Kwas moczowy - normy, interpretacja

Kwas moczowy jest produktem degradacji puryn, czyli zasad azotowych wchodzących w skład kwasów nukleinowych DNA i RNA. Degradacja ta zachodzi w hepatocytach wątroby pod wpływem działania różnych enzymów. Kwas moczowy w 30 proc. jest wydalany przez przewód pokarmowy, a w 70% jest przefiltrowywany przez nerki do moczu.

Jeśli organizm funkcjonuje prawidłowo, to produkcja i wydalanie kwasu moczowego pozostaje w równowadze i stężenia kwasu moczowego mieszczą się w granicach normy. Jednak w różnych stanach chorobowych dochodzi do wzrostu stężenia kwasu moczowego we krwi. Powodem tego jest nadmierna jego produkcja w wątrobie albo upośledzenie jego wydalania przez nerki.

Kwas moczowy jest oznaczany w próbce krwi żylnej, pobranej najczęściej z żyły łokciowej. Na badanie kwasu moczowego pacjent powinien zgłosić się na czczo, po co najmniej 8-godzinnej przerwie od ostatniego, lekkostrawnego posiłku.

Ogólnie wartości prawidłowe stężenia kwasu moczowego we krwi powinny mieścić się w granicach od 3 do 7 mg% (180 do 420 µmol/l). Można nieco uściślić te wartości w zależności od płci przyjmując, że u zdrowego mężczyzny prawidłowe stężenie kwasu moczowego wynosi do 7 mg%, a u zdrowej kobiety do 6 mg%.

Stężenie kwasu moczowego w moczu powinno wynosić mniej niż 4,8 mmol/l. Podwyższona wartość może być objawem wielu chorób, w tym:

• dny moczanowej,
• łuszczycy,
• niewydolności nerek.

Obniżony poziom kwasu moczowego w moczu może świadczyć o występujących problemach metabolicznych.

Koszt badania kwasu moczowego w moczu wynosi około 9 złotych.

Kwas moczowy w moczu jest badaniem wykonywanym dość często.

Jeżeli kwas moczowy nie jest wydalony wraz z moczem, to jego obecność we krwi wzrasta. Bardzo często w tej sytuacji kwas moczowy wytrącany jest przez tkanki, a to nie jest dobra reakcja dla organizmu.

Kiedy wykonać badanie stężenia kwasu moczowego?

Badanie na obecność kwasu moczowego we krwi wykonywane jest w przypadku objawów, które mogą świadczyć o występowaniu chorób. Badanie najczęściej przeprowadza się w celu:

• zdiagnozowania u pacjenta dny moczanowej – dna moczanowa objawia się bólem dużego palca u stopy oraz palców u ręki. Palce są często opuchnięte, zaczerwienione i bardzo tkliwe. Objawy tej choroby świadczą o wytrącaniu się kwasu właśnie w tych stawach;
• zdiagnozowania kamicy moczowej – badanie kwasu moczowego w moczu jest przydatne i wykonywane, aby móc stwierdzić jakiego typu kamienie moczowe występują u pacjenta. Objawami choroby mogą być bóle pleców promieniujące z podbrzusza, gorączka oraz bardzo częste oddawanie moczu;
• monitorowania pacjentów w trakcie chemioterapii – rozpad komórek nowotworowych uwalnia związki purynowe, a jak wiadomo może to doprowadzić do zwiększonego stężenia kwasu moczowego. Lekarze, chcąc uniknąć dodatkowego obciążenia dla pacjenta, wykonują im badania kwasu moczowego z moczu;
• monitorowanie pacjentów z dną moczanową – lekarze wykonują badania na obecność kwasu moczowego we krwi w celu sprawdzenia, czy kwas moczowy ulega zmniejszeniu w organizmie.

Jak wygląda badanie kwasu moczowego?

Badanie na obecność kwasu moczowego w moczu wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Pacjent powinien zaopatrzyć się, w specjalny 2 litrowy pojemnik ma mocz, do którego przez całą dobę należy zbierać mocz.

Pierwszy mocz należy oddać w całości do toalety, a kolejne (włącznie z kolejnym moczem porannym) do pojemnika. Po upływie doby i uzbieraniu danej ilości moczu, pacjent musi dokładnie wymieszać jego zawartość i przelać do standardowego pojemnika do badania moczu. Pojemnik należy niezwłocznie zanieść do laboratorium.

• Mocznik w moczu – charakterystyka, wskazania, opis badania, norma
• Zapalenie pęcherza moczowego - zapobieganie i leczenie
• Ćwiczenia zapobiegające nietrzymaniu moczu

Kwas moczowy może przekroczyć przyjęte normy. Do hiperurykemii dochodzi w następujących stanach chorobowych:

• pierwotna postać dny moczanowej – uwarunkowane genetycznie zaburzenia metabolizmu puryn prowadzą do zwiększenia stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi; nadmierne ilości kwasu moczowego odkładają się w chrząstkach stawowych w postaci kryształków kwasu moczowego i doprowadzają do wystąpienia stanu zapalnego w tych stawach;
• zwiększona podaż pokarmów „bogatopurynowych” w diecie – należą do nich pokarmy mięsne, zwłaszcza „podroby”, buliony, owoce morza i warzywa takie jak szpinak], szaragi, fasola, groch, grzyby;
• upośledzenie wydalania kwasu moczowego przez nerki – w przypadku ostrej i przewlekłej niewydolności nerek, u osób z torbielowatością nerek, w uszkodzeniu nerek spowodowanych zatruciem tlenkiem węgla czy ołowiem, u osób leczonych diuretykami;
• zwiększony rozpad nukleotydów w ustroju – w przebiegu chorób mielo- i limfoproliferacyjnych, w niedokrwistości hemolitycznej, w czerwienicy prawdziwej, w mononukleozie, a także w wyniku rozpadu tkanek nowotworowych po chemioterapii i radioterapii (tak zwany zespół lizy guza);
• inne przyczyny jak duży wysiłek fizyczny, zawał mięśnia sercowego, nadczynność przytarczyc, niedoczynność tarczycy.

Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:

• Gdzie można kupić analizator kwasu moczowego? - odpowiada lek. Izabela Ławnicka
• Czy podwyższony kwas moczowy jest wyleczalny? - odpowiada mgr Beata Bondyra
• Co jest przyczyną wysokiego kwasu moczowego? - odpowiada lek. Witold Korczyński

Wszystkie odpowiedzi lekarzy

Zmniejszenie stężenia kwasu moczowego występuje w wyniku:

• leczenia inhibitorami oksydazy ksantynowej, na przykład allopurinolem – jest to lek skutecznie stosowany w ostrych napadach dny moczanowej;
• lwrodzonego niedoboru oksydazy ksantynowej – oksydaza ksantynowa to enzym biorący udział w przemianach puryn do kwasu moczowego; jego wrodzony niedobór prowadzi do zmniejszenia stężenia kwasu moczowego;
• lwzmożonego wydzielania i upośledzonej resorpcji zwrotnej kwasu moczowego w nerkach – najczęściej w przebiegu tubulopatii nerkowych lub przyjmowania leków zwiększających wydalanie kwasu moczowego z moczem (salicylany, fenylobutazon, probenecyd, glikokortykosteroidy);
• lu kobiet w ciąży;
• lu osób ze SIADH – zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny;
• u osób z akromegalią.

Najczęściej oznaczanie stężenia kwasu moczowego jest wykorzystywane w diagnostyce dny moczanowej. Należy zwrócić uwagę, że samo stwierdzenie hiperurykemii, czyli zwiększonej ilości kwasu moczowego we krwi, daje jedynie podejrzenie tej choroby. By potwierdzić diagnozę należy stwierdzić, obok hiperurykemii, występowanie objawów zapalenia stawów.

Źródła

1. Metody wykrywania i oceny postępu przewlekłej choroby nerek
2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-137-2
3. Puszczewicz M. Wielka interna - reumatologia, Medical Tribune Polska, Warszawa 2010, ISBN 978-83-62597-06-2
4. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0