
- choroby krzepnięcia - schorzenia, takie jak zakrzepica żył głębokich i skazy krwotoczne wpływają na zdolność krwi do krzepnięcia lub rozrzedzania,
- hemofilia - choroba dziedziczna charakteryzująca się zaburzeniem krzepnięcia krwi, zwykle związana z brakiem lub niedoborem czynnika krzepnięcia,
- talasemia - zespół dziedzicznych chorób krwi, które wpływają na produkcję hemoglobiny i czerwonych krwinek,
- nowotwory krwi - białaczki, chłoniaki i szpiczaki to nowotwory związane z układem krwiotwórczym.
- choroba von Willebranda - dziedziczna choroba krwi, która prowadzi do zaburzeń krzepnięcia spowodowanych niedoborem lub nieprawidłowym działaniem czynnika von Willebranda.
9. W jaki sposób jest przeprowadzane badanie morfologii krwi?
Morfologia krwi obwodowej jest podstawowym badaniem laboratoryjnym, które ocenia skład komórek, takich jak czerwone i białe krwinki oraz płytki krwi, a także ich morfologię, czyli wygląd i liczbę. To badanie może pomóc w diagnozowaniu różnych stanów zdrowotnych.
Morfologia wymaga pobrania próbki krwi od pacjenta, zazwyczaj z żyły łokciowej (u niemowląt i małych dzieci z palca). Pobrana krew jest umieszczana w specjalnej probówce lub pojemniku laboratoryjnym, który zapobiega krzepnięciu.
Następnie jest ona poddawana działaniu barwników, które pomagają zidentyfikować rodzaje komórek krwi i ich morfologię. Próbka jest nakładana na szkiełko mikroskopowe, a wykwalifikowany technik laboratoryjny lub hematolog ocenia ją pod mikroskopem.
Podczas tego procesu analizuje liczbę, rozmiar, kształt i inne cechy czerwonych krwinek, leukocytów oraz płytek krwi. Może to pomóc w identyfikacji różnych schorzeń, takich jak niedokrwistość, leukocytoza czy trombocytopenia. Wyniki badania morfologii krwi są raportowane w postaci zestawienia liczb w porównaniu do zakresów norm.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.