Kwas moczowy - normy, interpretacja

Kwas moczowy jest produktem degradacji puryn, czyli zasad azotowych wchodzących w skład kwasów nukleinowych DNA i RNA. Degradacja ta zachodzi w hepatocytach wątroby pod wpływem działania różnych enzymów. Kwas moczowy w 30 proc. jest wydalany przez przewód pokarmowy, a w 70 proc. jest przefiltrowywany przez nerki do moczu. Jeśli organizm funkcjonuje prawidłowo, to produkcja i wydalanie kwasu moczowego pozostaje w równowadze i stężenia kwasu moczowego mieszczą się w granicach normy. Jednak w różnych stanach chorobowych dochodzi do wzrostu stężenia kwasu moczowego we krwi. Powodem tego jest nadmierna produkcja kwasu moczowego w wątrobie albo upośledzenie jego wydalania przez nerki.

1. Normy kwasu moczowego

Kwas moczowy jest oznaczany w próbce krwi żylnej, pobranej najczęściej z żyły łokciowej. Na badanie kwasu moczowego pacjent powinien zgłosić się na czczo, po co najmniej 8-godzinnej przerwie od ostatniego, lekkostrawnego posiłku. Oznaczenia kwasu moczowego wykonuje się w zautomatyzowanych analizatorach, wykorzystujących różne reakcje enzymatyczne.

Ogólnie wartości prawidłowe stężenia kwasu moczowego we krwi powinny mieścić się w granicach od 3 do 7 mg% (180 do 420 µmol/l). Można nieco uściślić wartości kwasu moczowego w zależności od płci przyjmując, że u zdrowego mężczyzny prawidłowe stężenie kwasu moczowego wynosi do 7 mg%, a u zdrowej kobiety do 6 mg%.

2. Zwiększenie poziomu kwasu moczowego

Kwas moczowy może przekroczyć przyjęte normy. Do takiego zwiększenia stężenia kwasu moczowego, czyli hiperurykemii, dochodzi w następujących stanach chorobowych:

Poznaj proste sposoby na zachowanie zdrowia swoich stawów [10 zdjęć]

Na dobrą kondycję naszych stawów działa regularna, umiarkowana aktywność fizyczna. Korzystne jest również...

zobacz galerię

• pierwotna postać dny moczanowej – uwarunkowane genetycznie zaburzenia metabolizmu puryn prowadzą do zwiększenia stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi; nadmierne ilości kwasu moczowego odkładają się w chrząstkach stawowych w postaci kryształków kwasu moczowego i doprowadzają do wystąpienia stanu zapalnego w tych stawach;

• zwiększona podaż pokarmów „bogatopurynowych” w diecie – należą do nich pokarmy mięsne, zwłaszcza „podroby”, buliony, owoce morza i warzywa takie jak szpinak], szparagi, fasola, groch, grzyby;

• upośledzenie wydalania kwasu moczowego przez nerki – w przypadku ostrej i przewlekłej niewydolności nerek, u osób z torbielowatością nerek, w uszkodzeniu nerek spowodowanych zatruciem tlenkiem węgla czy ołowiem, u osób leczonych diuretykami;

• zwiększony rozpad nukleotydów w ustroju – w przebiegu chorób mielo- i limfoproliferacyjnych, w niedokrwistości hemolitycznej, w czerwienicy prawdziwej, w mononukleozie, a także w wyniku rozpadu tkanek nowotworowych po chemioterapii i radioterapii (tak zwany zespół lizy guza);

• inne przyczyny jak duży wysiłek fizyczny, zawał mięśnia sercowego, nadczynność przytarczyc, niedoczynność tarczycy.

Natomiast zmniejszenie stężenia kwasu moczowego występuje w wyniku:

• leczenia inhibitorami oksydazy ksantynowej, na przykład allopurinolem – jest to lek skutecznie stosowany w ostrych napadach dny moczanowej;

• wrodzonego niedoboru oksydazy ksantynowej – oksydaza ksantynowa to enzym biorący udział w przemianach puryn do kwasu moczowego; jego wrodzony niedobór prowadzi do zmniejszenia stężenia kwasu moczowego;

• wzmożonego wydzielania i upośledzonej resorpcji zwrotnej kwasu moczowego w nerkach – najczęściej w przebiegu tubulopatii nerkowych lub przyjmowania leków zwiększających wydalanie kwasu moczowego z moczem (salicylany, fenylobutazon, probenecyd, glikokortykosteroidy);

• u kobiet w ciąży;

• u osób ze SIADH – zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny;

• u osób z akromegalią.

Najczęściej oznaczanie stężenia kwasu moczowego jest wykorzystywane w diagnostyce dny moczanowej. Należy zwrócić uwagę, że samo stwierdzenie hiperurykemii, czyli zwiększonej ilości kwasu moczowego we krwi, daje jedynie podejrzenie tej choroby. By potwierdzić diagnozę należy stwierdzić, obok hiperurykemii, występowanie objawów zapalenia stawów.