Kwas moczowy - poziom, interpretacja wyników

Kwas moczowy jest produktem degradacji puryn, czyli zasad azotowych wchodzących w skład kwasów nukleinowych DNA i RNA. Degradacja ta zachodzi w hepatocytach wątroby pod wpływem działania różnych enzymów. Kwas moczowy w 30% jest wydalany przez przewód pokarmowy, a w 70% jest przefiltrowywany przez nerki do moczu. Jeśli organizm funkcjonuje prawidłowo, to produkcja i wydalanie kwasu moczowego pozostaje w równowadze i jego stężenia mieszczą się w granicach normy. Jednak w różnych stanach chorobowych dochodzi do wzrostu stężenia kwasu moczowego we krwi. Powodem tego jest jego nadmierna produkcja w wątrobie albo upośledzenie jego wydalania przez nerki.

Kwas moczowy - sposób oznaczania i wartości prawidłowe stężenia

Oznaczenia poziomu kwasu moczowego wykonuje się w próbce krwi żylnej, pobranej najczęściej z żyły łokciowej. Na badanie pacjent powinien zgłosić się na czczo, po co najmniej 8-godzinnej przerwie od ostatniego, lekkostrawnego posiłku. Oznaczenia kwasu moczowego wykonuje się w zautomatyzowanych analizatorach, wykorzystujących różne reakcje enzymatyczne.

Ogólnie wartości prawidłowe stężenia kwasu moczowego we krwi powinny mieścić się w granicach od 3 do 7 mg% (180 do 420 µmol/l). Można nieco uściślić te wartości w zależności od płci przyjmując, że u zdrowego mężczyzny prawidłowe stężenie kwasu moczowego wynosi do 7 mg%, a u zdrowej kobiety do 6 mg%.

Kwas moczowy - interpretacja wyników

Do zwiększenia stężenia kwasu moczowego powyżej przyjętej normy, czyli hiperurykemii, dochodzi w następujących stanach chorobowych:

• pierwotna postać dny moczanowej – uwarunkowane genetycznie zaburzenia metabolizmu puryn prowadzą do zwiększenia stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi; jego nadmierne ilości odkładają się w chrząstkach stawowych w postaci kryształków kwasu moczowego i doprowadzają do wystąpienia stanu zapalnego w tych stawach;

• zwiększona podaż pokarmów „bogatopurynowych” w diecie – należą do nich pokarmy mięsne, zwłaszcza „podroby”, buliony, owoce morza i warzywa takie jak szpinak, szparagi, fasola, groch, grzyby;

• upośledzenie wydalania kwasu moczowego przez nerki – w przypadku ostrej i przewlekłej niewydolności nerek, u osób z torbielowatością nerek, w uszkodzeniu nerek spowodowanych zatruciem tlenkiem węgla czy ołowiem, u osób leczonych diuretykami;

• zwiększony rozpad nukleotydów w ustroju – w przebiegu chorób mielo- i limfoproliferacyjnych, w niedokrwistości hemolitycznej, w czerwienicy prawdziwej, w mononukleozie, a także w wyniku rozpadu tkanek nowotworowych po chemioterapii i radioterapii (tak zwany zespół lizy guza);

• inne przyczyny jak duży wysiłek fizyczny, zawał mięśnia sercowego, nadczynność przytarczyc, niedoczynność tarczycy.

Natomiast zmniejszenie stężenia kwasu moczowego występuje w wyniku:

• leczenia inhibitorami oksydazy ksantynowej, na przykład allopurinolem – jest to lek skutecznie stosowany w ostrych napadach dny moczanowej;

• wrodzonego niedoboru oksydazy ksantynowej – oksydaza ksantynowa to enzym biorący udział w przemianach puryn do kwasu moczowego; jego wrodzony niedobór prowadzi do zmniejszenia jego stężenia;

• wzmożonego wydzielania i upośledzonej resorpcji zwrotnej kwasu moczowego w nerkach – najczęściej w przebiegu tubulopatii nerkowych lub przyjmowania leków zwiększających wydalanie kwasu moczowego z moczem (salicylany, fenylobutazon, probenecyd, glikokortykosteroidy);

• u kobiet w ciąży;

• u osób ze SIADH – zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny;

• u osób z akromegalią.

Najczęściej oznaczanie stężenia kwasu moczowego jest wykorzystywane w diagnostyce dny moczanowej. Należy zwrócić uwagę, że samo stwierdzenie hiperurykemii, czyli zwiększonej ilości kwasu moczowego we krwi, daje jedynie podejrzenie tej choroby. By potwierdzić diagnozę należy stwierdzić, obok hiperurykemii, występowanie objawów zapalenia stawów.